Οικολογικά διλήμματα: η κατασκευή μοντέλων και η διαμάχη ολισμού-αναγωγισμού

Abstract

The dissertation deals with the controversies surrounding theoretical modeling and the alleged contradiction between holism and reductionism in ecology. It is Richard Levins and his seminal views on both discussions from which the whole project takes its inspiration. Assessing Levins’ views on their own terms, it becomes obvious that ecological models are the products of an on-going scientific project limited by the particular problems they are trying to solve. His strategy emphasizes their role in generating new, alternative hypotheses. The second part of the dissertation is devoted to the holism/reductionism controversy. I argue that the debate had a conspicuous rhetorical dimension for Levins, the dogmatic imposition of both doctrines leads to an obscurantist, unbearable and, in the end, inefficient one-sidedness. The only real alternative to this false dilemma, Levins says, is dialectics. It appears that by focusing on relations and processes, dialectics attempts to reestablish the mutual determination of part and whole, discuss interconnection, autonomy, change and the prevalence of opposing forces. By assessing and partially endorsing Levins’ views, I propose that he disclosed the fallacies of closed systems of thought and introduced us to a new, exciting form of questioning reality.

Η εργασία αυτή πραγματεύεται δύο από τις σημαντικότερες και μακροβιότερες διαμάχες για την οικολογία, τη διαδικασία της κατασκευής μοντέλων και τη διαμάχη ολισμού/αναγωγισμού. Η διατριβή αναπτύσσεται με επίκεντρο την παρέμβαση του Richard Levins και στα δύο ζητήματα. Από τη μελέτη μας προκύπτει ότι στο έργο του Levins τα μοντέλα παρουσιάζονται ως προϊόντα μιας συγκεκριμένης ιστορικής επιστημονικής διαδικασίας, που θέτει στόχους και υποδεικνύει στρατηγικές για την επίτευξή τους. Η στρατηγική του ίδιου δίνει έμφαση στο ρόλο των μοντέλων ως εργαλείων διερεύνησης εναλλακτικών υποθέσεων με στόχο την παραγωγή νέας θεωρίας. Στο δεύτερο μέρος της μελέτης επιχειρείται η κριτική θεώρηση της διαμάχης ολισμού/αναγωγισμού. Έτσι, καθίσταται σαφές ότι η συζήτηση υπήρξε σε μεγάλο βαθμό ρητορική, καθώς δεν κατάφερε να υποδείξει ερευνητικά προγράμματα συνεπή ως προς τις μεγαλόστομες ολιστικές διακηρύξεις. Η παρέμβαση του Levins καταδεικνύει την παράδοξη σύγκλιση των δύο φαινομενικά αντίθετων οντολογιών. Για τον Levins, η πραγματική εναλλακτική έρχεται από τη σκοπιά της διαλεκτικής. Αποτιμώντας τη συμβολή της στη βιολογική σκέψη, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όχι απλά κατέδειξε τα αδιέξοδα των κλειστών συστημάτων σκέψης, αλλά οδήγησε στη διαμόρφωση νέων και προκλητικών ερωτημάτων.