Τοπικές αγορές εργασίας και μετανάστες: η περίπτωση των Αλβανών μεταναστών στο Ηράκλειο Κρήτης

Abstract

This PhD thesis aims at exploring the mechanisms through which Albanian immigrants have been incorporated into the local labour market of Heraklion, Crete, and their contribution to local economic development. In the first part of this thesis a critical theoretical review of immigration is carried out. In the second part, the empirical research (fieldwork) sheds light upon certain aspects of the theoretical review. The close relationship between immigration and informal labour is highlighted. In approaching the nature of informal immigrant work in Greece, global socio-economic changes (such as the shift from fordism to flexible accumulation) were related to specific features of Greek economy, such as the weak and inefficient state planning apparatus, the extended small-real estate holdings, the established self-employment practices and the irresponsibility of a large part of the entrepreneurial community. Concurrently, this thesis aims to identify how Greek state’s immigration policies, especially during the early 1990’s, reinforced the inflow of informal immigrant labour for the interest of private firms following labour intensive, low cost, restructuring strategies.This thesis is a theoretically informed empirical research. The empirical study is a qualitative research based on a limited number of in-depth interviews (30) that took place in Albanian immigrant households in the city of Heraklion, Crete. The research findings are indicative of the concrete sample without claiming generalization and applicability in the total immigrant Albanian population of the city. It is hoped that the lack of generalization is counterbalanced by a deeper understanding of the causal mechanisms and processes underlying migration and local labour market in the concrete case. A basic conclusion of the thesis is that the supply of jobs in the informal sector of the local economy played a crucial role in attracting the Albanian immigrants of the sample to the area during the early 1990’s. However, as their economic status started gradually to improve, many of them shifted into better paid and more secure jobs in the formal sector of the local economy. As a result of this, the Albanian immigrants of the study’s sample contributed in many ways to local economic development, either by increasing the levels of consumption, or by creating new jobs in the area.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει σαν αντικείμενό της τη διερεύνηση του τρόπου ένταξης των Αλβανών μεταναστών/μεταναστευτριών στην τοπική αγορά εργασίας του Ηρακλείου Κρήτης και της συμβολής τους στην τοπική οικονομική ανάπτυξη. Η διατριβή αποτελείται από τη κριτική θεωρητική επισκόπηση του ζητήματος καθώς και από την μελέτη περίπτωσης (case study), η οποία εμπλουτίζει και φωτίζει πτυχές της θεωρητικής επισκόπησης. Στην θεωρητική επισκόπηση εξετάζονται οι σχέσεις της μετανάστευσης με τις άτυπες μορφές απασχόλησης. Η ανάλυση του φαινόμενου της άτυπης εργασίας στη χώρα μας καταδεικνύει ότι είναι ένα φαινόμενο πολύπλοκο στη γιγάντωση του οποίου συντέλεσαν οι παγκόσμιες αλλαγές (πέρασμα από τον φορντισμό στη ευέλικτη συσσώρευση και στην αναγκαιότητα για φθηνό εργατικό δυναμικό), αλλαγές που διαπλέκονται με βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, όπως ο αδύναμος και αναποτελεσματικός κρατικός προγραμματισμός, η εκτεταμένη μικρο-ιδιοκτησία, η αυτοαπασχόληση, καθώς και η ασυδοσία ενός μεγάλου τμήματος του επιχειρηματικού κόσμου. Όσον αφορά τις κυβερνητικές επιλογές σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής μετά το 1990, αυτές οδήγησαν στην ενίσχυση της άτυπης αγοράς εργασίας και την τροφοδοσία της με φθηνό εργατικό δυναμικό μεταναστών. Μεθοδολογικά, η προκειμένη διατριβή αποτελεί μια θεωρητικά ενημερωμένη εμπειρική έρευνα. Η έρευνα πεδίου είναι ποιοτικού χαρακτήρα και βασίζεται σε περιορισμένο αριθμό συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν σε νοικοκυριά Αλβανών μεταναστών στο Ηράκλειο Κρήτης. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 30 συνεντεύξεις σε βάθος με τη βοήθεια ημιδομημένου ερωτηματολογίου. Τα ευρήματα της έρευνας είναι ενδεικτικά του συγκεκριμένου δείγματος χωρίς να διεκδικούν χαρακτηριστικά αντιπροσωπευτικότητας του συνόλου των Αλβανών μεταναστών της πόλης. Η έλλειψη αντιπροσωπευτικότητας, ευελπιστούμε ότι ισοσταθμίζεται από τη σε βάθος διερεύνηση των αιτιακών μηχανισμών, διαδικασιών και σχέσεων μεταξύ μετανάστευσης και τοπικής αγοράς εργασίας στη συγκεκριμένη περίπτωση. Βασικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι η άτυπη εργασία διαδραμάτισε πολύ σπουδαίο ρόλο στην προσέλκυση των Αλβανών μεταναστών του δείγματος, οι οποίοι εργάζονταν ανασφάλιστα και σε εργασίες που οι Έλληνες αρνούνταν να αναλάβουν. Επίσης, συνάγεται η ανοδική οικονομική κινητικότητα των Αλβανών του δείγματος, καθώς στην πλειοψηφία τους εργάζονται σήμερα πλέον με ικανοποιητικές αμοιβές και με την απαραίτητη ασφάλιση. Όσον αφορά την οικονομική συνεισφορά τους μπορούμε να πούμε ότι ενίσχυσαν την τοπική οικονομία καθώς βοήθησαν με πολλούς τρόπους στην αύξηση της τοπικής κατανάλωσης. Επιπλέον, οι Αλβανοί εργαζόμενοι του δείγματος της έρευνας δεν φαίνεται να αφαίρεσαν θέσεις εργασίας από Έλληνες εργαζόμενους, ή ακόμα και αν αυτό έγινε σε κάποιες περιπτώσεις, με την εργασία τους δημιούργησαν νέες θέσεις απασχόλησης. Επίσης, γνώρισαν σημαντική άνθηση τομείς της οικονομίας όπως ο κατασκευαστικός τομέας που στην Ελλάδα, με δεδομένη την τεχνολογική στασιμότητα της χώρας, μόνο με τη φθηνή εργασία των μεταναστών θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Το τελικό συμπέρασμα της εργασίας μας είναι ότι οι Αλβανοί μετανάστες του δείγματος, παρά την αφιλόξενη στάση του ελληνικού κράτους (ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της άφιξής τους), κατάφεραν να ενταχθούν αρμονικά στην κοινωνία και οικονομία του Ηρακλείου συνεισφέροντας θετικά στην τοπική οικονομική ανάπτυξη. Επιπρόσθετα τα θετικά συμπεράσματα της έρευνάς μας είναι κοινά με αυτά παρόμοιων ερευνών για την οικονομική συνεισφορά των Αλβανών μεταναστών που έγιναν σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και που παρουσιάστηκαν στη θεωρητική επισκόπηση της έρευνάς μας.