Εγκληματολογικές προσεγγίσεις της διαφθοράς στην Ελλάδα: η περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων

Abstract

«The subject of this doctoral dissertation is the study of public contracts (procurements, services and projects) in Greece and covers the period of time from 1995 to 2008, under the prism of contemporary criminological approaches to corruption. The framework of our analysis consists of the legislative initiatives of this period, both national as well as international; the motives - goals of the institutional reason of political power on corruption, as expressly and clearly formulated in the Minutes of Parliament and the relevant introductory reports of legislative texts, the case law which in a successive analysis is examined in terms of the ability of control, but also in terms of its real boundaries, i.e. the essential relationship of law - justice and finally the effectiveness of administrative practice, i.e. the decisions, regulations and functions of administration (and of politics) on the issues of public contracts. The basic questions therefore which engage us are in relation to the previous framework of the analysis: a) Whether "bad legislation" pertains only to the technically "incomplete" construction of law or conceals other political or ideological goals or in any case goals that are different than those already promulgated, b) The control of its effectiveness relevant to the targeting and the treatment of corruption, c) The presentation of a wider politico-social - idealogical and legal reason on the corruption of the country, d) Its correlation with the new international and European criminal arsenal for the battling of corruption and the "laundering of dirty money" and e) The presentation of a new "mapping" in order to identify the permanent cells of the network of corruption in the sectors of the administrative - public law, administration and politics, i.e. the "gray areas" where criminal law is hard to "reach". Our goals therefore are to examine these questions through a comparative and methodological approach, i.e. with qualitative research, with the method of content analysis. The selection of the legislative texts of the period, as well as their analysis in the framework we have set forth allows us one more "reading" of the legislation, which is enriched by the analysis of political reason, from the Minutes of Parliament, the Minutes of Committees, the proposals for the review of the Constitution and the introductory and causal reports of the bills of law. The combination not of the method but of our sources on the one hand, i.e. the institutional text and on the other hand the institutional political reason which here takes on the form of testimony or interview, brings to the forefront any value and contribution of the present research paper and dissertation. It allows us to rebuild the path of the texts' formation, their rationale; to discover the relativity and the limited value of statutes. Methodologically attempted is a vertical and a horizontal incision in the subject of public contracts. The vertical enlightens us on the historical added value or conversely non-use of the text and the horizontal allows us to discern the utilities and correlations of political reason in the issue of corruption. The time period that was examined, from 1995 to 2008, is determined from the first legislative approach of the "incompatibility" and "share registration" until the decision of the European Court of Justice (ECJ) on the "majority shareholder", but also the complete harmonization of national legislation with the international legislation on the battling of corruption and the "laundering" of dirty money. This periodization is intersected by the time "incisions" of legislative initiative, evaluated by the judgments of case law, utilizing the ability of science to confront the practice of justice, exactly because court decisions are a basic requirement for the dialogue to take place between Justice and legal science and why not, and a social deliberation. The examined time period 1995-2008, particularly for the case of public contracts, concerns the instituted special legislation and the respective case law on the "share registration", the "majority shareholder", the "Transparency Certificates" of the NCRTV and the "incompatibility" and the dissertation focuses its interest on the issue of the crisis of the effectiveness of this special "bad" legislation, in a sector with extremely high crime ("white collar crime"), but also traces and analyses the role and the operating method of Administration (and politics), as well as the "boundaries" of the crisis of Justice, especially when it has been undermined by the previous "bad legislation...

«Αντικείμενο της διδακτορικής αυτής διατριβής είναι η μελέτη των δημοσίων συμβάσεων (προμηθειών, υπηρεσιών και έργων) στην Ελλάδα και καλύπτει την χρονική περίοδο από το 1995 έως το 2008, υπό το πρίσμα των σύγχρονων εγκληματολογικών προσεγγίσεων της διαφθοράς. Το πλαίσιο της ανάλυσής μας συντίθεται από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της περιόδου αυτής, τόσο εθνικές όσο ευρωπαϊκές και διεθνείς, τα κίνητρα - στόχους του θεσμικού λόγου της πολιτικής εξουσίας για την διαφθορά, όπως ρητά αποτυπώνεται και με ενάργεια στα Πρακτικά της Βουλής και τις σχετικές εισηγητικές εκθέσεις των νομοθετικών κειμένων, τη νομολογία η οποία σε μία επάλληλη ανάλυση εξετάζεται ως προς την δυνατότητα ελέγχου, αλλά και ως προς τα πραγματικά όριά της, δηλαδή την ουσιαστική σχέση δικαίου - δικαιοσύνης και τέλος την αποτελεσματικότητα της διοικητικής πρακτικής, δηλαδή των αποφάσεων, κανονισμών και λειτουργιών της διοίκησης (και της πολιτικής) στα θέματα των δημοσίων συμβάσεων. Τα βασικά ερωτήματα επομένως τα οποία μας απασχολούν είναι σε αντιστοίχηση με το προηγούμενο πλαίσιο της ανάλυσης: α) Εάν η «κακή νομοθέτηση» αφορά μόνο την νομοτεχνικά «ατελή» κατασκευή του δικαίου ή υποκρύπτει άλλους πολιτικούς ή ιδεολογικούς στόχους ή σε κάθε περίπτωση διαφορετικούς στόχους από τους ήδη διακηρυγμένους, β) Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητάς της ως προς την στόχευση και την αντιμετώπιση της διαφθοράς, γ) Η ανάδειξη ενός ευρύτερου πολιτικοκοινωνικού - ιδεολογικού και νομικού λόγου για την διαφθορά της χώρας, δ) Η συσχέτισή της με το νέο διεθνές και ευρωπαϊκό ποινικό οπλοστάσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και για το «ξέπλυμα του βρώμικου χρήματος» και ε) Η παρουσίαση μιας νέας «χαρτογράφησης» για τον εντοπισμό των μονίμων θυλάκων του δικτύου διαφθοράς στους τομείς του διοικητικού - δημόσιου δικαίου, της διοίκησης και της πολιτικής, δηλαδή των «γκρίζων ζωνών» όπου δύσκολα «φθάνει» ο ποινικός νόμος. Στόχοι μας επομένως είναι να διερευνήσουμε αυτά τα ερωτήματα μέσα από μία συγκριτική και μεθοδολογική προσέγγιση, δηλαδή με ποιοτική έρευνα, με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. Η επιλογή των νομοθετικών κειμένων της περιόδου, καθώς και η ανάλυσή τους στο πλαίσιο που έχουμε οριοθετήσει μας επιτρέπει ένα «άλλο διάβασμα» της νομοθεσίας, το οποίο εμπλουτίζεται από την ανάλυση του πολιτικού λόγου, από τα Πρακτικά της Βουλής, τα Πρακτικά των Επιτροπών, τις προτάσεις αναθεώρησης του Συντάγματος και τις εισηγητικές και αιτιολογικές εκθέσεις των νομοσχεδίων. Ο συνδυασμός όχι της μεθόδου αλλά των πηγών μας από τη μια μεριά, δηλαδή το θεσμικό κείμενο και από την άλλη ο θεσμικός πολιτικός λόγος που εδώ κατέχει την μορφή της μαρτυρίας ή και της συνέντευξης, αναδεικνύει και την όποια αξία και συμβολή της παρούσας ερευνητικής εργασίας και διατριβής. Μας επιτρέπει δε να αναδομήσουμε την πορεία διαμόρφωσης των κειμένων, το σκεπτικό τους, να διαπιστώσουμε την σχετικότητα και την περιορισμένη αξία των νομοθετημάτων. Επιχειρείται μεθοδολογικά μία κάθετη και μία οριζόντια τομή στο αντικείμενο των δημοσίων συμβάσεων. Η κάθετη μας διαφωτίζει για την διαχρονική προστιθέμενη αξία ή αντιστρόφως αχρησία του κειμένου και η οριζόντια μας επιτρέπει να διακρίνουμε τις σκοπιμότητες και τις συσχετίσεις του πολιτικού λόγου στο ζήτημα της διαφθοράς. Η χρονική περίοδος που εξετάστηκε, δηλαδή από το 1995 μέχρι το 2008 προσδιορίζεται από τη πρώτη νομοθετική προσέγγιση του «ασυμβίβαστου» και της «ονομαστικοποίησης» μέχρι την απόφαση του Δ.Ε.Κ. για τον «βασικό μέτοχο», αλλά και την πλήρη εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με τη διεθνή για την καταπολέμηση της διαφθοράς και για το «ξέπλυμα» του βρώμικου χρήματος. Η περιοδολόγηση δε αυτή τέμνεται από τις χρονικές «τομές» της νομοθετικής πρωτοβουλίας, αξιολογείται από τις κρίσεις της νομολογίας, αξιοποιώντας τη δυνατότητα της επιστήμης να αντιπαρατεθεί στην πρακτική της δικαιοσύνης, ακριβώς γιατί οι δικαστικές αποφάσεις αποτελούν τη βασική προϋπόθεση για να λάβει χώρα ο διάλογος μεταξύ Δικαιοσύνης και νομικής επιστήμης και γιατί όχι και μιας κοινωνικής διαβούλευσης. Η εξεταζόμενη χρονική περίοδος 1995-2008, ειδικά για την περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων, καταλαμβάνει την θεσπισθείσα ειδική νομοθέτηση και την αντίστοιχη νομολογία για την «ονομαστικοποίηση», τον «βασικό μέτοχο», τα «Πιστοποιητικά Διαφάνειας» του Ε.Σ.Ρ. και το «ασυμβίβαστο» και η διατριβή εστιάζει το ενδιαφέρον της στο θέμα της κρίσης της αποτελεσματικότητας αυτής της ειδικής «κακής» νομοθέτησης, σε ένα τομέα με εξαιρετικά μεγάλη οικονομική εγκληματικότητα («του λευκού περιλαιμίου»), αλλά και αποτυπώνει και αναλύει τον ρόλο και τρόπο λειτουργίας της Διοίκησης (και πολιτικής), καθώς και τα «όρια» της κρίσης της Δικαιοσύνης, ιδιαίτερα όταν έχει αυτή φαλκιδευτεί από προηγούμενη «κακή νομοθέτηση»...