Έρωτας και πόλεμος: πηγές και ερμηνεία των διονυσιακών του Νόννου

Abstract

The purpose of this thesis is to study the two main thematic centres of the Dionysiaca: love and war. While the theme of love is explored sufficiently –because of the multifaceted exploitation by Nonnus in the Dionysiaca– the relation between love and war was only briefly mentioned by scholars. The first chapter is devoted to the analysis of the military presence of Cupid, since the actions of the god are already detected in the first book with the participation of Cupid in the war against Typhoon. Subsequently we investigate κορυσσομένη Αφροδίτη and the relationship between Mars and Venus and their mortal ' representatives ', Morrheus and Chalcomede, whose actions will prove decisive for the development and outcome of the Dionysiaca. Part of this analysis is the study of the metaphorical presentation of beauty as a weapon, which is a Leitmotiv in the Dionysiaca and often answered in the Morrheus – Chalcomede story. The last chapter of the thesis is devoted to the interpretation of Dionysus, the protagonist of the epic poem, who is struggling to emerge victorious not only in war but also in the erotic field. The methods and means used by the god as well as his personality are directly related to the erotic element. Some of the aspects relating to the correlation of the erotic to the warlike element in these episodes are: a) Nonnus uses the method of alternating martial and erotic stories and descriptions in order to integrate eroticism into the battlefield and create erotic atmosphere amid the war b) in this context, the poet many times transfers motifs from one field to another, aiming at the strengthening of the erotic element in the new Dionysiac epic. The analysis of these parameters could lead to the support of the consistency of the Dionysiaca and showcases the blending of conventional epic elements with the love theme, which is the main poetic choice of Nonnus and means for displaying the new Dionysiac poetry. Furthermore, the focus of this research is to explore the choices and poetic art of the poet, as suggested through the analysis of the key themes of love and war. Also important objective is to explore the ways Nonnus carefully exploits his literary influences in order to highlight his own poetic originality• the exploration of his methods demonstrates the notable poetic art of his work.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη δύο βασικών θεματικών αξόνων των Διονυσιακῶν: του έρωτα και του πολέμου. Ενώ το θέμα του έρωτα έχει διερευνηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, λόγω και της πολύπλευρης αξιοποίησής του από τον Νόννο στα Διονυσιακά, η σχέση έρωτα – πολέμου έχει αναφερθεί μόνο ακροθιγώς από τους μελετητές. Θεωρήθηκε εύλογο να αφιερωθεί το πρώτο κεφάλαιο της διατριβής στην ανάλυση της έντονης πολεμικής παρουσίας του ίδιου του θεού Έρωτα, εφόσον μάλιστα η δραστηριοποίηση αυτή εντοπίζεται ήδη στο πρώτο βιβλίο με την συμμετοχή του θεού στον πόλεμο του Δία εναντίον του Τυφώνα. Ακολουθεί η διερεύνηση της κορυσσομένης Αφροδίτης αλλά και της σχέσης ανάμεσα στον Άρη και την Αφροδίτη και τους θνητούς «εκπροσώπους» τους, Μορρέα και Χαλκομέδη, οι ενέργειες των οποίων θα αποδειχθούν καθοριστικές για την εξέλιξη και την έκβαση των Διονυσιακῶν. Στο πλαίσιο της ανάλυσης του επεισοδίου Μορρέα – Χαλκομέδης εντάσσεται η μελέτη της μεταφορικής απεικόνισης του κάλλους ως όπλου που αποτελεί Leitmotiv στα Διονυσιακά και απαντά συχνότατα στην συγκεκριμένη ιστορία. Το τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας είναι αφιερωμένο στην ανάλυση του προσώπου του Διονύσου, του ίδιου δηλαδή του πρωταγωνιστή, ο οποίος αγωνίζεται για να αναδειχθεί νικητής όχι μόνο στο πολεμικό αλλά και στο ερωτικό πεδίο. Οι μέθοδοι και τα μέσα που χρησιμοποιεί ο θεός αλλά και η ίδια η προσωπικότητά του σχετίζονται άμεσα με το ερωτικό στοιχείο. Ορισμένες από τις πτυχές που αφορούν στον συσχετισμό του ερωτικού με το πολεμικό στοιχείο σε αυτά τα επεισόδια είναι οι εξής: α) ο Νόννος χρησιμοποιεί την μέθοδο της εναλλαγής πολεμικών και ερωτικών ιστοριών και περιγραφών, ώστε να εντάξει τον ερωτισμό στο πεδίο της μάχης και να δημιουργήσει ερωτική ατμόσφαιρα εν μέσω του πολέμου β) σε αυτό το πλαίσιο πολλές φορές συμπαραθέτει ή μεταφέρει στοιχεία από το ένα πεδίο στο άλλο, με στόχο, όπως θα αποδειχθεί, την ενδυνάμωση του ερωτικού στοιχείου στο νέο διονυσιακό έπος. Η ανάλυση αυτών των παραμέτρων μπορεί να στηρίξει την συνοχή των Διονυσιακῶν και αναδεικνύει την ανάμειξη των τυπικών επικών στοιχείων με την ερωτική θεματική, που αποτελεί κύρια ποιητική επιλογή του Νόννου και μέσο για την προβολή της νέας διονυσιακής ποίησής του. Στο επίκεντρο της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση των ποιητικών επιλογών αλλά και της τεχνικής του ποιητή, όπως αναδεικνύονται μέσα από την πραγμάτευση των βασικών θεμάτων του έρωτα και του πολέμου. Επίσης σημαντική θέση κατέχει η έρευνα του τρόπου με τον οποίο ο Νόννος εκμεταλλεύεται τις ποιητικές του επιρροές, έρευνα που αποδεικνύει την υψηλή ποιητική τέχνη του έργου του.