Ο συνολικός περιορισμός της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις

Abstract

Με αυτή τη μελέτη επιχειρείται η συνολική θεώρηση ενός ιδιαίτερου θεσμού του ναυτικού δικαίου, δηλαδή του δικαιώματος συνολικού περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις. Η θεώρηση είναι συνολική για τρεις λόγους. Πρώτον, διότι αυτό το δικαίωμα αναλύθηκε κατά την εξέλιξή του μέσα στο χρόνο, στην Ελλάδα και διεθνώς. Δεύτερον διότι συσχετίστηκε με συγγενείς διατάξεις διεθνών συμβάσεων που προβλέπουν ειδικές ρυθμίσεις αυτού του δικαιώματος. Τρίτον διότι αυτή η ανάλυση τελικά επικεντρώθηκε στο σύνολο των σύγχρονων ρυθμίσεων ιδιωτικής (κυρίως) δικαίου που περιέχονται στις διεθνείς συμβάσεις (συνολικού) περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις του 1976 και του 1996. Ως δικαιολογητικός λόγος αναγνώρισης και διατήρησης του δικαιώματος περί συνολικού περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις προβλήθηκε εδώ η επιθυμία προστασίας και προαγωγής συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων. Με την άσκηση αυτού του δικαιώματος διαμορφώνονται συνθήκες στις οποίες (θεωρείται ότι) επωφελείται η κοινωνία στο σύνολό της. Τα συμφέροντα αυτά είναι τα συμφέροντα κυριότητας και εκμετάλλευσης εμπορικών (κυρίως) πλοίων και τα άμεσα συνδεόμενα με αυτά. Παράλληλα με την ανάδειξη του ορθότερου κατά τον γράφοντα δικαιολογητικού λόγου αναγνώρισης και διατήρησης αυτού του θεσμού αποδείχθηκε η ανεπάρκεια ή το αλυσιτελές της κρατούσας δικαιολογητικής αυτού του θεσμού άποψης, της άποψης δηλαδή ότι ο εν λόγω θεσμός αντλεί την αιτιολογία θέσπισης και τη βιωσιμότητά του στην περιορισμένη δυνατότητα κάλυψης της οικείας ασφαλιστικής αγοράς. Επιπλέον των ανωτέρω, η επιχειρηθείσα ανάλυση αποδεικνύει ότι με τη διεθνή σύμβαση περιορισμού της ευθύνης του 1976 τα υποκειμενικά και αντικειμενικά όρια του δικαιώματος συνολικού περιορισμού της ευθύνης διευρύνθηκαν σημαντικά. Ratione materiae, στην παρούσα μελέτη υποστηρίχθηκε και αναδείχθηκε ότι, κατ’ εφαρμογή της ΔΣΠ 1976, όλες οι ναυτικές απαιτήσεις υπόκεινται σε περιορισμό, εκτός από αυτές που ρητά υπάγονται σε κάποια από τις κατηγορίες του άρθρου 3, ενώ η αναφορά του άρθρου 2 πρέπει να θεωρηθεί ότι είναι ενδεικτικά περιπτωσιολογική, αλλά όχι περιοριστική. Η ερμηνεία δε του άρθρου 2 πρέπει να είναι διασταλτική, ενώ αντίθετα η ερμηνεία του άρθρου 3 πρέπει να είναι συσταλτική. Παράλληλα, το εν λόγω δικαίωμα επαναπροσδιορίστηκε και σφυρηλατήθηκε ποιοτικά. Αυτή η αναφορά θεμελιώνεται στην σύγκριση των διατάξεων των ΔΣΠ-1976 και 1996 σε σχέση, κυρίως, με τις ΔΣΠ-1924 και ΔΣΠ-1957, καθώς και με το ελληνικό δίκαιο (κυρίως του ΚΙΝΔ), πριν δηλαδή τη θέση σε ισχύ του κυρωτικού νόμου 1923/1991. Ειδικά δε αναφορικά με την ερμηνεία του άρθρου 4 της ΔΣΠ-1976 αποδείχθηκε ότι αυτή προβλέπει (πέραν του δόλου) ένα sui generis σύνολο υποκειμενικών προϋποθέσεων που δεν πρέπει να ερμηνεύεται βάσει των κριτηρίων και αξιολογήσεων του (εκάστοτε) εθνικού δικαίου, αλλά αυτόνομα και πάντα υπέρ του δικαιούχου του δικαιώματος συνολικού περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις. Παρατηρείται τελικά, ότι η συζήτηση περί ενδεχόμενης κατάργησής του δε συνάδει με αυτή την υποκειμενική, αντικειμενική και ποιοτική διεύρυνση των ορίων του αναλυθέντος στην παρούσα μελέτη θεσμού. Ως προς αυτό καθαυτό το ύψος του ποσοτικού περιορισμού της ευθύνης, το νεώτερο ομοιόμορφο διεθνές δίκαιο, δηλαδή οι ΔΣΠ-1976 και 1996, υιοθέτησε σημαντικά υψηλότερα ανώτατα όρια ευθύνης σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς. Επιπλέον, με τις ΔΣΠ-1976 και 1996 εισήχθησαν διατάξεις δικονομικού (κυρίως) δικαίου αναφορικά με τη μέθοδο επίκλησης, αλλά και τις συνέπειες που συνεπάγεται η νόμιμη επίκληση του δικαιώματος συνολικού περιορισμού.