Σύγχρονα εργαλεία εκτίμησης πιστωτικού κινδύνου: η περίπτωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος 2002-2009

Abstract

Initially in this thesis, there is a description of the concept of 'risk management' and a brief report on the major risks of a credit institution. A history of the concept and the development of credit risk follows, which is the main topic of the thesis. There is a description of the origin of risk and how credit risk developed in ancient Athens, ancient Rome and then in Europe in the 18th century until today. Furthermore, there is a description of how the banking system evolved from antiquity to present and how we reached to Basel I, II and III framework.Then, we describe the data and the methodology applied in our data analysis. We analyse the common methods used for the calculation of credit risk in the bank’s business loan portfolio which can be found either in the literature or set by the regulatory/supervisory authorities. We define the name concentration risk and describe different methods for calculating the name concentration risk of a loan portfolio. Particular emphasis is this analysis is on Herfindahl Index, which is a recognized indicator measuring concentration risk and is taken into consideration for the construction of a mathematical model which follows on this thesis. Then, we measure the credit risk for listed and unlisted companies in the business loans portfolios of all Greek banks. The credit risk of these companies measured and analysed for the period 2002 to 2009, a critical period which takes into account the development of the Greek economy in the years 2002 -2007, the first years of deep economic crisis from 2007 onwards, and the first implementation of Basel II in the Greek banking system in place of Basel I. At the end, we develop a mathematical model which integrates the Credit VaR of a business loan portfolio with IRB capital requirements and the Herfindahl Index. Since the calculation of capital requirements for credit risk under the new Basel II framework does not take into account the concentration risk, the objective of the model is to incorporate the capital requirements for these loans and the concentration risk of the borrower. The calculation is easy and does not require complex and time-consuming calculation with Monte Carlo simulation. The results of our model are compared with a similar method proposed by Bank of Spain.

H διατριβή περιλαμβάνει αρχικά μία ερμηνεία της έννοιας ‘Διαχείριση Κινδύνων’ και μία σύντομη αναφορά για τους βασικότερους κινδύνους ενός πιστωτικού ιδρύματος. Στη συνέχεια, υπάρχει μία ιστορική αναδρομή της έννοιας και εξέλιξης του κινδύνου και ειδικότερα του πιστωτικού κινδύνου που αποτελεί το βασικό θέμα της διατριβής από τα χρόνια της αρχαιότητας μέχρι σήμερα. Περιγράφεται η προέλευση της έννοιας του κινδύνου (risk) και πως εξελίχθηκε ο πιστωτικός κίνδυνος στην αρχαία Αθήνα, αρχαία Ρώμη και στην συνέχεια στην Ευρώπη την εποχή του διαφωτισμού, τον 18ο αιώνα, μέχρι και σήμερα. Επίσης, πως διαμορφώθηκε το τραπεζικό σύστημα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και πως καταλήξαμε στο πλαίσιο της Βασιλείας Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. Στην συνέχεια έχουμε την περιγραφή των δεδομένων και της μεθοδολογίας που εφαρμόστηκε στην ανάλυση και επεξεργασία των δεδομένων της διατριβής. Αναλύονται οι γνωστοί μέθοδοι υπολογισμού του πιστωτικού κινδύνου που υφίστανται στην διεθνή βιβλιογραφία, είτε καθορίζονται από τις εποπτικές αρχές για την μέτρηση του πιστωτικού κινδύνου των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών. Επίσης, ορίζεται ο κίνδυνος συγκέντρωσης και περιγράφονται διάφοροι μέθοδοι υπολογισμού του κινδύνου συγκέντρωσης ενός δανειακού χαρτοφυλακίου. Ιδιαίτερη βαρύτητα και ανάλυση γίνεται για τον δείκτη Herfindahl Index, ο οποίος αποτελεί έναν αναγνωρισμένο δείκτη μέτρησης του κινδύνου συγκέντρωσης που λαμβάνεται υπόψη για την κατασκευή του μαθηματικού μοντέλου στην συνέχεια της διατριβής.Ακολούθως, έχουμε την μέτρηση του πιστωτικού κινδύνου για τις εισηγμένες και μη εισηγμένες εταιρείες του χαρτοφυλακίου επιχειρηματικών δανείων του συνόλου των Ελληνικών τραπεζών. Ο πιστωτικός κίνδυνος των εταιρειών αυτών εξετάστηκε για μια κρίσιμη περίοδο, από το 2002 έως το 2009, η οποία λαμβάνει υπόψη την ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας τα έτη 2002 -2007, τα πρώτα χρόνια της βαθιάς οικονομικής κρίσης από το 2007 και μετά, καθώς και την πρώτη εφαρμογή του κανόνων της Βασιλείας ΙΙ στην Ελλάδα σε αντικατάσταση των κανόνων της Βασιλείας Ι. Το ύψος του αναλαμβανόμενου πιστωτικού κινδύνου, πχ. επιχειρηματικών δανείων, που σε πολλά πιστωτικά ιδρύματα αποτελεί ένα μεγάλο μέρος του ενεργητικού, επηρεάζει τους ισολογισμούς των τραπεζών, τα κεφάλαιά τους καθώς και τα αποτελέσματά τους. Στο τέλος αναπτύσσεται μαθηματικό μοντέλο το οποίο ενοποιεί το Credit VaR ενός δανειακού χαρτοφυλακίου επιχειρηματικών δανείων με τις κεφαλαιακές του απαιτήσεις και τον δείκτη Herfindahl. Δεδομένου ότι ο υπολογισμός των κεφαλαιακών απαιτήσεων για τον πιστωτικό κίνδυνο με το νέο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙ δεν λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο συγκέντρωσης, ο στόχος του μοντέλου είναι να ενσωματώνει στις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τα ανωτέρω δάνεια και τον κίνδυνο συγκέντρωσης του πιστούχου. Ο υπολογισμός είναι εύκολος και δεν απαιτείται πολύπλοκος και χρονοβόρος υπολογισμός με Monte Carlo simulation. Τα αποτελέσματα του μοντέλου συγκρίνονται με ανάλογη μεθοδολογία που προτείνει η τράπεζα της Ισπανίας