Οι μεταφράσεις της Αντιγόνης του Σοφοκλή στη νεοελληνική σκηνή (1850-2000)

Abstract

The thesis examines the Modern Greek translations of Sophocles’ ‘Antigone’, which have been staged from the mid-19th c. and during the 20th c. The first translation, by A. R. Ragavis, 1863, marks the first complete performance of ancient Greek drama in the Modern Greek stage having eleven translations and one adaptation. During this period of 150 years, ‘Antigone’, written in 441 BC, was translated and staged more than any other ancient Greek drama in Greece. Object of the research is the theatrical translation, where history, language, literature and theatre meet. Also, concerning the fact that we speak for intralingual translation, here we discover the specific ideology with which every period of the Modern Greek history confronted its ancient (glorious) past in order to define and reinforce its present. Every translation we examine is a dialogue towards this definition. The initial questions are “when”, “how” and “why” ‘Antigone’ got translated in Greece. The thesis, in addition to the material that it brings to light, also proposes a model for this complex field of research, where there isn’t specific methodology, though it is constant and crucial for the literal-theatrical-Greek history.

Αντικείμενο της εργασίας είναι οι νεοελληνικές μεταφράσεις του έργου 'Αντιγόνη' του Σοφοκλή, που παραστάθηκαν το 2ο μισό του 19ου αιώνα και όλο τον 20ο αι. Η πρώτη μετάφραση, από τον Α. Ρ. Ραγκαβή, το 1863, αποτελεί και την πρώτη πλήρη (με τα χορικά) επαγγελματική παράσταση μεταφρασμένης αρχαιοελληνικής τραγωδίας στην νεοελληνική σκηνή. Σε αυτά τα 150 χρόνια η Άντιγόνη’, γραμμένη το 441 π.Χ., παίχτηκε σε έντεκα μεταφράσεις και μια διασκευή, όντας το περισσότερο μεταφρασμένο έργο της αρχαιοελληνικής γραμματείας στη σκηνή. Αντικείμενο της έρευνας είναι η θεατρική μετάφραση, στην οποία συναντιούνται η ιστορία, η γλώσσα, η λογοτεχνία, το θέατρο και (καθώς πρόκειται για ενδογλωσσική μετάφραση). Η συγκεκριμένη ιδεολογία, με την οποία κάθε εποχή αντιμετώπισε το αρχαιοελληνικό (ένδοξο) παρελθόν της για να κατανοήσει και να ισχυροποιήσει το παρόν της κάθε μετάφρασης που εξετάστηκε είναι ένας τέτοιος διάλογος παρόντος παρελθόντος. Τα βασικά ερωτήματα της μελέτης είναι «πότε», «πως» και «γιατί» μεταφράστηκε η 'Αντιγόνη' στην Ελλάδα. Η διατριβή, πέρα από το υλικό που φέρνει στο φως, προτείνει και μια ερευνητική μέθοδο, που δεν προϋπήρχε, και που θα μπορούσε να χρησιμεύσει στο μέλλον για τη μελέτη αυτού του σύνθετου πεδίου, που αποτελεί σταθερό και μείζον θέμα στην ελληνική, λογοτεχνική, θεατρική ιστορία.