Από τον κοινωνισμό στον σοσιαλισμό: η διαμόρφωση του σοσιαλιστικού λόγου τον 19ο αιώνα

Abstract

This thesis examines the formation of the socialist discourse in the 19th century. It combines the method of the history of ideas with selected analytical tools used by the conceptual analysis in historical studies, aiming to the interpretation of the gradual formation of the concept of “socialism” in the Greek political thought. The research begins from the First Known recording of the term “κοινωνισμός” [koinonismos] in 1833 and goes up to the first years of 20th century, just before the beginning of Balkan Wars. Using a wide spectrum of published sources (newspapers, magazines, pamphlets, brochures etc.), the book focuses in specific questions concerning the reception of the imported socialist ideas. In her conclusions, the writer underlines the specific role that greek economical, social and political conditions played in the formation of the greek socialist thought of the period, mainly because they effected the delayed introduction of the concept of “class”, which was crucial to the “socialistic” “understanding” of greek economy and society. Additionally, it is shown that the historical significance of the greek “socialism” remained for a long time captured by the ideological stereotypes and the political priorities imposed by the dominant nationalistic discourse. Consequently, it is supported that greek nationalism affected considerably the domestic social criticism and resulted to a great number of ideological and semantic distortion of greek “socialism”, when compared to the western theories and ideas.

Η συγκεκριμένη διατριβή εξετάζει τη διαμόρφωση του σοσιαλιστικού λόγου κατά τον 19ο αιώνα. Εφαρμόζοντας τις μεθόδους και τα εργαλεία τόσο της ιστορίας των ιδεών όσο και της ιστορίας των εννοιών, γίνεται προσπάθεια να κατανοηθεί η ιστορική συγκρότηση της έννοιας «σοσιαλισμός» στον ελληνικό χώρο από την πρώτη καταγραφή του όρου «κοινωνισμός», μέχρι πριν την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων. Χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα δημοσιευμένων πηγών (εφημερίδες, περιοδικά, μπροσούρες, καταστατικά κτλ.) εστιάζει σε ζητήματα πρόσληψης των εισαγόμενων σοσιαλιστικών ιδεών και προσμετρά το ειδικό βάρος της ελληνικής οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας επί των διακινούμενων ιδεών, θεωριών και νοημάτων. Με τον τρόπο αυτό καταδεικνύεται πως η έννοια του «σοσιαλισμού» παραμένει δέσμια της αργοπορημένης εισαγωγής και καθιέρωσης της ταξικής ανάγνωσης της ελληνικής κοινωνίας, σε συνάρτηση πάντοτε με τους χαμηλούς ρυθμούς εξαστισμού και εκβιομηχάνισης της χώρας. Ταυτόχρονα γίνεται ορατό πως δίπλα στην αμετάκλητη «αντικειμενικότητα» της κοινωνικής πραγματικότητας η εθνική ιδεολογία μαζί με τα μοτίβα για τις χρόνιες παθολογίες του ελληνικού κράτους επέδρασαν σημαντικά στη διαμόρφωση της εγχώριας σοσιαλιστικής κριτικής, οδηγώντας συχνά σ’ ένα πλήθος ιδεολογικών και σημασιολογικών στρεβλώσεων των πρωτότυπων δυτικών αναφορών.