Η ενσωμάτωση των μεταναστών στην Ελλάδα: η προβληματική της δεύτερης γενιάς

Abstract

Η μεγάλη εισροή ομογενών και αλλογενών μεταναστών στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80 προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και προβληματισμούς. Ένα από τα κύρια θέματα που προκύπτουν είναι η ενσωμάτωσή τους με ειδική περίπτωση εκείνη των μεταναστών της δεύτερης γενιάς. Σύμφωνα με τη διεθνή μεταναστευτική εμπειρία οι κοινωνίες υποδοχής μετασχηματίζονται από τη μαζική παρουσία των νεοεισερχομένων πληθυσμών ως προς τη δημογραφική τους σύνθεση και τις θεσμικές τους δομές. Αυτό όμως που καθορίζει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των μεταναστευτικών εισροών είναι κυρίως η διαδικασία ενσωμάτωσης των μεταναστών δεύτερης γενιάς και όχι τόσο των γονέων τους, που αποτελούν κατά κανόνα μια σχετικά ομοιογενή ομάδα με μεγάλη γεωγραφική και ενδοεπαγγελματική κινητικότητα. Πολλά από τα παιδιά των μεταναστών φοιτούν πλέον στα ελληνικά σχολεία και αρχίζουν να εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Η εκπαιδευτική και εργασιακή τους ενσωμάτωση αποτελεί ένα από τα πλέον σύνθετα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Η πολλαπλότητα και ετερογένεια των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών τους χαρακτηριστικών παράλληλα με τα προβλήματα που προκύπτουν από τις νέες εκπαιδευτικές ανάγκες (διαβίου εκπαίδευση και επιμόρφωση) και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας (ευελιξία των μορφών απασχόλησης, υποαπασχόληση), καθιστούν την πολυπληθή πλέον δεύτερη γενιά σημαντικό παράγοντα προσδιορισμού της κοινωνικής συνοχής. Από την παρούσα έρευνα προκύπτει ότι η διαχείριση του σύνθετου φαινομένου της μετανάστευσης αντανακλά τις εκάστοτε πολιτικές των χωρών υποδοχής. Η ενσωμάτωση δε των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής που αποτελεί και το βασικό θέμα διερεύνησης αυτής της μελέτης, αφορά ένα σύνολο διαδικασιών οι οποίες διαφοροποιούνται όταν πρόκειται για τη δεύτερη γενιά μεταναστών. Ηγενιά αυτή βρίσκεται σε μια διαδικασία βαθμιαίας οικονομικής και κοινωνικής ενσωμάτωσης και η πρόοδός της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από την ανάλυση των σχετικών δεδομένων προκύπτουν συμπεράσματα που μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε καλύτερα τους τρόπους ενσωμάτωσης των παιδιών των μεταναστών και να διαμορφώσουμε τις πρόσφορες πολιτικές.