Τα όρια της ιδιωτικής αυτονομίας στις συζυγικές έννομες σχέσεις: ιδίως η καταχρηστική άσκηση της συμβατικής ελευθερίας κατά τη διαμόρφωση των συνεπειών του διαζυγίου

Abstract

Τhe contractual arrangement of the marital legal relations is not a tradition in the Greek Family Law, so the aim of the present thesis was not the presentation of relative contract patterns, but the answer to the question if the issues on private autonomy apply to the marital agreements. The first chapter contains introductory remarks about the meaning and the function of the above mentioned principle. Then, there are being presented the most distinctive aspects of the principle in the modern law of marriage and specifically of the financial consequences of the divorce. The parity of power in negotiations as a prerequisite for the sound function of the private autonomy forms the staple of the second chapter. The author concisely mentions the reasons that can lead to the “corroded” legal act and to the paternalistic intervention of the legal order. These factors urge the legislator and the judge to set limits to the private autonomy of the one spouse, in order to protect the private autonomy of the other spouse. The last part of the thesis contains exactly these limits, especially the relevant legislative provisions and the juridical control on the basis of the general clauses of the civil code. The family law contains also the suitable means in order to set limits to the private autonomy. On the other hand the judge is familiar with the use of limits to the private autonomy. In a few words, the present thesis touches upon particular questions of intense concern for the students of the private law; questions that are also important for the comprehension of this principle in the field of marriage law.

Η συμβατική ρύθμιση των συζυγικών έννομων σχέσεων δεν έχει παράδοση στο ελληνικό οικογενειακό δίκαιο και έτσι σκοπός της διατριβής δεν ήταν η παρουσίαση σχετικών συμβατικών τύπων, αλλά η απάντηση στο ερώτημα αν τα ζητήματα της ιδιωτικής αυτονομίας εφαρμόζονται σε συμφωνίες που συνάπτουν οι σύζυγοι. Η πρώτη ενότητα περιέχει εισαγωγικές παρατηρήσεις για την έννοια και το περιεχόμενο της προαναφερθείσας αρχής στο αστικό δίκαιο. Στη συνεχεία παρουσιάζονται οι χαρακτηριστικότερες εκδηλώσεις της αρχής στο σύγχρονο δίκαιο του γάμου και ειδικότερα στις περιουσιακές συνέπειες του διαζυγίου. Στη δεύτερη ενότητα σημείο προβληματισμού αποτελεί η ισότητα στη διαπραγματευτική ισχύ ως προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία της ιδιωτικής αυτονομίας. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν στη «διαβρωμένη» δικαιοπρακτική απόφαση και στην πατερναλιστική παρέμβαση της έννομης τάξης. Αυτοί οι παράγοντες παρακινούν νομοθέτη και δικαστή να περιορίσουν την ιδιωτική αυτονομία του ενός συζύγου, ώστε να προστατευτεί αντίστοιχα η ιδιωτική αυτονομία του άλλου συζύγου. H τελευταία ενότητα της διατριβής περιέχει ακριβώς αυτούς τους φραγμούς, που θέτει ο νομοθέτης με ειδικές διατάξεις και ο δικαστής με τον δικαστικό έλεγχο με βάση τις γενικές ρήτρες του ΑΚ. Το οικογενειακό δίκαιο, όπως γενικότερα το αστικό δίκαιο, διαθέτει τα κατάλληλα μέσα για να θέσει όρια στην ιδιωτική αυτονομία των συζύγων. Ο δικαστής από την άλλη με τη χρήση των γενικών ρητρών και την εξειδίκευση των αόριστων εννοιών που αυτές περιέχουν είναι ήδη εξοικειωμένος να θέτει όρια στην ιδιωτική αυτονομία των συμβαλλομένων. Με λίγα λόγια, η διατριβή αγγίζει ιδιαίτερα ζητήματα που αποτελούν αντικείμενο ζωηρού ενδιαφέροντος από μελετητές του ιδιωτικού δικαίου, και τα οποία έχουν σημασία και για την κατανόηση της αρχής στο πεδίο του δικαίου του γάμου.