Νομαρχιακή αποκέντρωση - νομαρχιακή αυτοδιοίκηση: ο διφυής ρόλος του νομού ως ανθρωπογεωγραφικής ενότητας

Abstract

The doctoral thesis explores the transformation of the prefecture’s periphery from a decentralized administration to a local government unit (dual role of the prefecture), focusing on the institution of decentralization in the Greek administrative system. Also, in the context of the contemporary reflection on decentralization, the thesis explores its contribution and role in the state administration system.The research method is historically oriented. Initially, the study searches for the first signs of decentralization of powers, during the period of absolute monarchy in Western Europe, where the first signs of the distribution of the one-person royal power to administrative officials appear, particularly in France, whose administrative system was the model of administrative organization of the newly established Greek state in the 19th century. The study then analyzes the "competitive relationship" of decentralization and local government at prefecture level, in the context of Greek constitutional and administrative history. Methodologically, two historical phases are distinguished in the study, the first, from the introduction of prefectural decentralization to the newly established Greek state until its final prevalence in 1955 and the second, from the first attempts to establish prefectural local government under the Constitution of 1975 until it’s institutionalization in 1994, in which the conceptual determination of decentralization in the constitution is made. One of the main findings of the thesis concerning the organization and operation of the state is its dominant role as a coherent factor of society and a fundamental sphere of democratic participation of the citizens. The modern state exercises dominantly and exclusively, traditional and inalienable functions (such as foreign policy, justice etc.). In the modern globalized environment, the state exercises an executive role (plans national goals and strategies and coordinates their implementation), assisted by the institutions of decentralization and local government that have management functions (new public management).Another main finding of the thesis is the contribution of the administrative institutions of decentralization and local government to the weakening of state centralization, as centrifugal deconcentrating forces. In particular, decentralization, which has as its main characteristic the service of the general interest of the country (general state affairs), or in other words the exercise of decisive powers of a state character in a wider context, further strengthens the central bodies of the state, in exercising their executive and coordinating role, since decongesting them from state responsibilities. As local government serves the interests and needs of the local population (local affairs), exercising responsibilities of the central administration managerial. Based on the above findings, the study puts forward proposals to strengthen the institutions of decentralization and local government, as part of a comprehensive reorganization of the country's administrative chart. The Formation of expanded and strengthened decentralized administrations, as well as local governments, is moving into the modern logic of strengthening the executive role of the state and its effective governance.

Η διδακτορική διατριβή διερευνά τη μετεξέλιξη της περιφέρειας του νομού από αποκεντρωμένη μονάδα διοίκησης σε αυτοδιοικούμενη (διφυής ρόλος του νομού), με κύριο άξονα αναφοράς της το θεσμό της διοικητικής αποκέντρωσης στο ελληνικό διοικητικό σύστημα. Επίσης, στο πλαίσιο του σύγχρονου προβληματισμού για την αποκέντρωση, η διατριβή διερευνά τη συμβολή και το ρόλο της στο σύστημα της κρατικής διοίκησης. Η μέθοδος της έρευνας είναι ιστορικά προσανατολισμένη. Αρχικά, η μελέτη αναζητά τα πρώτα ίχνη αποκέντρωσης εξουσιών κατά τη διάρκεια της περιόδου της απόλυτης μοναρχίας στη Δ. Ευρώπη, όπου εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια διανομής της μονοπρόσωπης βασιλικής εξουσίας σε διοικητικούς αξιωματούχους και δη στη Γαλλία, της οποίας το διοικητικό σύστημα αποτέλεσε το πρότυπο διοικητικής οργάνωσης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους τον 19ο αιώνα. Εν συνεχεία η μελέτη καταγράφει και αναλύει, την ¨ανταγωνιστική σχέση¨ αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης σε επίπεδο νομού, στο πλαίσιο της ελληνικής συνταγματικής και διοικητικής ιστορίας. Μεθοδολογικά διακρίνονται δύο ιστορικές φάσεις στη μελέτη, η πρώτη, από την εισαγωγή της νομαρχιακής αποκέντρωσης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος έως την οριστική επικράτηση της το 1955 και η δεύτερη, από τις πρώτες προσπάθειες για την καθιέρωση της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης υπό το Σύνταγμα του 1975 έως τη θεσμοθέτηση της το 1994, όπου γίνεται και ο εννοιολογικός προσδιορισμός της διοικητικής αποκέντρωσης στο Σύνταγμα. Μία από τις βασικές διαπιστώσεις της διατριβής που αφορά στην οργάνωση και λειτουργία του κράτους, είναι ο κυρίαρχος ρόλος του ως συνεκτικού παράγοντα της κοινωνίας και θεμελιώδους σφαίρας δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών. Το σύγχρονο κράτος ασκεί κυρίαρχα και αποκλειστικά τις παραδοσιακές και αναπαλλοτροίωτες λειτουργίες του (όπως εξωτερική πολιτική, εθνική άμυνα και οικονομία, δικαιοσύνη). Στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον το κράτος ασκεί ρόλο επιτελικό (προγραμματίζει εθνικούς στόχους και στρατηγικές και συντονίζει την υλοποίηση τους), συνεπικουρούμενο από τους θεσμούς της αποκέντρωσης και της τοπικής αυτοδιοίκησης που έχουν λειτουργίες εκτελεστικές, διαχειριστικές (new public management).Μία άλλη βασική διαπίστωση της διατριβής αφορά στη συμβολή των διοικητικών θεσμών, αποκέντρωσης και τοπικής αυτοδιοίκησης στην αποδυνάμωση του κρατικού συγκεντρωτισμού, ως κεντρόφυγες αποσυγκεντρωτικές δυνάμεις. Ειδικότερα η αποκέντρωση που έχει ως βασικό της χαρακτηριστικό την εξυπηρέτηση του γενικότερου συμφέροντος της χώρας (γενικές κρατικές υποθέσεις), ή με άλλα λόγια την άσκηση αποφασιστικών αρμοδιοτήτων κρατικού χαρακτήρα σε ευρύτερο πλαίσιο, ενισχύει ακόμη περισσότερο τα κεντρικά όργανα του κράτους στην άσκηση του επιτελικού και συντονιστικού ρόλου τους, αφού τα αποσυμφορεί από κρατικές αρμοδιότητες. Όπως η τοπική αυτοδιοίκηση εξυπηρετεί τα συμφέροντα και τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού (τοπικές υποθέσεις), ασκώντας αρμοδιότητες της κεντρικής διοίκησης διαχειριστικά. Υπό τις άνω διαπιστώσεις, η μελέτη καταθέτει προτάσεις για την ενίσχυση των θεσμών της αποκέντρωσης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο μιας συνολικής αναδιοργάνωσης του διοικητικού χάρτη της χώρας. Η διαμόρφωση, τόσο διευρυμένων και ενισχυμένων αποκεντρωμένων διοικήσεων, όσο και τοπικών αυτοδιοικήσεων, κινείται στη σύγχρονη λογική της ενδυνάμωσης του επιτελικού ρόλου του κράτους και της αποτελεσματικής διακυβέρνηση του.