Ο ορισμός του εγκλήματος της επίθεσης: αναζητήσεις ατομικής ποινικής ευθύνης στο διεθνές δημόσιο δίκαιο

Abstract

The commission of aggressive wars is now forbidden by both the customary and the conventional international law. The thesis presents the evolution of the definition of aggression through the processes undertaken at the international level both from the standpoint of state responsibility and the attribution of individual criminal responsibility. It does not examine the jus ad bellum, ie the requirements for the lawful use of armed force by states. It does examine the evolution of the definition of aggression and the causes that prevented the adoption of a definition by the international community for so many years. Simultaneously, it attempts to analyze the arguments put forward by the states in every definitional procedure. The aim is to avoid sticking to sterile assumptions about what could or should be the definition of aggression and to give practical value to this research in order to determine if the definition of aggression as it is configured today may be implemented by states and the organs of international organizations. In order to follow the distinction of the definition based on the criterion of liability, the thesis is divided into two main parts. The first part discusses the evolution of the concept of aggression in the political organs of international organizations, namely in the League of Nations and the United Nations. This process (and therefore this part of the thesis) culminates with the adoption of Resolution 3314 (XXIX) / 12.14.1974 of the General Assembly on the Definition of Aggression. The second part deals with aggression as a crime which carries individual criminal responsibility. It begins at Nuremberg, followed by an analysis of the Draft Code of crimes against peace and security of mankind by the International Law Commission and ends with an analysis of the procedures of definition in the International Criminal Court. The analysis of these elements was performed by a combined methodology; a qualitative research method with the examination of the content of different sources, some case-studies for the illustration of the historical events that took place mainly during the early attempts of the international community to denounce war, a quantitative research method used to recognize the intent of the international community to define aggression (eg, how many states voted in favor or against in every definitional procedure) and finally, a narrative analysis when referring to historical events. The thesis concludes that the definition of aggression can and should be applied as long as the different nature of the international organs that respond to aggression is understood; the Security Council and the International Criminal Court. The prosecution of the crime of aggression will not by itself prevent the commission of other serious international crimes or the use of armed force between states. However, in a process that began early last century, the application of the definition of aggression and the prosecution of the crime will be the summit of the overall effort of humanity to prohibit war, strengthening the rules of international law that regulate the use of force.

Η διάπραξη επιθετικών πολέμων σήμερα απαγορεύεται τόσο από το εθιμικό όσο και από το συμβατικό Διεθνές Δίκαιο. Στη διατριβή παρουσιάζεται η εξέλιξη του ορισμού της επίθεσης μέσα από τις διαδικασίες που αναλήφθηκαν σε διεθνές επίπεδο τόσο από την σκοπιά της κρατικής ευθύνης όσο και για τον καταλογισμό ατομικής ποινικής ευθύνης. Δεν εξετάζεται το jus ad bellum, ήτοι οι προϋποθέσεις νόμιμης προσφυγής στη χρήση ένοπλης βίας από τα κράτη, αλλά η εξέλιξη του ορισμού της επίθεσης και τα αίτια που εμπόδισαν την επίτευξη ενός ορισμού από τη διεθνή κοινότητα για τόσα πολλά χρόνια. Παράλληλα γίνεται προσπάθεια να αναδειχθούν τα επιχειρήματα που υποστήριξαν τα κράτη σε κάθε διαδικασία ορισμού της επίθεσης. Στόχος είναι να αποφευχθεί η προσκόλληση σε στείρες υποθέσεις σχετικά με το ποιος θα μπορούσε ή θα έπρεπε είναι ο ορισμός της επίθεσης και να προσδοθεί πρακτική αξία στην έρευνα ώστε να διαπιστωθεί εάν ο ορισμός της επίθεσης έτσι όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα δύναται να εφαρμοστεί από τα κράτη και τα όργανα των διεθνών οργανισμών. Προκειμένου να φανεί συνεπής στη διάκριση του ορισμού της επίθεσης με βάση το κριτήριο της ευθύνης, η διατριβή χωρίζεται σε δύο βασικά μέρη. Στο πρώτο μέρος αναλύεται η εξέλιξη της έννοιας της επίθεσης στα πλαίσια πολιτικών οργάνων διεθνών οργανισμών, ήτοι στα πλαίσια της Κοινωνίας των Εθνών και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η διαδικασία αυτή και συνεπώς το μέρος αυτό της διατριβής κορυφώνεται με την υιοθέτηση της Απόφασης 3314 (ΧΧΙΧ)/14.12.1974 της Γενικής Συνέλευσης για τον Ορισμό της Επίθεσης. Το δεύτερο μέρος εξετάζει την επίθεση ως έγκλημα που επισύρει ατομική ποινική ευθύνη, ξεκινώντας από το πλαίσιο της Νυρεμβέργης, προχωρώντας με το σχέδιο κώδικα εγκλημάτων κατά της ειρήνης και ασφάλειας της ανθρωπότητας της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου και καταλήγοντας στην ανάλυση της διαδικασίας ορισμού στα πλαίσια του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Κατά την ανάλυση αυτών των θεματικών χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά η ποιοτική μέθοδος έρευνας με την ανάλυση του περιεχομένου διαφορετικών πηγών, ορισμένες περιπτώσεις – μελέτης για την απεικόνιση ιστορικών πραγματικών περιπτώσεων κυρίως κατά τα αρχικά στάδια προσπαθειών της διεθνούς κοινότητας να αποκηρύξει τον πόλεμο, η ποσοτική μέθοδος έρευνας για την αναγνώριση της πρόθεσης της διεθνούς κοινότητας να ορίσει νομικά την επίθεση (π.χ. πόσα κράτη ψήφισαν υπέρ ή κατά σε κάθε διαδικασία ορισμού) και τέλος, η αφηγηματική ανάλυση κατά την αναφορά σε ιστορικά γεγονότα. Η διατριβή καταλήγει ότι ο ορισμός της επίθεσης δύναται και πρέπει να εφαρμοστεί εφόσον γίνει κατανοητή η διαφορετική φύση των οργάνων που εφαρμόζουν τον ορισμό και διώκουν την επίθεση, αφενός του Συμβουλίου Ασφαλείας και αφετέρου του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Η δίωξη του εγκλήματος της επίθεσης δεν θα αποτρέψει από μόνη της τη διάπραξη σοβαρών διεθνών εγκλημάτων ή τη χρήση ένοπλης βίας μεταξύ των κρατών. Η εφαρμογή του ορισμού και η δίωξη του εγκλήματος όμως θα αποτελέσει την κορυφαία πράξη της συνολικής προσπάθειας της ανθρωπότητας που άρχισε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα για την απαγόρευση των πολέμων και θα ενδυναμώσει το συνολικό σύστημα κανόνων του Διεθνούς Δικαίου που ρυθμίζουν τη χρήση βίας.