Η θεραπεία απεξάρτησης γυναικών υπό το πρίσμα της ενδυναμωτικής-φεμινιστικής κοινωνικής εργασίας

Abstract

The subject of this doctoral thesis is the treatment of women substance abusers. Itstheoretical framework is drawn from the empowering-feminist approach to socialwork. It is based on qualitative research that aimed at investigating the role of genderin the treatment of female drug abuse. For this purpose, 34 interviews were conductedwith social workers and recovering women in therapeutic communities of the TherapyCenter for Dependent Individuals (KETHEA) and in women-only therapeuticprograms of 18 Ano. The data analysis indicates that KETHEA and 18 Ano adopt atherapeutic philosophy compatible with empowerment. At KETHEA, however,women face a number of difficulties that stem from established power relationsbetween men and women that are carried over to treatment from the world of drugabuse. Ignoring the dimension of gender in therapeutic communities is problematicbecause each new self that becomes reconstructed through therapeutic procedures isnot merely a self free from the problem of drug abuse but is always a gendered self aswell. At 18 Ano, the absence of men creates better conditions for the treatment ofwomen and an enviroment that is more favorable for addressing gender-sensitiveexperiences. Substance abuse treatment provided in women-only settings, however, isnot synonymous with gender-sensitive treatment. Recognising the diversity ofexperiences of women substance abusers is an important challenge in treatment.Theoretical and experience-based training of proffesionals and the enrichment of itscontext with aspects and issues highlighted by empowering-feminist social work canprovide useful quidelines for designing effective treatment policies in mixed as wellas in women-only therapeutic programs.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως θέμα τη θεραπεία των τοξικοεξαρτημένωνγυναικών. Αντλεί το θεωρητικό της υπόβαθρο από την ενδυναμωτική-φεμινιστικήπροσέγγιση στην κοινωνική εργασία. Βασίζεται σε ποιοτική μελέτη που στόχο είχε ναδιερευνήσει τη θέση που κατέχει η διάσταση του φύλου των γυναικών στη θεραπείααπεξάρτησης. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν 34 συνεντεύξεις μεκοινωνικούς λειτουργούς και θεραπευόμενες γυναίκες σε θεραπευτικές κοινότητεςτου Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕ.Θ.Ε.Α.) και γυναικείαθεραπευτικά προγράμματα του 18 Άνω. Από την επεξεργασία του εμπειρικού υλικούπροκύπτει ότι το ΚΕ.Θ.Ε.Α. και το 18 Άνω υιοθετούν μια κατ΄ αρχήν συμβατή προςτην ενδυνάμωση θεραπευτική φιλοσοφία. Στο ΚΕ.Θ.Ε.Α. ωστόσο οι θεραπευόμενεςγυναίκες αντιμετωπίζουν μια σειρά από δυσκολίες, οι οποίες πηγάζουν από τιςπαγιωμένες εξουσιαστικές σχέσεις των φύλων που μεταφέρονται στη θεραπεία από τηχρήση. Η παράβλεψη της οπτικής του φύλου στις θεραπευτικές κοινότητες είναιπροβληματική γιατί ο κάθε νέος εαυτός που αναδομείται μέσα από τις θεραπευτικέςδιαδικασίες δεν είναι απλώς και μόνο ένας εαυτός απαλλαγμένος από το πρόβληματης τοξικοεξάρτησης, αλλά είναι πάντοτε ένας έμφυλος εαυτός. Στο 18 Άνω, ηαπουσία θεραπευόμενων ανδρών δημιουργεί καλύτερες προϋποθέσεις για τηθεραπεία των γυναικών και ένα πλαίσιο που είναι περισσότερο ευνοϊκό για τηνεπεξεργασία «ευαίσθητων» έμφυλων εμπειριών. Η θεραπεία που απευθύνεταιαποκλειστικά σε άνδρες ή γυναίκες ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται συνώνυμη μετην ευαισθητοποιημένη ως προς το φύλο θεραπεία (gender sensitive treatment). Ηαναγνώριση της ανομοιογένειας των εμπειριών των τοξικοεξαρτημένων γυναικώναποτελεί σημαντική πρόκληση στη θεραπεία απεξάρτησης. Η θεωρητική και ηβιωματική εκπαίδευση των επαγγελματιών και ο εμπλουτισμός του περιεχομένου τηςμε πτυχές και ζητήματα, που έχει αναδείξει η ενδυναμωτική-φεμινιστική κοινωνικήεργασία, μπορεί να προσφέρει χρήσιμες κατευθύνσεις για τη χάραξηαποτελεσματικών θεραπευτικών πολιτικών τόσο στα μεικτά όσο και τα αμιγώςγυναικεία θεραπευτικά προγράμματα.