Η ανατρεπτική λειτουργία του μπεκετικού χιούμορ στην επικοινωνιακή διαδικασία και οι ηθικοπολιτικές του προεκτάσεις στην κοινωνία του θεάματος

Abstract

We explore the ethico-political implications of beckett’s dramatic humor and its subersive function with reference to the inherited dogmas pertaining to communication. We put forth the proposition that this sui generis humor challenges the “truths” related both to the conditions of possibility of communication and to the commodity logic that prevails in the society of the spectacle. Thus, it calls for a re-evaluation of the conventional questions posed by epistemology and for the transvaluation of the dominant ethico-political values in western democracies.

Our conceptual framework is that of deconstruction, thus we do not abide by the constitutional metaphysical opposites “nature/art” or “meaning/style”, nor do we endeavor to reveal the “true meaning” of beckett’s texts or the “nature” of humor. Deconstruction is employed only in the sense that we trace how the self-referential humor of beckett’s tragicomedies sets in motion, by itself, the terms of its interpretation by inducing the dissemination of meaning. Further, we employ debord’s theory as a diagnostic tool for the malaise of the society of the spectacle, which, as we aver, is parodied in beckett’s theater.

Our analysis does not revolve around conventional calssifications of types of humor, but it complements the existent relevant theory with the premise that there is a heretofore uninvestigated literary locus, which we name “humotopia”, wherein the ability of recta ratio to serve as a sufficient means of achieving knowledge or consensus is interrogated. Beckett’s humotopia is not equated with the “absurd”, but it renegotiates the terms of signification during the communication process on the basis of an aporetic experience that resembles derrida’s differance. We point to the political significance of beckett’s drama by laying emphasis on the potentially trasformative value of its humor, which is far from mere comic relief, a normalized satire with corrective intentions, or the basis of sociopolitical meliorism.

Our research demonstrated that humor does not possess a determinable “nature” of any sort, it can be either reactionary or revolutionary, it may even me transfigured into a business, it does not constitute some homeopathic medicine for tragedy, and it is politically ineffectual when reduced to its carnivalesque element. Ignorance and failure, upon which much of beckett’s oeuvre was based, could be regarded as a call to go back to basics, to reflect anew on our ethico-political norms. Beckett’s humotopia, undecidable, entropic and self-referential as it is, challenges the notions of undistorted communication and, by extension, of absolute knowledge of the nooumena and the phenomena. Chaos is ineluctable, and it constitutes a sine qua non condition of possibility for communication.

ΔΙΑΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ ΤΙΣ ΜΕΤΑ-ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΗΘΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ SUI GENERIS ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΗΣ ΜΠΕΚΕΤΙΚΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΣ. ΤΟ ΕΝ ΛΟΓΩ ΧΙΟΥΜΟΡ ΑΝΑΤΡΕΠΕΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΔΕΔΕΓΜΕΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΑΠΤΟΝΤΑΙ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΙΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΜΑΤΟΣ. ΤΟΥΤΕΣΤΙΝ, ΣΥΝΙΣΤΑ ΕΝΑ ΕΜΜΕΣΟ ΚΕΛΕΥΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΓΝΩΣΙΟΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΟΙΗΣΗΣ ΜΑΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΣΤΟΙΧΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΝΤΩΝ ΗΘΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΤΗΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

ΕΚΚΚΙΝΩΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗΣ, ΔΕΝ ΕΓΚΟΛΠΩΝΟΜΑΣΤΕ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΕΣ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ «ΦΥΣΗ/ΤΕΧΝΗ» Ή «ΝΟΗΜΑ/ΥΦΟΣ», ΟΥΤΕ ΑΠΟΣΚΟΠΟΥΜΕ ΣΤΟ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΟΥΜΕ ΤΟ «ΑΛΗΘΙΝΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ» ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΜΠΕΚΕΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Ή ΤΗ «ΦΥΣΗ» ΤΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ. «ΕΦΑΡΜΟΖΟΥΜΕ» ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΟΤΙ ΙΧΝΗΛΑΤΟΥΜΕ ΤΟ ΠΩΣ ΤΟ ΑΥΤΟΑΝΑΦΟΡΙΚΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΩΝ ΜΠΕΚΕΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΙΚΩΜΩΔΙΩΝ ΘΕΤΕΙ ΑΦ’ ΕΑΥΤΟΥ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΠΙΦΕΡΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΩΣ, ΑΞΙΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΟ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΤΟΥ DEBORD ΩΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗ MALAISE ΤΗΣ ΘΕΑΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΟΠΟΙΑ, ΟΠΩΣ ΠΡΕΣΒΕΥΟΥΜΕ, ΠΑΡΩΔΕΙΤΑΙ ΣΤΑ ΜΠΕΚΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.

Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΑΣ ΔΕΝ ΕΞΑΝΤΛΕΙΤΑΙ ΣΕ ΕΙΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ ΑΛΛΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΙΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΟΤΙ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΕΝΑ ΑΔΙΕΡΕΥΝΗΤΟ ΕΩΣ ΤΩΡΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ LOCUS, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ «HUMOTOPIA», ΟΠΟΥ ΑΠΟΣΑΘΡΩΝΕΤΑΙ Η ΕΔΡΑΙΑ ΟΝΤΟΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΡΘΟΥ ΛΟΓΟΥ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΩΣ ΕΠΑΡΚΕΣ ΜΕΣΟ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ. Η ΜΠΕΚΕΤΙΚΗ HUMOTOPIA ΔΕΝ ΕΞΙΣΩΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ «ΠΑΡΑΛΟΓΟ», ΑΛΛΑ ΕΠΑΝΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΕΤΑΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙ ΤΗ ΒΑΣΕΙ ΜΙΑΣ ΑΠΟΡΗΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΕΙ ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΝΤΕΡΙΝΤΑΪΚΗ ΔΙΑΦΩΡΑ. ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΤΩΝ ΜΠΕΚΕΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΟ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΟ ΦΙΛΤΡΟ ΤΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΟΥΣ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΠΟΡΡΩ ΑΠΕΧΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΚΩΜΙΚΗ ΕΚΤΟΝΩΣΗ, ΜΙΑ ΚΑΝΟΝΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΣΑΤΙΡΑ ΜΕ ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΠΡΟΘΕΣΗ Ή ΤΑ ΝΑΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΟΠΤΙΜΙΣΜΟΥ.

Η ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΣ ΚΑΤΕΔΕΙΞΕ ΤΑ ΕΞΗΣ: ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ «ΕΓΓΕΝΩΣ» ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ, ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΛΛΙΣΤΑ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΕΣΤΗΚΥΙΑΣ ΤΑΞΗΣ (ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΣΤΟΙΧΕΙΩΘΕΙ, ΩΣ «ΠΛΑΚΑ», ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ), ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΠΛΩΣ ΕΝΑ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΟ ΤΟΝΩΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ, ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΣ ΑΛΥΣΙΤΕΛΕΣ ΟΤΑΝ ΑΝΑΓΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ. Η ΑΓΝΟΙΑ ΚΑΙ Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ, ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΠΙΚΑΛΕΙΤΑΙ Ο BECKETT ΩΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΛΑΡΟΤΡΑΓΩΔΙΕΣ ΤΟΥ, ΠΡΟΑΓΓΕΛΛΟΥΝ ΜΙΑ ΕΚ ΝΕΟΥ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ. ΩΣ ΜΗ ΑΠΟΚΡΙΣΙΜΗ, ΕΝΤΡΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟ-ΧΛΕΥΑΣΤΙΚΗ, Η ΜΠΕΚΕΤΙΚΗ HUMOTOPIA ΘΕΤΕΙ ΥΠΟ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΜΗ ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΜΕΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ, ΚΑΤ’ ΕΠΕΚΤΑΣΗ, ΤΗΣ «ΕΜΠΕΔΟΥ ΓΝΩΣΕΩΣ» ΓΙΑ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ. ΤΟ ΧΑΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΟΔΡΑΣΤΟ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΑ ΜΙΑ SINE QUA NON ΣΥΝΘΗΚΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.