Διερεύνηση του ρόλου των toll - like υποδοχέων στην αθηρογένεση

Abstract

Σκοπός της μελέτης: Η ανοσολογική απόκριση του οργανισμού και ιδιαίτερα ηφλεγμονή θεωρείται πλέον ότι παίζει κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία τηςαθηροσκλήρυνσης. Ποικίλοι τύποι υποδοχέων σε συνδυασμό με τους συνδέτες τουςενδέχεται να συμβάλλουν στην ανάπτυξη και κυρίως στην αποσταθεροποίηση τωναθηρωματικών πλακών με τελικό αποτέλεσμα την πρόκληση ισχαιμικού εμφράκτου πουστην περίπτωση της καρωτιδικής νόσου εκδηλώνεται ως ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικόεπεισόδιο (ΑΕΕ). Οι υποδοχείς Toll-like (TLRs) οι οποίοι παίζουν κυρίαρχο ρόλο στηνανοσολογική απόκριση του οργανισμού σε περιπτώσεις λοίμωξης ή ιστικούτραυματισμού, έχουν πρόσφατα αναγνωρισθεί ως δυνητικοί διαμεσολαβητές τωνανοσολογικών αντιδράσεων που εμπλέκονται στο σχηματισμό και την πρόοδο τωναθηρωματικών βλαβών. Τα ανωτέρω περιγράφονται αναλυτικά στη ξενόγλωσσηανασκόπηση που δημοσιεύθυκε στο περιοδικό Expert Opin Ther Targets (Katsargyris A,Klonaris C, Bastounis E, Theocharis S.Toll-like receptor modulation: a novel therapeuticstrategy in cardiovascular disease?. Expert Opin Ther Targets. 2008 ;12:1329-46).Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η διερεύνηση του ρόλου των TLR-2και -4 στην αθηροσκλήρυνση των καρωτίδων αρτηριών και ιδιαίτερα στηναποσταθεροποίηση των καρωτιδικών πλακών. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη διερεύνησητης επίδρασης των στατινών στην έκφραση των TLRs στις καρωτιδικές αθηρωματικέςπλάκες.Ασθενείς και Μέθοδοι: Στη μελέτη συμμετείχαν 157 ασθενείς που υποβλήθηκαν σεενδαρτηρεκτομή καρωτίδος στην ‘Α Χειρουργική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνώνκατά το διάστημα Ιανουάριος 2007 – Δεκέμβριος 2008. Μελετήθηκε η ανοσοϊστοχημικήέκφραση του TLR-4 και -2 στα ενδοθηλιακά κύτταρα (ΕΚ), τα μακροφάγα (ΜΑΚ) καιτα λεία μυϊκά κύτταρα (ΛΜΚ) των καρωτιδικών αθηρωματικών πλακών σεσυμπτωματικούς και ασυμπτωματικούς ασθενείς με καρωτιδική νόσο και αναζητήθηκανσυσχετίσεις με κλινικές, επιδημιολογικές και βιοχημικές παραμέτρους του πληθυσμούτης μελέτης. Ιδιαίτερα για τη διερεύνηση της επίδρασης των στατινών στην έκφραση του141TLR-4 αναλύθηκαν στοιχεία 140 ατόμων από το σύνολο των 157, καθότι δεσυμπεριελήφθησαν ασθενείς οι οποίοι είτε λάμβαναν στατίνες προεγχειρητικά γιαπερίοδο μικρότερη των 4 εβδομάδων (ν=13), είτε δεν ακολουθούσαν συστηματικά τηναγωγή τους με στατίνες (ν=4).Αποτελέσματα: Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση της θετικής χρώσηςγια TLR-4 στα ΕΚ των καρωτιδικών πλακών με την παρουσία νευρολογικώνσυμπτωμάτων οφειλόμενων στην καρωτιδική νόσο (OR: 2.85, 95%CI 1.33-6.11, p =0.009). Η ανωτέρω συσχέτιση αφορούσε τόσο στο ποσοστό όσο και στην ένταση τηςχρώσης του TLR-4 (p<0.0001 και p=0.003, αντιστοίχως) και ήταν ισχυρότερη για ταμείζονα ΑΕΕ σε σύγκριση με τα παροδικά ισχαιμικά επεισόδια (ΠΙΕ) και την αμαύρωσηfugax. Η έκφραση του TLR-4 στα ΕΚ ήταν ενισχυμένη στις επαναστενωτικές πλάκες σεσύγκριση με τις πρωτοπαθείς αθηρωματικές βλάβες (p=0.012). Η έκφραση του TLR-4στα ΜΑΚ των καρωτιδικών πλακών ήταν επίσης αυξημένη στους συμπτωματικούςασθενείς συγκριτικά με τους ασυμπτωματικούς (OR 5.1; 95%CI: 1.8-14.3, p < 0.001).