Επιλογή περιοχών επικράτειας από κοινωνικές ομάδες λύκων (Canis lupus) στην κεντρική Ελλάδα: επιλογή βιοτόπου, ημερήσιες μετακινήσεις και επίδραση στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο

Abstract

Wolves occupy a large part of Continental Greece. Although wolf population is not critically endangered , high trophic dependence from human related food sources, relatively low population density, high conflict levels with livestock production, large territory sizes that impose the need of unhampered movement and dispersal of individuals, make wolves especially vulnerable on large scale reductions of food availability and ongoing habitat fragmentation from large infrastructures like closed highways. Basic aims of the dissertation was to enlighten and evaluate: factors related to territory core area selection, habitat selection inside territories, the degree and importance of those parameters which define severity and frequency of attacks to livestock, effects of human disturbance on habitat selection and also circadian or seasonal patterns of wolf movements. Wolf pack territory core area selection was studied in an area of 6500 km2 with the simulated howling survey method. Core areas (rendezvous sites) of wolf packs studied (n=35) were most frequently located in the middle altitude class. At this alt. class presence of adequate food sources was combined with annually stable average food availability. Wolves selected core areas that were furthest from forest roads, closest to permanent water sources and with the least possible forest fragmentation, thus reducing mortality levels of their young from humans and shepherd dogs. Habitat selection of individual wolves was studied inside territories with the use of satellite telemetry. Wolves occupied large territories of several hundred km2 (300-750km2), and selected areas inside territories according to food availability, safety of resting areas and ease of travel. Wolves tolerated high levels of human disturbance like highway construction areas when availability and distribution of food resources was stable close to disturbance zones. Different wolves responded differently on some habitat variables according to sex, wolf pack history, learning and biological season. Average distance traveled by wolves was related to sex, biological season, food availability & distribution. Overall, wolves achieved 70% of their movement during the night, but managed to shift activity patterns seasonally, thus foraging effort was not affected by day length.Wolf effect on livestock was studied by direct examination on wolf attacks. Wolves caused farmers a 1-5% annual loss per capita. Farmers with larger flocks experienced more damage, while environmental characteristics of grazing areas affected distribution and frequency of wolf attacks. Husbandry methods (flock surveillance and livestock guarding dogs) reduced losses per attack, although spatial distribution and seasonality of attacks seem to be more related with wolf pack energetic needs and seasonal changes of livestock grazing patterns.

Ο λύκος παρουσιάζει ευρεία κατανομή στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Η εξάρτησή του είδους από ανθρωπογενείς πηγές τροφής, η χαμηλή πληθυσμιακή του πυκνότητα, ο υψηλός βαθμός σύγκρουσης με την κτηνοτροφία και η οριοθέτηση πολύ μεγάλων σε έκταση χωροκρατειών που απαιτούν την ανεμπόδιστη μετακίνηση των ατόμων του είδους, το καθιστούν ευάλωτο σε αλλαγές μεγάλης κλίμακας, όπως η μείωση της διαθεσιμότητας τροφής και ο κατακερματισμός της κατανομής από τεχνικά έργα (κλειστοί αυτοκινητόδρομοι). Βασικοί στόχοι της Δ.Δ αποτελούσαν: η διερεύνηση των παραγόντων που σχετίζονται με την επιλογή των θέσεων συνάντησης (περιοχές πυρήνες), των περιοχών ενδιαίτησης εντός των επικρατειών, ο βαθμός και οι παράμετροι που καθορίζουν την σοβαρότητα και συχνότητα των επιθέσεων στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο, η επίδραση της όχλησης στην επιλογή βιοτόπου καθώς και τα 24ωρα και εποχιακά πρότυπα μετακίνησης. Η επιλογή των θέσεων πυρήνων μελετήθηκε, σε έκταση 6500 τετ.χιλ με τη μέθοδο simulated howling surveys. Η χωροθέτηση τους εντοπίσθηκε κυρίως στη μέση υψομετρική ζώνη που εμφάνιζε σταθερή διαθεσιμότητα τροφής αν και όχι την μέγιστη. Οι αγέλες των λύκων επέλεξαν για την φύλαξη των μικρών τους θέσεις(ν=35), όσο το δυνατό μακρύτερα από το δασικό δίκτυο, πλησιέστερα σε μόνιμη παροχή νερού και όπου η βλάστηση ήταν λιγότερο κατατμημένη, περιορίζοντας την πιθανότητα θανάτωσής των απογόνων από ανθρώπους και ποιμενικούς σκύλους. Η επιλογή βιοτόπου εντός των επικρατειών τους μελετήθηκε με τη μέθοδο της δορυφορικής τηλεμετρίας. Οι λύκοι διατηρούσαν επικράτειες της τάξης των εκατοντάδων τετ. χιλ (300-750 τετ.χιλ), ενώ επέλεξαν περιοχές ενδιαίτησης με βάση την διαθεσιμότητα τροφής, την ασφάλεια των θέσεων ανάπαυσης και την ευκολία μετακίνησης, ενώ επέδειξαν ανοχή σε ιδιαίτερα οχλήζουσες δραστηριότητες, όπως η κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, εφόσον η διαθεσιμότητα και η κατανομή της τροφής τους ήταν σταθερές στο χρόνο κοντά στα τεχνικά έργα. Διαφορές στις αποκρίσεις των μεταβλητών περιγραφής βιοτόπου εντοπίσθηκαν μεταξύ διαφορετικών ατόμων με βάση το φύλο, τη μάθηση και τη φάση του βιολογικού τους κύκλου. Οι μέσες ημερήσιες διανυόμενες αποστάσεις από τους λύκους εξαρτήθηκαν από το φύλο, την διαθεσιμότητα και κατανομή των τροφικών διαθέσιμων και τη περίοδο του βιολογικού τους κύκλου. Οι λύκοι διένυσαν το 70% της συνολικά διανυθείσας απόστασης την νύκτα, αλλά τροποποιούσαν τον 24ώρο κύκλο τους εποχιακά ώστε ο χρόνος ψαξίματος για τροφή να μην επηρεάζεται από την διάρκεια της ημέρας. Η επίδραση των λύκων στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο μελετήθηκε με αυτοψίες σε επιθέσεις λύκων. Οι ετήσιες απώλειες κυμάνθηκαν κυρίως μεταξύ 1-5%. Μεγαλύτερα κοπάδια είχαν περισσότερες απώλειες ενώ τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των περιοχών βόσκησης επέδρασαν στην κατανομή και τη συχνότητα των επιθέσεων. Οι μέθοδοι πρόληψης μείωσαν τις απώλειες ανά επίθεση, ενώ η κατανομή των επιθέσεων στο χώρο και η εποχικότητα τους, φαίνεται να εξαρτώνται περισσότερο από τις ενεργειακές ανάγκες των αγελών και τις εποχιακές αλλαγές στη χρήση των βοσκοτόπων από τα κτηνοτροφικά ζώα.