Το Μακεδονικό Ζήτημα στο πλαίσιο των ελληνογιουγκοσλαβικών σχέσεων (1950-1967)

Abstract

The aim of the dissertation was the study of Greek-Yugoslav relations and the impact of the Macedonian Question in the bilateral relations between the two countries during the years 1950-1967. The dissertation was based on research done in Greek and Yugoslavian archives. More specifically, in the Diplomatic Archives of the Greek Ministry of Foreign Affairs as well as in the Archives of Tito, the Archives of the Union of Yugoslavian Communists and the Diplomatic Archives of the Yugoslavian (today Serbian) Ministry of Foreign Affairs. We presented analytically the normalisation of bilateral diplomatic relations and the procedure to the formation of allied relations (1950-1954), the settlement procedure of the bilateral issues (1954-1959), the crisis of the Greek-Yugoslavian relations (1959-1962) as well as the effort to restore good diplomatic relations (1962-1967). In addition, we referred to the influence of domestic factors (pressure groups) in the shaping of foreign policy and, in particular, in the influence exerted by the opposition parties, patriotic organisations and the press of the two countries. We substantiated that, as opposed to prevailing opinion, the Macedonian Question preoccupied the diplomatic activity of Greece and Yugoslavia during the whole afore-mentioned period. We marked the strategic interest that both countries had from the enhancement of bilateral relations, the development of which did not evolve particularly because of the Macedonian Question. We emphasised, finally, the different view both countries had in regard to the meaning of the Macedonian Question. We supported that Yugoslavia regarded the Question mainly as a minority issue. Greece, on the other hand, initially faced the Question as a security problem and, progressively, as an issue of National Identity and National Heritage. We pointed out, concluding, that the argument for the historical background of the Slav-Macedonian Nation comprised the basis of both sides when the matter surfaced anew in the political apropos in the 1990's.

Σκοπός της διατριβής ήταν η μελέτη των ελληνογιουγκοσλαβικών σχέσεων και της εμπλοκής του Μακεδονικού Ζητήματος στις διμερείς σχέσεις κατά το χρονικό διάστημα 1950-1967. Η διατριβή βασίστηκε σε έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε ελληνικά και γιουγκοσλαβικά αρχεία και ειδικότερα στο Αρχείο του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, καθώς και στο Αρχείο Τίτο, το Αρχείο της Ένωσης Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας και το Αρχείο του Γιουγκοσλαβικού (σήμερα Σερβικού) Υπουργείου Εξωτερικών. Παρουσιάσαμε αναλυτικά την πορεία από την αποκατάσταση των διμερών διπλωματικών σχέσεων στη σύναψη συμμαχικών σχέσεων (1950-1954), τη διαδικασία διευθέτησης των διμερών ζητημάτων (1954-1959), το τέλος του ελληνογιουγκοσλαβικού ειδυλλίου (1959-1962) και την προσπάθεια αναθέρμανσης των διπλωματικών σχέσεων (1962-1967). Επίσης, αναφερθήκαμε στον ρόλο των εσωτερικών παραγόντων στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και ειδικότερα στην επίδραση που άσκησε η εσωκομματική αντιπολίτευση, οι πατριωτικές οργανώσεις και ο τύπος των δύο χωρών. Τεκμηριώσαμε ακόμη ότι, σε αντίθεση με την κρατούσα άποψη, το Μακεδονικό Ζήτημα απασχόλησε τις διπλωματικές υπηρεσίες της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας καθόλη την υπό εξέταση περίοδο. Επισημάναμε το στρατηγικό συμφέρον που είχαν οι δύο χώρες από την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, εξέλιξη που δεν καρποφόρησε λόγω ακριβώς του Μακεδονικού Ζητήματος. Τονίσαμε, τέλος, το διαφορετικό περιεχόμενο που απέδιδαν οι δύο πλευρές στην έννοια του Μακεδονικού Ζητήματος. Υποστηρίξαμε ότι η Γιουγκοσλαβία θεωρούσε το θέμα πρωτίστως ως μειονοτικό. Η Ελλάδα, αντίθετα, αντιμετώπιζε αρχικά το θέμα ως ζήτημα ασφαλείας, ενώ αργότερα και ως ζήτημα ταυτοτήτων και ιστορικής κληρονομιάς. Σημειώσαμε, τέλος, ότι η διαμάχη για την ιστορικότητα του σλαβομακεδονικού έθνους αποτέλεσε την παρακαταθήκη των δύο πλευρών όταν το ζήτημα ενέσκηψε εκ νέου στην πολιτική επικαιρότητα κατά τη δεκαετία του 1990.