Θεραπευτική συμβολή των ζώων συντροφιάς σε φυσιολογικά παιδιά και σε παιδιά με χρόνια προβλήματα

Abstract

During the last fifty years the contribution of companion animals in people’s lives is conducted through specialized intervention methods which are called Animal facilitated activities. These interventions have taken place in different scientific fields such as genetics, biology, development psychology, nursing, psychoanalysis; medical and veterinary science and they are divided in two groups: a) animal assisted therapy and b) animal assisted activities.In Europe live approximately 47 million housecats and 41 million dogs. There is a companion animal in 50% of the houses in the United Kingdom and in the 43% of the houses in Germany. The percentage in Greece is only 12% but it is constantly rising. Mainly in the society of the western world the rabbit as a farm animal and the horse as a working animal are becoming animals that offer companion, amusement and physical exercise. In the ancient times animals contributed in the therapeutic procedures for various cases. In the last fifty years a significant number of studies searches and proves that the presence of animals influences people.Animals are reported as excellent helpers during learning procedures, especially with children. They also improve the physical condition and help the cure of sick children. Intervention projects with animals have been carried out in the chronic diseases departments of pediatric hospitals aiming to the contribution in the therapeutic procedure through the influence on the psychism of the children, who suffer from chronic diseases and stay in the hospital for long periods of time. The aim of our study was to research for the first time in Greece and in the known international bibliography the influence of the rabbit as a companion animal on children hospitalized for neoplastic disease and on healthy children in a kindergarten.The interventions took place from May 2008 until January 2011 with the participation of 117 children, 65 parents of sick children, 83 nursing staff members of the pediatric hospital “P. and A. Kiriakou” and 2 teachers of the Municipal Kindergarten in Helioupolis Attica. The intervention in the hospital took place in two periods of time. During the first period the reaction of the children, the parents and the staff members during the presence of the animal were recorded. During the second period the following situations were investigated: the improvement of the children’s sociability, the promotion of their communication skills during their stay in the hospital, their capability for emotional expression with the assistance of the animal and finally the influence of the animal on the improvement of the children’s living conditions in the hospital. With the use of the same method the influence and the benefit of the intervention with a companion animal in a state kindergarten were investigated and recorded, taking into consideration the prevailing conditions in our country. We studied and recorded the reaction of the children and the staff members during the presence of a companion animal in the environment of a public kindergarten, which aimed to the unforced teaching of rules and behavioral patterns, the socialization, the support in the development of skills, the capability of emotional expression and finally the contact with nature through the animal.Beyond describing the facts we used the simple variance analysis with repeated measurements as a statistical analysis method. During our study, which was conducted with the help of highly reliable weighed according to Cronbach’sAlpha questionnaires, we found out that a significant percentage of the children (97, 4%) had a more fruitful cooperation in the class activities when the animal was present. The children had fun, learned in an unforced