Ειμαρμένη και ελεύθερη βούληση στον Ωριγένη

Abstract

The present paper investigates Origen’s views on the issues of fate and free will. It presents the historical and philosophical background of the discussion around fate the most significant considerations that arise as well as how fate relates to free will and moral responsibility. Furthermore it describes the suggestions on the issue of the most widespread religions of the time and identifies the key points of their teachings. Then the paper investigates Origen’s doctrine on free will, focusing on the impact of philosophy and religion on it. Origen’s doctrine is thus linked to additional aspects of his theology such as divine foreknowledge, the existence of evil, the divine providence, the apokatastasis and astrological fatalism. Additionally a translation is included in Modern Greek concerning Chapter 23 of the Philokalia dealing with the issue of fate and free will. The main conclusion is that Origen’s contribution to the discussion lies in the creative assimilation of ideas derived by the philosophical and theological thinking of the time leading to shaping his personal doctrine man is not a slave to fate but rather free to choose all he desires, if he opts for evil he distances himself from God, if he opts for good he will be saved with the help of the Divine Grace and will turn into a complete image of God.

Η παρούσα εργασία διερευνά τις θέσεις του Ωριγένη σχετικά με την ειμαρμένη και την ελεύθερη βούληση. Παρουσιάζεται το ιστορικό και φιλοσοφικό πλαίσιο της συζήτησης περί ειμαρμένης καθώς και τα σημαντικότερα ζητήματα που σχετίζονται με αυτή και το πως συνδέεται με την ελεύθερη βούληση και την ηθική ευθύνη. Περιγράφονται οι προτάσεις των πιο διαδεδομένων θρησκειών επί του θέματος και εντοπίζονται βασικά σημεία της διδασκαλίας τους. Στη συνέχεια διερευνάται το έργο του Ωριγένη, αναπτύσσεται η θέση του σχετικά με το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης, εντοπίζονται επιδράσεις από τη φιλοσοφία και τις θρησκείες. Επιχειρείται η σύνδεση της θέσης του Ωριγένη με άλλες πτυχές της θεολογίας του όπως η θεία πρόγνωση, η ύπαρξη του κακού, η θεία πρόνοια και οικονομία, η αποκατάσταση, ο αστρολογικός φαταλισμός. Συμπληρωματικά μεταφράζεται στη νέα ελληνική το 23ο κεφάλαιο της Φιλοκαλίας, κεφάλαιο που πραγματεύεται το περί ειμαρμένης και ελεύθερης βούλησης ζήτημα. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η συμβολή του Ωριγένη στη συζήτηση έγκειται στη δημιουργική αφομοίωση στοιχείων από το φιλοσοφικό και θεολογικό στοχασμό της εποχής του που οδηγούν στη δική του πρόταση ο άνθρωπος δεν είναι δέσμιος της ειμαρμένης άλλα είναι ελεύθερος να επιλέξει ότι επιθυμεί. Αν επιλέξει το κακό θα απομακρυνθεί από το Θεό. Αν επιλέξει το αγαθό τότε με τη συνδρομή της θείας χάριτος θα σωθεί και θα πετύχει την ομοίωση με το Θεό.