Η προγεννητική φροντίδα στην Ελλάδα σε σχέση με κοινωνικούς, δημογραφικούς και οικονομικούς παράγοντες: πανελλήνια μελέτη

Abstract

Data from a Greek population-based, cross-sectional perinatal study was used to explore the hypothesis that antenatal care in Greece is strongly associated with maternal socio-economic status. The 12570 participants were recruited consecutively from maternity hospitals nationwide during a two-month period in 1998 (representative of 15% of the country’s annual births). Individuals answered a structured questionnaire assessing family’s socioeconomic characteristics, factors related to the antenatal and perinatal period, medical history of the mother and previous pregnancies, as well as the outcome of the pregnancy and delivery. To avoid confounding effects the analysis was restricted to the mothers who delivered a healthy, full-term, singleton infant. Our main outcome measure was the quality of antenatal care, as determined by the reported onset and number of medical consultations during pregnancy, the number of ultrasounds conducted and the serological tests for congenital infections. Antenatal care was classified into two groups: “sufficient” and “insufficient” as determined by a combination of the above measures on either a “sufficient” (onset of antenatal care during the first trimester, total number of visits at least 8, number of ultrasounds at least 3 and tests for congenital infections) or “insufficient” level. The following covariates: place of residence, region of mother’s upbringing, duration of stay in Greece, knowledge of the Greek language (for non-Greek origin mothers), maternal age, marital status, occupation, insurance, education, marriage duration, age of first pregnancy and parity, based on questionnaire data provided by the mothers in the maternity ward, were grouped with cluster analysis into three categories, “low”, “medium” and “high” socioeconomic status. The socioeconomic groups and the individual socio-economic parameters were then tested in univariate and multivariate analyses with outcome variable the quality of antenatal care. Statistical analysis was considered at the level of 5%. Results 1. Approximately 4 out of 10 pregnant women (38% of the total population) received insufficient antenatal care. 2. The level of antenatal care showed significant differences between groups of socioeconomic status (p<0.001). More exactly, 7 out of 10 women with less advantaged socioeconomic characteristics (6 out of 10 Greek and 8 out of 10 non- Greek women) were more likely to receive insufficient antenatal care. Among those with better socioeconomic characteristics the proportion was 25%. 3. As far as immigrant mothers were concerned, long duration of their stay in Greece (>5 years) combined with their good knowledge of the Greek language was a significant determinant of the received antenatal care. 4. There were significant differences between women of various insurance groups and levels of antenatal care. Women with no insurance (mainly immigrants) had a 20-fold higher risk to deliver their baby without any previous kind of antenatal care whatsoever. On the contrary women with private insurances reported a great number of examinations during the antenatal period. 5. Poverty, as indicated by living in a “crowded household” (defined as more than 3 persons per room) was found to be a significant factor inversely associated with the quality of antenatal care. ...............................................................................................................................

Στη βιβλιογραφία τονίζεται ότι η κοινωνικο-οικονομική συνιστώσα είναι εξίσου ή και περισσότερο σημαντική για την υγεία απ’ ότι καθιερωμένοι παράγοντες όπως η ιατρική φροντίδα ή οι συμπεριφορές ζωής (κάπνισμα, διατροφικές συνήθειες κα). Αποτελεί μάλιστα τον καλύτερο προγνωστικό δείκτη ατομικής ή συλλογικής υγείας και επικίνδυνης για την υγεία συμπεριφοράς5. Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να επιβεβαιωθεί ή να αναιρεθεί η υπόθεση ότι και στην Ελλάδα η κοινωνικο-οικονομική και δημογραφική ταυτότητα της εγκύου διαφοροποιεί και επηρεάζει τομείς υγείας και πρόληψης που την αφορούν και συγκεκριμένα την Προγεννητική Φροντίδα που δέχεται. Με τη μελέτη αυτή λοιπόν επιχειρήθηκε να διερευνηθεί ο ρόλος της κοινωνικής συνιστώσας στο τομέα της πρόληψης και συγκεκριμένα η υπόθεση ότι και στην Ελλάδα χαρακτηριστικά της οικογένειας, που άμεσα ή έμμεσα αντικατοπτρίζουν τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της ζωής, κατ’ εξοχήν επηρεάζουν την ποιότητα της φροντίδας (ΠΦ) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έγινε επεξεργασία των στοιχείων προοπτικής πληθυσμιακής μελέτης που διενεργήθηκε το 1998 στα πλαίσια διευρωπαϊκού προγράμματος σε όλη την επικράτεια. Η μελέτη είχε διάρκεια δύο μήνες (οκτώ εβδομάδες) όπου καταγράφηκαν εκτός των άλλων, τα κοινωνικά, οικονομικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά όλων των εγκύων που γέννησαν ζωντανό ή νεκρό παιδί και η προγεννητική φροντίδα που έλαβαν. Προκειμένου να απαλειφθούν πιθανοί συγχυτικοί παράγοντες, στην ανάλυση συμπεριελήφθησαν μόνον οι απλές τελειόμηνες κυήσεις και συγκεκριμένα: 1) κοινωνικοί, οικονομικοί και δημογραφικοί παράγοντες της μητέρας ή και των δύο γονέων. Αναλύθηκαν η διαμονή, η καταγωγή, η διάρκεια παραμονής στην Ελλάδα και η γνώση της ελληνικής γλώσσας (για τους αλλοδαπούς), η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση, το επάγγελμα, η ασφάλιση, η εκπαίδευση, η διάρκεια γάμου, η ηλικία πρώτης εγκυμοσύνης και ο αριθμός τόκου. 2) παράγοντες που χαρακτηρίζουν την Προγεννητική Φροντίδα. Δηλαδή η έναρξη και η συχνότητα των επισκέψεων σε γιατρό ή μαία, ο αριθμός των υπερηχογραφημάτων και η διενέργεια ή όχι εργαστηριακού ελέγχου για συγγενείς λοιμώξεις. Έγινε μονοπαραγοντική και πολυπαραγοντική ανάλυση των μεταβλητών (χ2 και λογιστική παλινδρόμηση (logistic regression) αντίστοιχα αλλά και ομαδοποίηση των κοινωνικο-οικονομικών χαρακτηριστικών με ανάλυση διασποράς. Με αυτόν το τρόπο τα κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά διαβαθμίστηκαν σε τρεις ομάδες. «Χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο». Απαρτίζεται κυρίως από γυναίκες με χαμηλό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο. Η κακή οικονομική κατάσταση προσμετρήθηκε από την απουσία κοινωνικής ασφάλισης και από τη διαβίωση σε μικρή στενόχωρη κατοικία. ........................................................................................