Πρότυπα παραγωγής και ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας γυρεοκόκκων στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης

Abstract

Airborne pollen grains were sampled in Thessaloniki by use of a Burkard volumetric trap, which operates daily, drawing a constant volume of air. It was found that the most abundant pollen grains belonged to the woody Cupressaceae, Oleaceae, Pinaceae, Quercus and Platanus and to the herbaceous Poaceae and Urticaceae. Pollen circulation extends from February to October, with the main pollen season occurring during March to May. Floral phenology and pollen production of Corylus avellana, Cupressus sempervirens, Olea europaea and Platanus orientalis were also studied during 2004 and 2005, under differing environmental conditions (elevation, exposure or both). Differences were observed in both flowering phenology and pollen production between sampling years but also between stations. It was found that at higher elevations and northern exposures pollen production was lower and flowering started or peaked later. The highest pollen production (per flower) was found in O. europaea, whereas the highest flower production (per inflorescence) was found in P. orientalis. The number of pollen or flowers produced - per floral unit - is mainly regulated by the size of floral units, for all taxa. Moreover, it was found that seasons of flowering phenology and pollen atmospheric circulation may coincide (O. europaea, C. sempervirens), but they could also be unsynchronised, with either earlier flowering (C. avellana) or later flowering (P. orientalis). Pollen atmospheric circulation is mainly related with wind (direction, speed and persistence) and with precipitations. Even the lowest values of the latter washed out airborne pollen. The relationship with wind persistence was always positive, as it frequently was for the interaction of wind speed-persistence. Moreover, it was found that the yearly concentrations of pollen are increasing for the majority of the taxa examined (12 out of 16) but also for the yearly total, during the last two decades. In average, the pollen atmospheric load doubles every decade. Few and non-systematic trends were observed in phenological traits of pollen circulation season (start, peak, end, duration). These increasing trends are accompanied to an increase in air temperature, which is the only meteorological factor (of the 19 examined in total) to present significant changes

Συλλέχθηκαν οι γυρεόκοκκοι στην ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης με χρήση γυρεοπαγίδας Burkard, η οποία λειτουργεί σε συνεχή βάση, προσροφώντας σταθερό όγκο ατμοσφαιρικού αέρα. Βρέθηκε ότι οι αφθονότεροι γυρεόκοκκοι προέρχονται κυρίως από τα ξυλώδη Cupressaceae, Oleaceae, Pinaceae, Platanus και Quercus και από τα ποώδη Poaceae και Urticaceae. Η κυκλοφορία γυρεοκόκκων εκτείνεται Φεβρουάριο με Οκτώβριο, με την κορύφωσή της να σημειώνεται την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου. Μελετήθηκαν επιπλέον η ανθική φαινολογία και η γυρεοπαραγωγή των Corylus avellana, Cupressus sempervirens, Olea europaea και Platanus orientalis κατά τα έτη 2004 και 2005, κάτω από διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες (υψόμετρο ή και έκθεση). Παρατηρήθηκαν διαφορές στη φαινολογία άνθησης και στη γυρεοπαραγωγή τόσο μεταξύ σταθμών όσο και μεταξύ ετών δειγματοληψίας. Η γυρεοπαραγωγή ήταν χαμηλότερη και η άνθηση ξεκινούσε ή κορυφωνόταν αργότερα σε βόρειες εκθέσεις ή σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Την υψηλότερη γυρεοπαραγωγή (σε επίπεδο άνθους) σημείωσε το O. europaea, ενώ την υψηλότερη ανθοπαραγωγή (σε επίπεδο ταξιανθίας) το P. orientalis. Το μέγεθος της γυρεοπαραγωγής ή και της ανθοπαραγωγής ανά ανθική μονάδα καθορίζεται κυρίως από το μέγεθος των τελευταίων, σε όλα τα taxa. Προέκυψε ακόμη ότι οι εποχές άνθησης και ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας γυρεοκόκκων μπορεί να συμβαδίζουν (O. europaea, C. sempervirens), αλλά μπορεί να είναι και ετεροχρονισμένες, με πρωθύστερη άνθηση (C. avellana) ή μεθύστερη άνθηση (P. orientalis). Η ατμοσφαιρική κυκλοφορία γυρεοκόκκων φαίνεται να σχετίζεται κυρίως με τον άνεμο (διεύθυνση, ταχύτητα και εμμονή), καθώς και με τα υδάτινα κατακρημνίσματα. Έστω και ελάχιστη παρουσία των δεύτερων μηδένιζε τις ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις γυρεοκόκκων. Η σχέση με την εμμονή του ανέμου ήταν πάντα θετική, όπως ήταν συνήθως και με την αλληλεπίδραση εμμονής-ταχύτητας. Επίσης, βρέθηκε ότι αυξάνονται οι ετήσιες ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις γυρεοκόκκων για 12 από 16 μελετώμενα taxa, όπως και για το ετήσιο σύνολο, στις τελευταίες δύο δεκαετίες. Κατά μέσο όρο, το ατμοσφαιρικό φορτίο διπλασιάζεται κάθε δεκαετία. Δεν παρατηρήθηκαν συστηματικές μεταβολές στα φαινολογικά χαρακτηριστικά κυκλοφορίας (έναρξη, κορύφωση, λήξη, διάρκεια). Αυτές οι αυξητικές τάσεις συνοδεύονται από αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα, που αποτελεί και το μοναδικό μετεωρολογικό παράγοντα (από τους 19 συνολικά που μελετήθηκαν) με συστηματικές και σημαντικές αλλαγές.