Δίκτυο περιοχών υψηλής ακουστικής αξίας και βιοποικιλότητας

Abstract

This doctorate thesis attempts to develop an integrated network of protected areas characterized by Biodiversity and high Acoustic value. Taking into account the innovative, interdisciplinary and combining dimensions of such a network, an introduction to the basic principles and concepts of Landscape Ecology, Biodiversity Conservation and Acoustic Ecology was considered necessary. The basic objectives of the current study are the national scale assessment of Quiet Areas according to a distance-based criteria model, which led to the identification of the first component of the integrated network of protected areas. Quiet Areas comprise 47.93% of Greece’ total area, while the fact that the higher values of Quiet Areas’ clustering coincide with areas of high Biodiversity value highlight the importance of their protection.Next, after overlaying Natura 2000 sites on Quiet Areas, it was feasible to develop the integrated network of Biodiversity and high Acoustic value, taking also into consideration the political dimensions of such an integrated management proposal. The established Natura 2000 network incorporates more than 30% of Quiet Areas total area, while 58% of its surface is characterized as Quiet Area. The relevant characteristics, as well as the presence of some flagship species, in Natura 2000 sites comprising a high percentage of Quietness reveal that the combination of the Habitats and Environmental Noise Directives could be effectively applied providing mutual benefits for Quiet and protected Areas. With view to investigating the effectiveness and validity of the Quiet Area network as well as the integrated network of high Acoustic and Biodiversity value, their potential applications to several environmental issues are examined. More precisely, the role of Quietness in environmental health is investigated. According to this thesis findings landscape composition is linked to diseases’ compositional pattern. The contribution of the integrated network to identify ‘hotspots’ of green tourism development is also investigated. Based on the results, when the percentage of Quietness overcomes 30% of the total Protected Area’s surface, the number of activities supporting green tourism is significantly higher. Moreover the Quiet Area assessment model is implemented at the European level. 67.35% of Europe’s surface is characterized as Quiet Area while the investigation of the environmental characteristics, the elevation range, the complementarity of Quiet Areas with other networks, and the connectivity of Quiet Areas emerged the complex pattern of the soundscape. This spatial heterogeneity is due to some special features which should be taken into consideration under the adoption of environmental strategies. Finally some general conclusions regarding the value of developing an ecological network, able to enrich our knowledge about a serious environmental problem (environmental noise) and the potentiality of high Acoustic and Biodiversity value areas to provide an integrated management strategy of nature, are highlighted.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά τη σημασία ενός ενιαίου δικτύου περιοχών προστασίας που θα χαρακτηρίζεται από υψηλή Ακουστική αξία και Βιοποικιλότητα. Ως μία καινοτόμα διεπιστημονική και συνδυαστική πρόταση κρίθηκε αναγκαία η εισαγωγή στις βασικές αρχές και έννοιες της Οικολογίας Τοπίου, της Διατήρησης και Προστασίας της Βιοποικιλότητας καθώς και της Ακουστικής Οικολογίας. Οι βασικοί στόχοι στους οποίους εστιάζει η συγκεκριμένη διατριβή είναι η αναγνώριση των Ήσυχων Περιοχών σε πανελλαδικό επίπεδο σύμφωνα με ένα μοντέλο κριτηρίων απόστασης, προσδιορίζοντας ουσιαστικά το πρώτο συστατικό του ενιαίου δικτύου περιοχών προστασίας. Οι Ήσυχες Περιοχές καταλαμβάνουν το 47,93% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας, ενώ το γεγονός ότι οι υψηλότερες τιμές συσσωμάτωσης των Ήσυχων Περιοχών βρίσκονται σε περιοχές υψηλής Βιοποικιλότητας υπογραμμίζει τη σημασία προστασίας τους.Στη συνέχεια επικαλύπτονται οι προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 στις Ήσυχες Περιοχές με σκοπό τη δημιουργία του ενιαίου δικτύου περιοχών υψηλής Ακουστικής αξίας και Βιοποικιλότητας, λαμβάνοντας ταυτοχρόνως υπόψη τις πολιτικές διαστάσεις μίας τέτοιου είδους ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής διαχειριστικής πρότασης. Το εγκαθιδρυμένο δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει περισσότερο από το 30% της έκτασης των Ήσυχων Περιοχών που υπάρχουν στην Ελλάδα, ενώ το 58% της έκτασής του χαρακτηρίζεται ως Ήσυχη Περιοχή. Τα επιμέρους χαρακτηριστικά καθώς και η παρουσία κάποιων ειδών-συμβόλων σε περιοχές του δικτύου Natura 2000 που παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό υποδεικνύουν ότι ο συνδυασμός της Οδηγίας Οικοτόπων με την Οδηγία Περιβαλλοντικού Θορύβου μπορεί να είναι αποτελεσματικά εφικτός με αμοιβαία οφέλη για τις Ήσυχες και τις Προστατευόμενες Περιοχές. Ακολουθεί η διερεύνηση της εγκυρότητας και της αποτελεσματικότητας τόσο του προτεινόμενου δικτύου Ήσυχων Περιοχών όσο και των περιοχών υψηλής Ακουστικής αξίας και Βιοποικιλότητας μέσω πιθανών εφαρμογών τους σε διάφορα περιβαλλοντικά ζητήματα. Πιο συγκεκριμένα, ερευνάται ο ρόλος της Ησυχίας στην περιβαλλοντική υγεία. Σύμφωνα με τα ευρήματα η δομή του τοπίου επηρεάζει την κατανομή του προτύπου των ασθενειών.Επίσης εξετάζεται η συνεισφορά του ενιαίου δικτύου υψηλής Ακουστικής αξίας και Βιοποικιλότητας στην αναγνώριση τοποθεσιών κατάλληλων για την ανάπτυξη του περιβαλλοντικού τουρισμού. Βάσει των αποτελεσμάτων, όταν το ποσοστό Ησυχίας της συνολικής έκτασης μίας προστατευόμενης περιοχής υπερβαίνει το 30%, οι δραστηριότητες που συνδέονται με τον περιβαλλοντικό τουρισμό είναι σημαντικά περισσότερες.Επίσης εφαρμόζεται το μοντέλο προσδιορισμού των Ήσυχων Περιοχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 67,35% της έκτασης της Ευρώπης αποτελεί Ήσυχη Περιοχή ενώ η μελέτη των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, του υψομετρικού εύρους, της συμπληρωματικότητας των Ήσυχων Περιοχών με άλλα δίκτυα καθώς και της συνεκτικότητας των Ήσυχων Περιοχών ανέδειξε την πολυπλοκότητα του ηχοτοπίου, η οποία οφείλεται σε κάποια ιδιαίτερα στοιχεία που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την υιοθέτηση περιβαλλοντικών στρατηγικών.Τέλος εξάγονται τα βασικά συμπεράσματα που προέκυψαν από τη διδακτορική διατριβή με βασικό γνώμονα την αξία δημιουργίας ενός οικολογικού μοντέλου, ικανού να εμπλουτίσει τη γνώση γύρω από ένα κυρίαρχο περιβαλλοντικό πρόβλημα, αυτό του περιβαλλοντικού θορύβου, όπως επίσης τη δυνατότητα των περιοχών υψηλής Ακουστικής αξίας και Βιοποικιλότητας να παρέχουν ένα συνδυαστικό τρόπο διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.