Η ποινική προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς: το προστατευόμενο έννομο αγαθό και η επίδρασή του στο αξιόποινο των εγκλημάτων του ν. 3028/2002

Abstract

The dissertation attempts to provide a systematic instrument for the interpretation and application of the criminal law provisions on the protection of the cultural heritage of Greece, by demonstrating the importance of the protected legal interest as a guideline for the resolution of all emerging issues. As far as the definition of the legal interest is concerned, it is regarded that Statute no. 3028/2002 protects a cultural object as both an element of the cultural heritage and an object of property; these two features constitute a ‘mixed’ legal interest of both social and individual nature (: the cultural object that belongs to someone). In the same context, inter alia, the dissertation establishes that intangible cultural objects are not protected by criminal law; it also identifies the exact scope of the protection and which aspects of the legal interest are protected; moreover it defines what constitutes the smallest ‘unit’ of the legal interest, in order for this unit to be used as a criterion in the event of concurrent offenses. In addition, the dissertation deals with specific issues concerning the cultural object as the material object of criminal offences. Subsequently, certain issues of fundamental importance for the interpretation of all the criminal law provisions of Statute no. 3028/2002 are examined in order to assess the effect of the definition of the abovementioned legal interest on the relevant crimes. Thus, the lack of legal formalities as an element of the criminal offences is examined as well as certain issues arising from the special nature of this legal interest. Furthermore, several issues concerning the effect of the aforementioned legal interest on the penalties prescribed for the relevant offences are examined as well. Particular attention is also paid to the protection of the elements of the Greek cultural heritage against offences committed abroad. The dissertation finally presents the conclusions and a series of legislative (de lege ferenda) proposals on how the problems pointed out throughout the paper can be dealt with.

Η διατριβή επιχειρεί να προσφέρει ένα συστηματικό εργαλείο για την ερμηνεία και εφαρμογή των ποινικών διατάξεων προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μέσα από την ανάδειξη του ρόλου του προστατευόμενου εννόμου αγαθού ως ερμηνευτικής «πυξίδας» για την επίλυση των αναφυόμενων θεμάτων. Σε ό,τι αφορά τον προσδιορισμό του εννόμου αγαθού, γίνεται δεκτό ότι ο νόμος 3028/2002 προστατεύει το πολιτιστικό αγαθό ως στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς και ως αντικείμενο ιδιοκτησίας, ιδιότητες που συνιστούν ένα σύνθετο έννομο αγαθό με κοινωνικο-ατομική φύση (: ανήκον πολιτιστικό αγαθό). Στο ίδιο πλαίσιο, μεταξύ άλλων, συμπεραίνεται η έλλειψη ποινικής προστασίας των άυλων πολιτιστικών αγαθών, οριοθετείται το αντικείμενο της προστασίας, προσδιορίζονται οι προστατευόμενες όψεις του εννόμου αγαθού καθώς και η μονάδα του ως κριτήριο της συρροής. Προσεγγίζονται, επίσης, τα ειδικότερα ζητήματα που αφορούν το πολιτιστικό αγαθό ως υλικό αντικείμενο της αξιόποινης πράξης. Στη συνέχεια, μέσα από την εξέταση ορισμένων ζητημάτων θεμελιακής σημασίας για το σύνολο της ερμηνείας των ποινικών διατάξεων του νόμου 3028/2002, επιχειρείται η διερεύνηση της επίδρασης της ταυτότητας του προαναφερθέντος εννόμου αγαθού στο αξιόποινο των σχετικών εγκλημάτων. Έτσι, εξετάζονται η δογματική ταυτότητα της έλλειψης των νόμιμων διατυπώσεων ως στοιχείου της νομοτυπικής μορφής, καθώς και ορισμένα ζητήματα τελικού αδίκου που προκύπτουν από την ιδιαίτερη φύση του συγκεκριμένου εννόμου αγαθού. Ερευνάται, ακόμη, η επίδραση του τελευταίου στην ποινή που προβλέπεται για την προσβολή του, θεματική στην οποία εντάσσονται η δυνατότητα εξάλειψης του αξιοποίνου λόγω έμπρακτης μετάνοιας ή οριστικής έλλειψης της έγκλησης, η εξέταση της αξιολογικής συνοχής των απειλούμενων κυρώσεων, η επίδραση της πολιτιστικής σημασίας και της οικονομικής αξίας του προσβαλλόμενου πολιτιστικού αγαθού στην ποινή, καθώς και η δήμευση ως κύρωση ενταγμένη στο πλαίσιο προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται και στη δυνατότητα προστασίας των στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας από προσβολές τελούμενες στην αλλοδαπή. Η διατριβή κλείνει με μία καταγραφή των συμπερασμάτων που προέκυψαν και τη διατύπωση συγκεκριμένων νομοθετικών (de lege ferenda) προτάσεων για την αντιμετώπιση προβλημάτων που επισημαίνονται στο πλαίσιο των αναπτύξεων.