way, socialized and adjusted in the school environment. The kindergarten teachers found out a gradual increase of the animal’s influence from the first measurement to the next and they found the intervention really positive for the socialization, the communication and the emotional expression of the children. A statistically significant gradual increase of the children markings in the sequential measurements in all three scales was found out. The socialization markings show differences between the first, the second and the third measurement (p=0.001) according to the average values in the socialization scales (1st measurement 16, 43, 2nd measurement 22, 43, 3rd measurement 26, 87). A differentiation in the communication (p=0.001) was also recorded according to the average values in the communication scales (1st measurement 45, 57, 2nd measurement 72, 53, 3rd measurement 88, 26). The same result (p=0.001) was recorded in the measurement of the emotional expression according to the emotional expression scales (1st measurement 26, 67, 2nd measurement 32, 97, 3rd measurement 37, 92).During the intervention in the hospital the vast majority of the children (80, 4%) was looking for the animal and wanted to be near it. There were also recorded: high percentage of participation in artistic activities and team play in the presence of the animal, increase in the percentage of cooperation not only with the staff members but with external associates too. It was also found out that during the presence of the animal the children’s socialization, communication and emotional expression were gradually increased and the children remained calm.Especially during our intervention in the Oncology Department a sequential increase of the children’ markings from the one measurement to the next were found out, with a small decline of all three scales during the third measurement. In socialization there is a differentiation between the first and the second measurement (p=0.001) and between the first and the third measurement (p=0.041) but not between the second and the third measurement (p=0.46). The communication differentiates between the first and the second measurement (p=0.001), between the first and the third measurement (p=0.0631) but not between the second and the third (p=0.47). The same picture is described in the emotional expression, where there is a differentiation between the first and the second measurement (p=0.001), between the first and the third measurement (p=0.061) but not between the second and the third (p=0.18).The parents of the children that participated in the hospital intervention regarded that the companion of the animal in the hospital was positive for their child (80%). The opinion of the hospital staff members was positive for the visit of the rabbit in the hospital for a few hours (83%).The rabbit as a companion animal is friendly, calm, with a good communication through the body language; it was proven effective because it was accepted easily. Its small size made the transportation easy under controlled hygiene conditions. Another fact that played a decisive role in choosing this animal species was the capability of touching the animal together with the visual contact.In our study it was found out that the interventions with a rabbit as a companion animal in the Oncology Department and in the Public Kindergarten were attainable and effective, offering to the children the possibility of pleasant living conditions, learning and the opportunity to come in contact with nature through the animal. Especially the intervention in the Oncology Department made clear, that the children had the opportunity to forget for a while the painful daily reality with the help of the animal’s presence.