Αντίθετα δεν αναδείχθηκε συσχέτιση της έκφρασης του TLR-4 στα ΛΜΚ τωνκαρωτιδικών πλακών με την προεγχειρητική νευρολογική σημειολογία των ασθενών. ΟTLR-2 ανιχνεύθηκε μόνο στα ΜΑΚ των καρωτιδικών πλακών και η έκφρασή τουπαρουσίασε συσχέτιση με τις επαναστενωτικές αθηρωματικές πλάκες (p= 0.004).Οι ασθενείς που χρησιμοποιούσαν στατίνες παρουσίασαν ελαττωμένη έκφραση τουTLR-4 τόσο στα ΜΑΚ (p=0.03) όσο και στα ΕΚ (p=0.02) των καρωτιδικών πλακών ενώδεν ανιχνεύθηκε κανένα δείγμα με «αυξημένη ένταση χρώσης» ή «υπερέκφραση TLR-4»μεταξύ των ασθενών που λάμβαναν συστηματικά στατίνες. Η συχνότητα των αγγειακώνεγκεφαλικών συμπτωμάτων προεγχειρητικά ανήλθε σε 61.4% στην ομάδα των ασθενώνπου δεν έπαιρναν στατίνες και σε 18.6% στους ασθενείς που χρησιμοποιούσαν στατίνες(OR για λήψη στατινών: 0.14, 95% CI: 0.07-0.31, P<0.001).Συμπεράσματα: Ο TLR-4 εκφράζεται στα κύτταρα των καρωτιδικών αθηρωματικώνπλακών. Η έκφραση του TLR-4 στα ΕΚ και τα ΜΑΚ είναι αυξημένη στιςσυμπτωματικές-«ασταθείς» καρωτιδικές πλάκες, εύρημα που υποστηρίζει την πιθανήσυμμετοχή του TLR-4 στην παθοφυσιολογία και την κλινική εκδήλωση της αγγειακής142εγκεφαλικής νόσου. Τα ανωτέρω περιγράφονται αναλυτικά σε 2 ξενόγλωσσεςδημοσιεύσεις (1. Katsargyris A, Theocharis SE, Tsiodras S, Giaginis K, Bastounis E,Klonaris C. Enhanced TLR4 endothelial cell immunohistochemical expression insymptomatic carotid atherosclerotic plaques. Expert Opin Ther Targets. 2010;14(1):1-10. και 2. Katsargyris A, Tsiodras S, Theocharis S, Giaginis K, Vasileiou I, BakoyiannisC, Georgopoulos S, Bastounis E, Klonaris C. Toll-like receptor 4 immunohistochemicalexpression is enhanced in macrophages of symptomatic carotid atherosclerotic plaques.Cerebrovasc Dis. 2011;31(1):29-36.) Αντίθετα ο ρόλος του TLR-2 στηναθηροσκλήρυνση των καρωτίδων αρτηριών φαίνεται ότι είναι περιορισμένος.Η λήψη στατινών σχετίζεται με εξασθένιση της έκφρασης του TLR4 στις καρωτιδικέςπλάκες και με ελάττωση του κινδύνου για αγγειακά εγκεφαλικά συμβάματα, γεγονόταπου σε συνδυασμό υποδηλώνουν ότι η σταθεροποιητική δράση των στατινών στιςκαρωτιδικές πλάκες ενδέχεται να σχετίζεται με τη λειτουργία του TLR-4. Τα ευρήματααυτά δημοσιεύθηκαν επίσης στο περιοδικό Vascular.(Katsargyris A, Klonaris C,Tsiodras S, Bastounis E, Giannopoulos A, Theocharis S. Statin treatment is associatedwith reduced toll-like receptor 4 immunohistochemical expression on carotidatherosclerotic plaques: a novel effect of statins.Vascular. 2011)Περαιτέρω μελέτες είναι απαραίτητες προκειμένου να επιβεβαιωθεί η ισχύς τωνανωτέρω συμπερασμάτων και να καθοριστούν οι ενδεχόμενες κλινικές εφαρμογές τους