Μακάριοι οι διχασμένοι: Η προϋπόθεση του Χαλκηδονίου δυοφυσιτισμού στον Ιωάννη Τσαρούχη

Abstract

The object of this dissertation is the interpretation of the theoretical work of IOANNIS TSAROUCHIS with the help of the research tools of theology. Aim of interpretation is, not the classification of TSAROUCHIS as a religious man, or as a member of any other band, but the emergence of the hidden string that runs through all his thought and which is nothing else but the human being itself. Through art and life, TSAROUCHIS always searches out the person. In particular, the theology of the Council of Chalcedon, which eminently shows the person as the meter of things and the matter as means of salvation of person, is mobilized for revealing TSAROUCHIS’S humanism. According to the theology of Chalcedon, in the hypostasis of Christ are being united the divine and the human nature. God the Logos engages the human nature, not in order the human nature to be absorbed by the divine, but the divine to restore it in its initial glory. Chalcedon’s dyophisitism is the central theological tool in the effort of interpretation of TSAROUCHIS. The connection between TSAROUCHIS and the theology of Chalcedon is performed using the principle of analogy. TSAROUCHIS himself gives the reason for this connection, by using, in many occasions, the theology of Chalcedon, in order to express his opinion upon issues of today. The blending of the fields of culture and theology, contributes in bridging the distance between them. In the first of three basic chapters we begin with the discussion of the term of “realism” which is proved to be crucial for understanding TSAROUCHIS. At the end we come with a quite particular notion of realism which could be called as TSAROUCHIS’S realism and which steadily aims at the revelation, within natural reality, of the metaphysical dimension that exists in nature and accomplishes it. Both sensual and ideologist, TSAROUCHIS in all his life experimented no in order to find a perfect system, but in order to reveal the mystery of life that is above systems and all sorts of masterships. He did not hesitate, when the needed was, to correlate the most disparate elements of reality. He dared to accept the division of the different aspects of reality, in order to keep in life the hope of communion, of a unified view of all the composite reality. Such a view has the dynamic to constitute the genuine solution of division and not just its psychological repulsion in deep parts of human existence. During his lifetime, TSAROUCHIS meets, by some means or other, with many personalities from Greece and elsewhere such as: D. Pikionis, F. Kontoglou, O. Elytis, T. Kaimi, G. Steris, N. Chatzikyriakos-Gkikas, N. Eggonopoylos, H. Matisse, I. Stravinsky and others, the texts of whom are precious references and are deployed as such, in the dissertation.

Αντικείμενο της εργασίας είναι το θεωρητικό έργο του ΙΩΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ. Θέμα, η ερμηνευτική προσέγγιση των κειμένων του, με τη χρήση ερμηνευτικών εργαλείων της θεολογίας. Σκοπός της ερμηνείας είναι, όχι η όποια θρησκειοποίηση του Τσαρούχη ή η κατάταξή του σε κάποια ομάδα, αλλά η ανάδειξη του κρυφού νήματος που συνέχει όλη του την σκέψη και που δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον άνθρωπο. Μέσα από την τέχνη και τη ζωή ο ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ πάντα ψάχνει τον άνθρωπο. Κέντρο για όλα είναι ο άνθρωπος. Για τη ανάσυρση στην επιφάνεια του ανθρωποκεντρισμού του Τσαρούχη, επιστρατεύεται η θεολογία της συνόδου της Χαλκηδόνας, η οποία κατεξοχήν αποκαλύπτει τον άνθρωπο ως το μέτρο το πραγμάτων και την ύλη ως μέσο σωτηρίας του ανθρώπου. Σύμφωνα με τη θεολογία της Χαλκηδόνας, στο πρόσωπο του θεανθρώπου Χριστού ενώνεται η θεία και η ανθρώπινη φύση «ατρέπτως» και «αχωρίστως». Ο Θεός Λόγος προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση, όχι για να την απορροφήσει στη θεία, αλλά για να την αποκαταστήσει στην αρχική της δόξα. Ο δυοφυσιτισμός της Χαλκηδόνας είναι το κεντρικό θεολογικό εργαλείο στην προσπάθεια ερμηνείας του ΤΣΑΡΟΥΧΗ και η σύνδεση γίνεται με βάση την αρχή της αναλογίας. Την αφορμή για τη σύνδεση ΤΣΑΡΟΥΧΗ – θεολογίας, δίνει ο ίδιος ο ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ με τις αποκαλυπτικές του αναφορές στη θεολογία της Χαλκηδόνας όταν συζητά τα θέματα που τον απασχολούν. Η σύνδεση του ΤΣΑΡΟΥΧΗ με το χώρο της θεολογίας, εκτός της άμεσης σκοπιμότητας της ερμηνείας, συμβάλλει στη γεφύρωση της απόστασης μεταξύ θεολογίας και πολιτισμού. Στο από τρία κεφάλαια της εργασίας ξεκινούμε με την εξέταση του όρου του «ρεαλισμού» ο οποίος αποδεικνύεται κρίσιμος για την κατανόηση του ΤΣΑΡΟΥΧΗ. Στο τέλος καταλήγουμε σε μια πολύ ειδική αντίληψη του ρεαλισμού ο οποίος θα μπορούσε να ονομαστεί και ρεαλισμός του ΤΣΑΡΟΥΧΗ, και ο οποίος στοχεύει σταθερά στην αποκάλυψη της πραγματικότητας, της μεταφυσικής διάστασης που υπάρχει μέσα στο φυσικό και το ολοκληρώνει. Ταυτόχρονα αισθησιακός και ιδεολόγος ο ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ σε όλη του τη ζωή πειραματίστηκε όχι για να τελειοποιήσει ένα σύστημα, αλλά για να φανερώσει το μυστήριο της ζωής που είναι πάνω από συστήματα και κάθε λογής εξουσίες. Δεν δίστασε, όταν χρειάστηκε, να βάλει το ένα δίπλα στο άλλο, τα πιο ετερόκλητα στοιχεία της πραγματικότητας. Αφέθηκε στα καλέσματα του καιρού, αποδέχτηκε τον διχασμό ανάμεσα στις διαφορετικές πραγματικότητες για να κρατήσει ανοικτή την ελπίδα της κοινωνίας, της συνολικής θέας της πραγματικότητας, που αποτελεί την αληθινή λύση του διχασμού, όχι την ψυχολογική απώθησή του στα ενδότερα της ύπαρξης. Στην πορεία του ο ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ συναντάται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με άλλους σημαντικούς Έλληνες της εποχής του όπως είναι: ο Δ. Πικιώνης, ο Φ. Κόντογλου, ο Ο. Ελύτης, ο Τ. Καΐμη, ο Γ. Στέρης, ο Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Ν. Εγγονόπουλος και άλλοι, τα κείμενα των οποίων είναι πολύτιμα βοηθήματα και ως τέτοια αξιοποιούνται για τη διεκπεραίωση της εργασίας.