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια η συμβολή των ζώων συντροφιάς στη ζωή των ανθρώπων γίνεται μέσω εξειδικευμένων μεθόδων παρέμβασης οι οποίες αναφέρονται ως Υπηρεσίες - Παρεμβάσεις διαμέσου των ζώων ( Animal facilitated activities). Τέτοιου είδους παρεμβάσεις με τη βοήθεια των ζώων έχουν γίνει σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία, όπως είναι η γενετική, η βιολογία, η αναπτυξιακή ψυχολογία, η ψυχανάλυση, η νοσηλευτική, η ιατρική και η κτηνιατρική. Οι παρεμβάσεις αυτές κατηγοριοποιούνται ως εξής: α) θεραπεία με τη βοήθεια των ζώων - animal assisted therapy-και σε β) επικουρική παρέμβαση των ζωών σε ανθρώπινες δραστηριότητες - animal assisted activities- .Στην Ευρώπη υπάρχουν περίπου 47 εκατομμύρια κατοικίδιες γάτες και 41 εκατομμύρια σκύλοι. Ειδικότερα στο Ηνωμένο Βασίλειο το 50% των σπιτιών διαθέτει ένα ζώο συντροφιάς και στη Γερμανία το 43%. Στην Ελλάδα αντίστοιχα μόλις το 12% διαθέτει ένα κατοικίδιο, όμως το ποσοστό αυτό συνεχώς αυξάνεται. Το κουνέλι και το άλογο από ζώα εκτροφής και εργασίας αντίστοιχα μετεξελίσσονται κυρίως στις κοινωνίες του δυτικού κόσμου σε ζώα συντροφιάς, ψυχαγωγίας και άθλησης. Τα ζώα συνεισέφεραν από τους αρχαίους χρόνους στη θεραπευτική αγωγή των ασθενών. Στα τελευταία πενήντα χρόνια σημαντικός αριθμός μελετών εξετάζει και αποδεικνύει ότι η παρουσία των ζώων έχει επίδραση στον άνθρωπο. Τα ζώα αναφέρονται ως εξαίρετοι βοηθοί μάθησης ιδιαίτερα για τα παιδιά, επίσης βελτιώνουν τη φυσική κατάσταση της υγείας και βοηθούν στη θεραπεία των ασθενών- παιδιών. Προγράμματα παρέμβασης με ζώα έχουν γίνει σε παιδιατρικά τμήματα χρόνιων παθήσεων και ειδικότερα σε ογκολογικά τμήματα με σκοπό τη συμβολή στη θεραπευτική αγωγή με την επίδραση κυρίως στο ψυχισμό των παιδιών που πάσχουν από χρόνια νοσήματα και νοσηλεύονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο νοσοκομείο. Ζώα επίσης συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας.Η μελέτη μας είχε ως σκοπό να διερευνήσει για πρώτη φορά τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη γνωστή διεθνή βιβλιογραφία την επίδραση κουνελιού, ως ζώου συντροφιάς, σε παιδιά νοσηλευόμενα για νεοπλασία, καθώς και σε υγιή παιδιά παιδικού σταθμού. Οι παρεμβάσεις έγιναν τη χρονική περίοδο Μάιος 2008 – Ιανουάριος 2011 και έλαβαν μέρος 117 παιδιά, 65 γονείς ασθενών παιδιών, 83 μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού του Νοσοκομείου Παίδων ΄΄ Π.&Α.Κυριακού΄΄ και 2 νηπιαγωγοί του Δημοτικού Παιδικού Σταθμού του Δήμου Ηλιούπολης Αττικής. Η παρέμβαση στο Νοσοκομείο έγινε σε δύο περιόδους. Κατά την πρώτη περίοδο καταγράφηκαν οι αντιδράσεις των παιδιών, των γονέων και του νοσηλευτικού προσωπικού με την παρουσία του ζώου. Κατά τη δεύτερη περίοδο της παρέμβασης διερευνήθηκε, η βελτίωση της κοινωνικοποίησης των παιδιών, η υποβοήθηση στην επικοινωνία τους μέσα στη Μονάδα, η δυνατότητα συναισθηματικής έκφρασης τους με τη βοήθεια του ζώου και τέλος η επίδραση του ζώου στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών στο Νοσοκομείο. Με την ίδια μέθοδο διερευνήθηκε και καταγράφηκε η ωφέλεια και η επίδραση της παρέμβασης με ζώο συντροφιάς στα παιδιά μέσα στην τάξη ενός Δημόσιου Παιδικού σταθμού, λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατούσες συνθήκες στη χώρα μας. Μελετήσαμε και καταγράψαμε τις αντιδράσεις των παιδιών και του προσωπικού, με την παρουσία ζώου συντροφιάς, στο περιβάλλον Δημόσιου Παιδικού Σταθμού με στόχο την αβίαστη διδασκαλία κανόνων και συμπεριφορών, την κοινωνικοποίηση, την υποβοήθηση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, τη δυνατότητα συναισθηματικής έκφρασης και τέλος την επαφή των παιδιών μέσα από το ζώο με τη φύση. Ως μέθοδος στατιστικής ανάλυσης, πέραν της περιγραφής των δεδομένων, χρησιμοποιήθηκε η απλή ανάλυση διακύμανσης με επαναλαμβανόμενες μετρήσεις. Κατά τη διάρκεια της μελέτη μας, με τη βοήθεια υψηλής αξιοπιστίας σταθμισμένων κατά Cronbach’s Alpha ερωτηματολογίων, διαπιστώθηκε ότι μεγάλο ποσοστό παιδιών (97,4%) με την παρουσία του