Η χρηματοδότηση και γεωγραφική ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού: η περίπτωση της ελληνικής ξενοδοχείας, 1950 – 2005

Abstract

This doctoral thesis is based on the results of a multi-year research effort which aimed at an overall approach and interpretation of the tourism economic development of host countries, focusing particularly on the Greek case. In particular, the evolution of Greek tourism on the basis of selected characteristics of tourist accommodation and the financing policy, feeds a multi-criteria system of classification - mapping - analysis, which recognizes the mechanisms and conditions of transformation of the Greek tourist accommodation from 1950 until the end of the 2000s. This work is the first, substantial, attempt to clarify the development evolution of the hotel industry in Greece, making its regional and operational characteristics as the most reliable factors for interpreting on the one hand the development of hospitality enterprises in the Greek territory and on the other the role of the general economic policy in this development.The reason we cope with the financing framework more extensively here is because this is considered to be the most decisive policy area affecting the more general tourism development in host countries. That is the prerequisite for the necessary creation of a multi-level financial framework, which appears to have been implemented by the most European governments. This framework includes the three following forms of financing procedures, depending on the origin of financial resources and the nature of the investment works to be financed: (a)the direct public financing and management of infrastructures of a general and specific tourist nature of infrastructures, (b)the direct financing and management of installations of a business nature and (c)the indirect financing and support of the local and foreign private initiative with the provision of a favorable framework of development incentives. To be more specific, what is being studied is the direct and indirect financing state policy related with the production of the annual tourist consumption in the Greek territory mainly through examining the provision of incentive incentives for Greek hotels from 1950 and on. Approaching the Greek case is made through the credit policy for tourist investments which took place on the basis of each era's Developmental laws which in their turn largely follow the more general framework of international practice. This study concludes with an overview of the evolutionary progress of the development and operational characteristics of hotels industry in Greece, the factors that affect its development, and the degree of impact of financial policy on its development and regionalization. This fact constitutes the important contribution of this study in the field of tourism economy of the host countries, as it allows the re-approximation of the role of the hotel industry as an autonomous factor or a "key" sector for the national and regional development of the greek territory.

Η παρούσα εργασία εντάσσεται στο πεδίο της τουριστικής οικονομικής ανάπτυξης. Ειδικότερα, η εξελικτική πορεία του ελληνικού τουρισμού στη βάση επιλεγμένων χαρακτηριστικών των τουριστικών καταλυμάτων και της ασκηθείσας χρηματοδοτικής πολιτικής, τροφοδoτεί ένα πολύ-κριτηριακό σύστημα ταξινόμησης –χαρτογράφησης – ανάλυσης, με το οποίο αναγνωρίζονται οι μηχανισμοί και οι όροι μετασχηματισμού του ελληνικού τουριστικού καταλύματος από την μεταπολεμική περίοδο έως τα τέλη της δεκαετίας του 2000. Η εργασία αυτή συνιστά τη πρώτη, ουσιαστική, προσπάθεια αποσαφήνισης της αναπτυξιακής πορείας του ξενοδοχειακού κλάδου στην Ελλάδα, καθιστώντας τα περιφερειακά και λειτουργικά του χαρακτηριστικά ως τον πιο αξιόπιστο παράγοντα για την ερμηνεία αφενός της ανάπτυξης των επιχειρήσεων φιλοξενίας στη χώρα και αφετέρου του ρόλου γενικά της οικονομικής πολιτικής σε αυτή την ανάπτυξη.Στο πρώτο μέρος, αναλύεται η διεθνής εμπειρία και πρακτική, η οποία από την μεταπολεμική εποχή και έπειτα, έχει δείξει ότι ο τουρισμός καθώς συγκεντρώνεται στο χώρο και τον χρόνο, ως μια ιδιαίτερα διαμορφούμενη ιδιωτική κατανάλωση με τα συνακόλουθα προβλήματα παραγωγής και διάθεσης που διαχέονται στο σύνολο της οικονομίας και της κοινωνίας, απαιτεί την ρυθμιστική παρέμβαση του κράτους. Σε αυτά τα πλαίσια επιχειρείται μια ομαδοποίηση των πεδίων παρέμβασης μέσα από την ενδελεχή ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας και εμπειρίας και αναλαμβάνεται η εκτενέστερη αντιμετώπιση της κρατικής χρηματοδοτικής πολιτικής, εξαιτίας του ότι, το πεδίο αυτό θεωρείται ως το πλέον καθοριστικό για την τουριστική ανάπτυξη στις χώρες υποδοχής.. Το χρηματοδοτικό αυτό πλαίσιο περιλαμβάνει διάφορες μορφές, όπως: (α) την άμεση δημόσια χρηματοδότηση και διαχείριση υποδομών γενικού χαρακτήρα, καθώς επίσης και υποδομών ειδικού τουριστικού χαρακτήρα, (β) την άμεση δημόσια χρηματοδότηση και διαχείριση εγκαταστάσεων επιχειρηματικού χαρακτήρα και (γ) την έμμεση χρηματοδότηση και ενίσχυση της εγχώριας και ξένης ιδιωτικής πρωτοβουλίας με την παροχή ενός ευνοϊκού πλαισίου αναπτυξιακών κινήτρων.Το δεύτερο μέρος εστιάζεται στην αποτύπωση και ερμηνεία των κύριων αναπτυξιακών και λειτουργικών χαρακτηριστικών της Ελληνικής ξενοδοχίας, και διερευνά τον ρόλο της ασκηθείσας χρηματοδοτικής και επενδυτικής πολιτικής που ακολούθησε διαχρονικά η Ελλάδα, ως χώρα υποδοχής η οποία και συνιστά κλασσική περίπτωση, αυτής της σύνθετης κρατικής παρέμβασης. Οι φάσεις αυτής της πολιτικής από το 1951, έτος επανίδρυσης του ΕΟΤ και συγκρότησης της εθνικής τουριστικής πολιτικής, έως την πρώτη πενταετία του 2000, περίοδο εμφανούς απορρύθμισης των λειτουργιών του κράτους τόσο γενικότερα όσο και στον τουρισμό που διαμορφώνουν το χρονικό πλαίσιο της εξέλιξης του ελληνικού τουρισμού.Η εργασία ολοκληρώνεται με μια συνολική θεώρηση της εξελικτικής πορείας των αναπτυξιακών και λειτουργικών χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων φιλοξενίας στην Ελλάδα, τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του, και τον βαθμό επίδρασης της χρηματοδοτικής πολιτικής στην ανάπτυξη και περιφερειοποίηση του. Το δεδομένο αυτό, συνιστά και τη σημαντική συμβολή αυτής της εργασίας στο πεδίο της τουριστικής οικονομικής των χωρών υποδοχής, αφού επιτρέπει την επαναπροσέγγιση του ρόλου του ξενοδοχειακού κλάδου ως αυτόνομου παράγοντα ή κλάδου «κλειδί» για την εθνική και περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας.