Συμβολή των διευθυντών σχολικών μονάδων σε επιμέρους μεταβλητές της αποτελεσματικότητας

Abstract

This thesis (PHD) examines the contribution of school principals to specific variables that determine the school effectiveness. More specifically, variables that determine the behaviour of principals are investigated such as: a) the Roles b) the Skills c) the Expectations as well as the specific variables of effectiveness such as: d) the organizational climate e) the structure-culture f) the job satisfaction g) the ability to find financial resources and finally h) the extra curriculum activities. In particular, an expanded model was adopted to approach this problem. The model proposed takes into account the influence of school environment factors or context, as well as the personal characteristics of principals as control variables.The expanded model was resulted from various theoretical and empirical approaches such as: the model of educational effectiveness by Creemers & Scheerens (1994), which focuses on school process without ignoring the context and the inputs, the mediated (or indirect) –effects with the antecedent theoretical model of principal effects on school effectiveness by Pitner (1998) and empirically investigated by Hallinger et al. (1996:533-543) . At the same time the researcher used data on the types of leadership roles associated with the organizational effectiveness model (CVF) by Quinn(1988) and Quinn & Rohrbaugh (1983) used by Smart (2003) in education.Drawing on a sample of 104 principals at the public secondary school, a structured questionnaire was developed to measure leadership roles, skills expectancies, behaviours and the specific variables of effectiveness. The most important results of the survey are:Principals are inclined to perform more intensely the managerial- spokesman and managerial-leader role neglecting the managerial- organizer and bureaucratic-allocating resource while they perceived to use more the interpersonal and administrative skills and less the conceptual and technical skills .Moreover, principals are motivated more by expectations concerning personal vision rather than career expectations.Regarding gender, gender differences in the use of administrative skills (favoring men) and in career expectations (favoring men) were observed. Furthermore, the roles are related positively to skills and expectations concerning personal vision with the exception the role bureaucratic-allocating resource.With reference to the factors of school context the teachers’ association facilitate more principals in their job and less the legal framework. Factors of school context were linked with roles, skills and expectations. Also, regarding the selected personal characteristics of principals, the roles were not linked to personal characteristics, while administrative skills and career expectations were associated. Interestingly enough, different managerial roles, skills and expectations are linked to different dimensions (or specific variables) of the school effectiveness.Important variables related to organizational climate included the managerial- organizer, the bureaucratic-allocating resource, the conceptual skills and the expectations concerning personal vision. Besides, variables related to job satisfaction positively included the managerial- spokesman role, the conceptual skills and the personal vision while the administrative skills are linked negatively. Roles, skills, expectations are not related to other dimensions of school effectiveness with exception of personal vision that is related positively to structure-culture loose coupling.Finally , the importance of factors of school context in explaining the variance of specific variables of school effectiveness was confirmed, while selected personal characteristics, are linked to specific variables of school effectiveness.