Θέατρο: ο χώρος από τη μορφή της επιθυμίας ως τη δομή της πραγματικότητας

Abstract

The PHD thesis titled “Theatre: the space from the form of desire to the structure of reality” constitutes the “reading” of a theatrical and architectural “experiment”, which consists of two discernible phases. The first of these being the “writing” of a “complete” theatrical text (play and performance “text”) entitled “the pit that΄s left behind‘’. The second of these phases is the “reading” of the theatrical performance that was given in the “Dipilon” Theatre, with the “readers” being all those who had contributed (contributors inaction-performance and contributors in guidance-performance) including the researcher himself. The perspective that has been adopted in the research borrows its basic principles from the scientific field of “Hermeneutics”. A mixed perspective is employed, which consists of the convergence of the three prominent schools of interpretation of “texts” consideration: on the part of the “creator”, on the part of the “researcher-reader” and on the basis of the “text” itself, considering the process of architectural and theatrical planning as “writing” and their products as “text”. The aim of the thesis is to describe and comprehend the trajectory, but also the individual stages, of the “internal writing” and the “external writing”, that is, the process of planning and construction of the theatrical space and the theatrical event. This process begins with a vague (form of their) theoretical conception as a notion, which the present study, by convention, names “the stage of desire”, progresses through the composition and compilation of a sequence of autonomous but also individual multiple “texts” and results in their realization, as much in their “textual-dramatic form” as in their “extra-textual/ extra-dramatic form”, something which the present study by convention names “the stage of reality”. The methodological tools that have been employed for the description of the space during the stage of desire were the use of a questionnaire, the decoding of the text’s stage directions and the recording of the desires of the creators (the playwright, the stage director, the stage-designer, the costume designer, the music composer, the kinesiologist and the actors). Whereas during the stage of reality, the tools employed were: the decoding of the rules of syntax and structure of the individual “texts” that make up the performance (“dramatic”, “directing”, “scenographic”, “architectural”, “kinesiological-choreographic”, “lighting” “musical”, “costume-related” “performing” “text”) as well as the use of questionnaire. By studying space from the form of desire: “textual”, “performing” to the structure of reality: “textual” directing, architectural, scenographic, lighting, costume fitting, cinematic, graphic in a theatrical context, this research has recorded the way in which space is conceived as an abstract sense and is compiled and composed as a materialized structure. But also the way in which it is perceived as a constructed reality by all the contributors. “The void” and its use as a fictional and space-construction tool has constituted the backbone that permeates all the individual “texts” and has led this research to the gradual identification of the process of architectural planning with the process of “theatrical planning”. The common generative procedure was based on the continuous “writing” and “reading” of all the contributors through the mechanism of “translation” and the intertextual approach. The “translation” forms the common hidden planning process but also the basic construction principle of the architectural instructive methodology. The latter is based on the “transcription-reassessment” of “extra-architectural” or “intra-architectural” concepts in realizable or non-realizable space with the notion of “void” as a synthetic tool.

