Νόημα ζωής και κατάθλιψη: η σχέση τους με την προσαρμογή στη σωματική δυσλειτουργία και τις αξίες σε άτομα με σωματικές δυσλειτουργίες

Abstract

The main aim of the present study was to investigate and understand the phenomenon of depression in people with physical disabilities in Greece, as the specific population is considered vulnerable to the development of depressive symptomatology, due to stressful conditions they experience, as a result of their physical disabilities (social stigmatism and exclusion, several losses in physical, emotional, vocational and socio-economic level). Thus, this study focused on the assessment of depressive symptomatology in a sample of 522 subjects with several kinds of physical disabilities (tetraplegia, amputations, poliomyelitis, paraplegia and multiple sclerosis). At the same time, we studied the relationship between depression and the existential concept of meaning of life, which according to the international bibliography, seems to play a vital role in the possibility of depression’s manifestation. Hence, we investigated the effect of experiencing meaning of life (and its dimensions) of persons with physical disabilities in the development (or not) of depressive symptomatology. Additionally, in this sample we examined depression and meaning of life in relation to a person’s personal values and his adaptation to physical disability, as it seems that personal values affect the way that people give meaning to their lives after the acquisition of a physical disability (and consequently its acceptance or not) and eventually the onset or not of depressive symptomatology. Finally, we studied all the factors -including demographic characteristics and personal values as well- that may predict the onset of depressive symptomatology, and the person’s adaptation to physical disability. Generally, our assumptions regarding the significance of meaning of life and personal values in the development of depressive symptomatology and the adaptation to physical disabilities were confirmed. Some personal values and specific meaning of life dimensions were found to be important predictive factors of depression and adaptation to physical disability, indicating thus a useful psychotherapeutic and preventive contribution of Frankl’s existential theory to the psychological health of people with physical disabilities.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση και καλύτερη κατανόηση του φαινομένου της κατάθλιψης στα άτομα με σωματικές δυσλειτουργίες στον ελληνικό χώρο, καθώς ο συγκεκριμένος πληθυσμός θεωρείται ιδιαίτερα ευάλωτος στην ανάπτυξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, λόγω αρκετών στρεσογόνων συνθηκών, τις οποίες βιώνουν τα άτομα αυτά, ως αποτέλεσμα της σωματικής τους δυσλειτουργίας (κοινωνικός στιγματισμός, περιθωριοποίηση και αποκλεισμός λόγω διαφορετικότητας, απώλειες σε σωματικό, συναισθηματικό, επαγγελματικό, κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, ανεπαρκείς υποδομές φροντίδας, κοινωνικής μέριμνας και επαγγελματικής απορρόφησης και αξιοποίησής τους). Έτσι, η ερευνητική αυτή προσπάθεια εστιάστηκε στην εκτίμηση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας σε ένα δείγμα 522 ατόμων με διάφορα είδη σωματικών δυσλειτουργιών (τετραπληγία, ακρωτηριασμό, πολυομυελίτιδα, παραπληγία, Σκλήρυνση Κατά Πλάκας και ημιπληγία). Ταυτόχρονα, σε αυτά τα πλαίσια, μελετήθηκε η σχέση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας με την υπαρξιακή έννοια του νοήματος ζωής, το οποίο σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, φαίνεται ότι παίζει καθοριστικό ρόλο στην πιθανότητα εκδήλωσής της. Ως εκ τούτου, μελετήθηκε ο βαθμός επίδρασης της αίσθησης νοήματος ζωής (και των διαστάσεών της) των ατόμων με σωματικές δυσλειτουργίες στην ανάπτυξη ή μη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας. Με βάση τα όσα προαναφέραμε, οι έρευνες όσον αφορά το νόημα ζωής -στα άτομα με σωματικές δυσλειτουργίες- αλλά και τη σχέση του με την καταθλιπτική συμπτωματολογία τόσο στον διεθνή όσο και στον ελλαδικό χώρο είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Επιπλέον, στο εν λόγω δείγμα εξετάστηκε τόσο η κατάθλιψη όσο και το νόημα ζωής σε σχέση με τις προσωπικές αξίες του κάθε ατόμου, αλλά και τον βαθμό προσαρμογής του στη σωματική του δυσλειτουργία, καθώς φαίνεται ότι οι προσωπικές αξίες του ατόμου επηρεάζουν τον τρόπο νοηματοδότησης της ζωής του μετά την απόκτηση μιας σωματικής δυσλειτουργίας (και κατ’ επέκταση τον βαθμό αποδοχής της ή μη από αυτό) και εντέλει την εμφάνιση ή μη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας. Τέλος, στα πλαίσια της σωματικής δυσλειτουργίας, μελετήθηκαν οι παράγοντες εκείνοι -μεταξύ των οποίων τα δημογραφικά στοιχεία και οι προσωπικές αξίες του ατόμου- οι οποίοι μπορούν να προβλέψουν την εκδήλωση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, αλλά και την γενικότερη προσαρμογή του ατόμου στη σωματική του δυσλειτουργία. Σε γενικές γραμμές, οι υποθέσεις μας αναφορικά με τη σημαντικότητα του νοήματος ζωής και των προσωπικών αξιών στην εξέλιξη της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και στη γενικότερη προσαρμογή του ατόμου στη σωματική του δυσλειτουργία, επιβεβαιώθηκαν. Ορισμένες αξίες του ατόμου όπως επίσης και κάποιες διαστάσεις του νοήματος ζωής αναδείχτηκαν σε σημαντικούς προγνωστικούς παράγοντες της κατάθλιψης και της προσαρμογής στη σωματική δυσλειτουργία, αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο μια χρήσιμη θεραπευτική και προληπτική συμβολή της υπαρξιακής θεώρησης του Frankl στη ψυχική υγεία των ατόμων με σωματικές δυσλειτουργίες.