Χρησιμοποίηση υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα: προσδιοριστικοί παράγοντες

Abstract

According to the international literature, patients’ selection of health care services from the public vs. private sector depends primarily on socioeconomic determinants. The main aim of the present dissertation is to determine the predictors of healthcare services selection, as to the type and structure of the services they will receive. To address the primary aim we used data from a national survey. The research involved personal interviews in a randomly chosen sample of 4003 adults. The sample was stratified by geographic prefecture, degree of urbanity, age and gender. The outcome measures involved healthcare utilization during the previous year, measured as number of visits in various health settings. The research focused on two groups of healthcare services users: a) users with health insurance provided by the Institute for Social Insurance (denoted as IKA in Greek), and b) users with other types of social insurance except IKA. The difference between the two types of insurance coverage is that those with IKA have the option to utilize all types of healthcare settings including IKA’s own HMO network, as well as public and private services; other insurances do not include the option of the IKA network.Healthcare utilization variables were expressed as percentages of total utilization. These variables of healthcare utilization for each of the various settings had a range from 0 to 1, and their sum had to equal 1. For example, a value of 1 for public healthcare utilization corresponded to exclusive use of the public healthcare system; a value of 0 corresponded to zero or non-use of the public system. The range of 0.01-0.99 corresponded to combinations.Therefore for each setting (public, private and IKA) we constructed outcome variables (also known as dummy variables) showing zero, exclusive or combination use. When combinations were present, we also constructed outcome variables quantifying the degree of each specific setting. We also identified two categories of users: a) users with total utilization larger than 1 and b) users with total utilization equal to 1.To analyse dummy outcome variables we utilized Individualized Logistic Regression. To analyze outcome variables that were expressed in percentages we utilized Ordinary Least Squares. Independent explanatory variables used were: a) geographic prefecture; b) urbanity index; c) age; d) gender; e) family status; f) income; g) occupation; h) educational level of the respondent; i) self-rated health status; j) existence of chronic health problem; k) public insurance; and l) private insurance. For those with total utilization larger than 1, we included this variable as possible predictor. Among the basic findings of the study is the effect of socioeconomic status on the type and degree of healthcare utilization as well as the fact that people with high degree of total utilization tend to utilize a combination of alternative settings. Concluding, it seems that the process of selecting between alternative healthcare settings depends primarily on patient characteristics, mainly socioeconomic, and on the total degree of healthcare utilization.

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η επιλογή μεταξύ υπηρεσιών υγείας του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ερμηνεύεται κυρίως από το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Σκοπός της συγκεκριμένης διατριβής είναι ο προσδιορισμός των παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τις επιλογές των χρηστών ως προς τον τύπο και την δομή της φροντίδας υγείας που θα χρησιμοποιήσουν. Για τον σκοπό της διατριβής χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από πανελλαδική έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο των προσωπικών συνεντεύξεων σε τυχαίο δείγμα 4003 ενηλίκων ατόμων το οποίο στρωματοποιήθηκε ανά γεωγραφική περιφέρεια, βαθμό αστικότητας τόπου διαμονής, ηλικία και φύλο.Η διατριβή εστίασε σε δύο διαφορετικές ομάδες χρηστών ανάλογα με τις εναλλακτικές υπηρεσίες υγείας που είχαν στη διάθεσή τους: α) ασφαλισμένους του Ι.Κ.Α οι οποίοι είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν εκτός από τις δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας και υπηρεσίες υγείας του Ι.Κ.Α και β) ασφαλισμένους σε ασφαλιστικούς οργανισμούς πλην Ι.Κ.Α, οι οποίοι είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν μόνο υπηρεσίες υγείας του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Οι μεταβλητές οι οποίες αφορούσαν στη χρήση εναλλακτικών υπηρεσιών υγείας εκφράστηκαν ως ποσοστά επί της συνολικής χρησιμοποίησης. Τα συγκεκριμένα ποσοστά έπαιρναν τιμές στο διάστημα [0, 1] και είχαν άθροισμα ίσο με 1. Από τις συγκεκριμένες μεταβλητές προέκυψαν με κωδικοποίηση ονομαστικές μεταβλητές, οι κατηγορίες των οποίων εξέφραζαν τη χρήση των εναλλακτικών υπηρεσιών υγείας. Πιο συγκεκριμένα, η τιμή 0 των προαναφερόμενων ποσοστών αντιστοιχούσε σε μηδενική χρήση υπηρεσιών υγείας κάθε τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας, η τιμή 1 αντιστοιχούσε σε αποκλειστική χρήση υπηρεσιών υγείας κάθε τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας και τιμές στο διάστημα [0.01-0.99] αντιστοιχούσε σε συνδυαστική χρήση υπηρεσιών υγείας κάθε τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας. Οι μεταβλητές της ανάλυσης των δεδομένων επομένως ήταν: α) οι ονομαστικές μεταβλητές οι κατηγορίες των οποίων εξέφραζαν τη μηδενική, αποκλειστική ή συνδυαστική χρήση των εναλλακτικών υπηρεσιών υγείας και β) τα ποσοστά με τιμές στο διάστημα (0, 1) οι οποίες εξέφραζαν το βαθμό συνδυαστικής χρήσης των υπηρεσιών υγείας κάθε τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας. Επιπρόσθετα, η ανάλυση εστίασε σε δύο ομάδες χρηστών: α) χρήστες με συνολική χρησιμοποίηση μεγαλύτερη του 1 και β) χρήστες με συνολική χρησιμοποίηση ίση με 1. Για την ανάλυση των ονομαστικών μεταβλητών της μελέτης χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος Individualized Logistic Regression, ενώ για την ανάλυση των ποσοστών χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος Ordinary Least Squares. Ως ανεξάρτητες μεταβλητές της ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν οι μεταβλητές: α) γεωγραφική περιφέρεια, β) βαθμός αστικότητας, γ) ηλικία, δ) φύλο, ε) οικογενειακή κατάσταση, στ) εισόδημα, ζ) απασχόληση, η) εκπαίδευση, θ) αυτοαξιολογούμενο επίπεδο υγείας, ι) ύπαρξη χρόνιου προβλήματος υγείας, κ) δημόσια ασφαλιστική κάλυψη, λ) ιδιωτική ασφαλιστική κάλυψη. Επιπρόσθετα για την ομάδα χρηστών με συνολική χρησιμοποίηση μεγαλύτερη της μονάδας, η συγκεκριμένη μεταβλητή χρησιμοποιήθηκε ως ανεξάρτητη μεταβλητή.Βασικά συμπεράσματα της διδακτορικής διατριβής αποτελούν η επίδραση του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου στην επιλογή μεταξύ υπηρεσιών υγείας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα καθώς και το γεγονός ότι άτομα με υψηλή συνολική χρησιμοποίηση έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνουν συνδυαστική χρήση εναλλακτικών υπηρεσιών υγείας. Συμπερασματικά θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η επιλογή μεταξύ εναλλακτικών υπηρεσιών υγείας προσδιορίζεται τόσο από τα χαρακτηριστικά των χρηστών και ιδίως το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο αλλά και από την συνολική χρησιμοποίηση υπηρεσιών υγείας.