Η διδακτορική διατριβή με θέμα: «Θέατρο: Ο χώρος από τη μορφή της επιθυμίας έως τη δομή της πραγματικότητας» αποτελεί την «ανάγνωση» ενός θεατρικού και αρχιτεκτονικού «πειράματος», το οποίο αποτελείται από δύο διακριτές φάσεις: τη «γραφή» ενός «ολικού» θεατρικού «κειμένου» (δραματικό κείμενο και «κείμενο» παράσταση) με τίτλο «Ο λάκκος που μένει» (από τον ερευνητή και τους υπόλοιπους θεατρικούς συντελεστές) και την «ανάγνωση» της θεατρικής παράστασης που δόθηκε στο Θέατρο «Δίπυλον» με «αναγνώστες» όλους τους συντελεστές της (συντελεστές δράσης-ερμηνείας, συντελεστές καθοδήγησης-ερμηνείας), συμπεριλαμβανομένου και του ερευνητή. Η οπτική που υιοθετήθηκε στην έρευνα δανείζεται τις βασικές αρχές της από το επιστημονικό πεδίο της «Ερμηνευτικής». Χρησιμοποιείται μια μεικτή οπτική που αποτελείται από τη σύγκλιση των τριών διακεκριμένων σχολών ερμηνείας των «κειμένων»: θεώρηση από την πλευρά του «δημιουργού», θεώρηση από την πλευρά του «ερευνητή-αναγνώστη», θεώρηση με βάση το ίδιο το «κείμενο», λαμβάνοντας ως «γραφή» τη διαδικασία του αρχιτεκτονικού και του θεατρικού σχεδιασμού και τα παραγόμενα αντικείμενα τους (θεατρικός χώρος και θεατρικό γεγονός) ως «κείμενα». Στόχος της διατριβής είναι η περιγραφή και η κατανόηση της πορείας, αλλά και των επιμέρους σταδίων, της «εσωτερικής γραφής» και της «εξωτερικής γραφής», δηλαδή της διαδικασίας σχεδιασμού του θεατρικού χώρου και του θεατρικού γεγονότος. Η πορεία αυτή ξεκινά από την ασαφή μορφή της θεωρητικής τους σύλ-ληψης ως έννοιας, στο επίπεδο που η παρούσα μελέτη κατά σύμβαση ονομάζει «στάδιο επιθυμίας», εξελίσσεται μέσω της σύν-θεσης και σύν-ταξης μιας αλληλουχίας αυτόνομων αλλά κι άμεσα επιμέρους πολλαπλών «κειμένων» και καταλήγει στην πραγμάτωσή τους, τόσο στην «κειμενική-δραματική» όσο και την «εξωκειμενική-εξωδραματική» τους μορφή, στο επίπεδο που η παρούσα μελέτη κατά σύμβαση ονομάζει «στάδιο πραγματικότητας». Τα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή του χώρου στο στάδιο της επιθυμίας ήταν η χρήση ερωτηματολογίου, η αποκωδικοποίηση των σκηνικών οδηγιών του δραματικού κειμένου και η καταγραφή της δηλωμένης επιθυμίας των δημιουργών (θεατρικού συγγραφέα, σκηνοθέτη, σκηνογράφου, ενδυματολόγου, μουσικού συνθέτη, κινησιολόγου-χορογράφου, υποκριτών) ενώ στο στάδιο της πραγματικότητας χρησιμοποιήθηκε τόσο η αποκωδικοποίηση των κανόνων σύνταξης και δομής των επιμέρους «κειμένων» («δραματικό», «σκηνοθετικό», «σκηνογραφικό», «αρχιτεκτονικό», «κινησιολογικό-χορογραφικό» «φωτιστικό», «μουσικό», «ενδυματολογικό», «υποκριτικό», «γραφιστικό» «κείμενο») που συνθέτουν την παράσταση όσο και η χρήση ερωτηματολογίου. Η έρευνα μελετώντας το χώρο από τη μορφή της επιθυμίας: «κειμενική», «παραστασιακή», στη δομή της πραγματικότητας: «κειμενική», σκηνοθετική, αρχιτεκτονική, σκηνογραφική, φωτιστική, ενδυματολογική, φιλμική, γραφιστική, στην τέχνη του θεάτρου, κατέγραψε τον τρόπο με τον οποίο ο χώρος συλλαμβάνεται ως αφηρημένη αίσθηση, συντάσσεται-συντίθεται ως πραγματοποιημένη δομή αλλά και πως προσλαμβάνεται ως κατασκευασμένη πραγματικότητα από όλους τους συντελεστές μιας παράστασης. «Το κενό» κι η χρήση του ως μυθοπλαστικού και χωροποιητικού εργαλείου, αποτέλεσε τη ραχοκοκαλιά που διαπερνούσε όλα τα επιμέρους «κείμενα» και οδήγησε την έρευνα στη σταδιακή ταύτιση της διαδικασίας του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού με τη διαδικασία του «θεατρικού σχεδιασμού». Η κοινή γενεσιουργός διαδικασία στηρίχθηκε στη συνεχή «γραφή» και «ανάγνωση» όλων των συμβαλλόμενων συντελεστών (συμπεριλαμβανομένου και του κοινού) μέσω του μηχανισμού της «μετάφρασης» και της διακειμενικής προσέγγισης. Η «μετάφραση» αποτελεί τη κοινή κρυμμένη διαδικασία σχεδιασμού (αρχιτεκτονικού και θεατρικού), αλλά και τη βασική αρχή δόμησης της αρχιτεκτονικής διδακτικής μεθοδολογίας η οποία στηρίζεται στη «μετεγγραφή-επανατοποθέτηση» «εξω-αρχτικετκονικών» ή «ενδο-αρχιτεκτονικών» εννοιών σε πραγματοποιήσιμο ή μη χώρο με συνθετικό εργαλείο την έννοια του «κενού».