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τη συμβολή των διευθυντών σχολικών μονάδων σε επιμέρους μεταβλητές που προσδιορίζουν την αποτελεσματικότητα. Πιο συγκεκριμένα διερευνώνται μεταβλητές που καθορίζουν την συμπεριφορά των διευθυντών όπως: α) οι Ρόλοι β)οι Δεξιότητες γ) οι Προσδοκίες και οι σχέσεις αυτών με μεταβλητές που προσδιορίζουν την αποτελεσματικότητα όπως: δ) το Οργανωτικό κλίμα ε)η Δομή-κουλτούρα στ)η Ικανοποίηση από την εργασία ζ) η Δυνατότητα ανεύρεσης χρηματοοικονομικών πόρων και τέλος η) η Ανάληψη δραστηριοτήτων εκτός του προγράμματος σπουδών (εξωδιδακτικές δραστηριότητες). Ειδικότερα, ένα διευρυμένο μοντέλο προτείνεται να προσεγγίσει το ερευνητικό πρόβλημα. Το μοντέλο που προτείνεται λαμβάνει υπόψη του, την επίδραση των παραγόντων του σχολικού περιβάλλοντος ή πλαισίου, όπως και την επίδραση ορισμένων προσωπικών χαρακτηριστικών του διευθυντή.To διευρυμένο μοντέλο προέκυψε από διάφορες θεωρητικές και εμπειρικές προσεγγίσεις όπως: το μοντέλο της εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας των Creemers & Scheerens (1994), το οποίο εστιάζει στη σχολική διαδικασία χωρίς να αγνοεί το πλαίσιο αλλά και τις εισροές, το θεωρητικό μοντέλο των έμμεσων επιδράσεων του διευθυντή στην σχολική αποτελεσματικότητας του Pitner(1998) έτσι όπως διερευνήθηκε εμπειρικά από τους Hallinger et al.(1996:533-543) . Παράλληλα χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την τυπολογία των ρόλων των διευθυντικών καθώς και τη σύνδεση ρόλων και αποτελεσματικότητας στελεχών των Quinn(1988) και των Quinn & Rohrbaugh (1983) όπως τα εφήρμοσε στην εκπαίδευση ο Smart (2003). Στην έρευνα συμμετείχαν 104 διευθυντές των δημόσιων σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα της έρευνας είναι:Οι διευθυντές αντιλαμβάνονται να «υποδύονται» περισσότερο το ρόλο διοικητικό-εκπροσώπου, και διοικητικό-ηγετικό παραμελώντας το ρόλο διοικητικό-διοργανωτή και γραφειοκράτη-κατανομέα πόρων, ενώ κάνουν χρήση των διαπροσωπικών δεξιοτήτων περισσότερο και λιγότερο των τεχνικών. Επιπρόσθετα, τους παρακινεί περισσότερο το προσωπικό όραμα και λιγότερο οι προσδοκίες που αφορούν τη σταδιοδρομία, ενώ τα δύο φύλα διέφεραν σημαντικά μόνο στις προσδοκίες σταδιοδρομίας, καθώς οι άνδρες παρακινούνταν από αυτές περισσότερο. Επίσης, διαφυλικές διαφορές βρέθηκαν και στη χρήση των διοικητικών δεξιοτήτων υπέρ των ανδρών.Οι ρόλοι συσχετίζονται στενά με τις δεξιότητες και τις προσδοκίες αναφορικά με το προσωπικό όραμα με εξαίρεση τον ρόλο γραφειοκράτη-κατανομέα πόρων. Ο ρόλος διοικητικός-εκπροσώπου συνδέεται με τις ανθρώπινες δεξιότητες, ο διοικητικό-ηγετικός με τις διοικητικές, ενώ ο ρόλο διοικητικός-διοργανωτή μόνο με το προσωπικό όραμα. Από τους παράγοντες του σχολικού «πλαισίου», ο σύλλογος διδασκόντων διευκολύνει περισσότερο τους διευθυντές στο έργο τους και λιγότερο το νομοθετικό πλαίσιο . Οι παράγοντες του σχολικού «πλαισίου» ήσαν συνδεδεμένοι με ρόλους, δεξιότητες, προσδοκίες. Αναφορικά με τα προσωπικά χαρακτηριστικά ,οι ρόλοι δε συνδέονται με τα προσωπικά χαρακτηριστικά, ενώ συνδέονται οι διοικητικές δεξιότητες και οι προσδοκίες σταδιοδρομίας. Παράλληλα παρουσιάζουν ενδιαφέρον τα αποτελέσματα του ελέγχου των σχέσεων ρόλων, δεξιοτήτων και προσδοκιών με τις επιμέρους μεταβλητές της αποτελεσματικότητας .Διαπιστώθηκε ότι με το οργανωτικό κλίμα εμφανίζουν συνδέσεις ο ρόλος διοικητικός- διοργανωτή και ο ρόλος γραφειοκράτη- κατανομέας πόρων, οι νοητικές δεξιότητες και οι προσδοκίες-προσωπικό όραμα. Επίσης, με την ικανοποίηση συνδέονται θετικά ο ρόλος διοικητικός – εκπροσώπου, οι νοητικές δεξιότητες και οι προσδοκίες -προσωπικό όραμα και αρνητικά οι διοικητικές δεξιότητες. Ρόλοι δεξιότητες, προσδοκίες δεν σχετίζονται με τις άλλες επιμέρους μεταβλητές της αποτελεσματικότητας με εξαίρεση το προσωπικό όραμα που συνδέεται με την δομή–κουλτούρα χαλαρής ζεύξης. Εν κατακλείδι, η σπουδαιότητα των παραγόντων του πλαισίου στην εξήγηση της διακύμανσης των επιμέρους μεταβλητών της αποτελεσματικότητας έχει επιβεβαιωθεί, ενώ ορισμένα προσωπικά χαρακτηριστικά συνδέονται με τις διαστάσεις της σχολικής αποτελεσματικότητας.