συγκεκριμένου ζώου συνεργάσθηκε αποδοτικότερα στις δραστηριότητες της τάξης. Τα παιδιά διασκέδασαν, έμαθαν αβίαστα, κοινωνικοποιήθηκαν και προσαρμόστηκαν στο σχολικό περιβάλλον. Οι νηπιαγωγοί διαπίστωσαν σταδιακή αύξηση της επίδρασης του ζώου από μέτρηση σε μέτρηση και θεωρούν ιδιαίτερα θετική την παρέμβαση όσον αφορά την κοινωνικοποίηση, την επικοινωνία και την συναισθηματική έκφραση των παιδιών. Ειδικότερα διαπιστώθηκε μια διαδοχική αύξηση της βαθμολογίας των παιδιών από μέτρηση σε μέτρηση και για τις τρεις κλίμακες, η οποία ήταν στατιστικά σημαντική. Ειδικότερα η κοινωνικοποίηση διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης, δεύτερης και τρίτης μέτρησης ρ=0.001, σύμφωνα με τις μέσες τιμές στις κλίμακες κοινωνικοποίησης (1η μέτρηση 16,43, 2η μέτρηση 22,43, 3η μέτρηση 26,87). Παρατηρήθηκε επίσης για την επικοινωνία διαφοροποίηση ρ=0.001, σύμφωνα με τις μέσες τιμές στις κλίμακες επικοινωνίας ( 1η μέτρηση 45,57, 2η μέτρηση 72,53, 3η μέτρηση 88,26). Ακριβώς η ίδια εικόνα παρατηρήθηκε στην μέτρηση της συναισθηματικής έκφρασης ρ=0.001, σύμφωνα με τις μέσες τιμές στις κλίμακες συναισθηματικής έκφρασης (1η μέτρηση26,27, 2η μέτρηση 32,97, 3η μέτρηση 37,92). Στο Νοσοκομείο τα νοσηλευόμενα παιδιά σε μεγάλο ποσοστό (80,4%) αναζητούσαν το ζώο και ήθελαν να βρίσκονται κοντά του. Καταγράφηκαν επίσης υψηλά ποσοστά της συμμετοχής τους σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες και ομαδικό παιχνίδι με την παρουσία του ζώου, διαπιστώθηκε αύξηση στο ποσοστό της συνεργασίας τους με τα άλλα παιδιά καθώς και βελτίωση της συνεργασίας τόσο με το προσωπικό, όσο και με εξωτερικούς συνεργάτες. Διαπιστώθηκε επίσης ότι με την παρουσία του ζώου τόσο η κοινωνικοποίηση όσο και η επικοινωνία αλλά και η συναισθηματική έκφραση των παιδιών αυξήθηκε σταδιακά και τα παιδιά παρέμεναν ήρεμα. Ειδικότερα διαπιστώθηκε κατά την παρέμβαση μας στο Ογκολογικό τμήμα μια διαδοχική αύξηση της βαθμολογίας των παιδιών από μέτρηση σε μέτρηση με μία μικρή κάμψη κατά την τρίτη μέτρηση και αυτό καταγράφεται και στις τρεις κλίμακες. Η κοινωνικοποίηση διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ρ=0.001, ως επίσης μεταξύ πρώτης και τρίτης ρ=0.041 αλλά όχι μεταξύ δεύτερης και τρίτης ρ=0.46. Ακόμη η επικοινωνία διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ρ=0.001, αλλά και μεταξύ πρώτης και τρίτης ρ=0.0631 αλλά όχι μεταξύ δεύτερης και τρίτης ρ=0.47. Ακριβώς η ίδια εικόνα παρατηρείται και για τη συναισθηματική έκφραση του παιδιού όπου διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ρ=0.001, αλλά και μεταξύ πρώτης και τρίτης ρ=0.061 αλλά όχι μεταξύ δεύτερης και τρίτης ρ=0.18. Οι γονείς των παιδιών που συμμετείχαν στην παρέμβαση, θεώρησαν ότι η συντροφιά του ζώου στο νοσοκομείο υπήρξε θετική για το παιδί τους (80%). Η γνώμη του προσωπικού για την επίσκεψη του κουνελιού για λίγες ώρες στο νοσοκομείο ήταν θετική (83%). Το κουνέλι, ως ζώο συντροφιάς, είναι φιλικό, ήρεμο, με πολύ καλή επικοινωνία μέσα από τη γλώσσα του σώματος, αποδείχθηκε αποτελεσματικό διότι ήταν εύκολα αποδεκτό, επίσης υπήρξε η δυνατότητα, λόγω του μικρού μεγέθους του, της ευχερούς μεταφοράς, κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες υγιεινής. Επιπλέον κριτήρια που έπαιξαν επίσης καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του ήταν η δυνατότητα απτικής, παράλληλα με την οπτική επαφή. Στη μελέτη μας διαπιστώθηκε ότι οι παρεμβάσεις με ζώο συντροφιάς το κουνέλι, αφενός στην Ογκολογική μονάδα του Νοσοκομείου και αφετέρου στο Δημόσιο Παιδικό Σταθμό ήταν εφικτές και αποτελεσματικές, προσφέροντας στα παιδιά τη δυνατότητα για ευχάριστη διαβίωση, μάθηση και την ευκαιρία να έρθουν μέσα από το ζώο σε στενότερη επαφή με τη Φύση. Επιπλέον ειδικότερα με την παρέμβασή μας στο Ογκολογικό έγινε φανερό ότι τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα με την παρουσία του ζώου να ξεχάσουν για λίγο την επώδυνη καθημερινότητα.