Χλωρίδα και ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή της Θεσσαλονίκης: βιολογική προσέγγιση και ιστορική σύνδεση

Abstract

In the present study, an attempt is made to identify and record the spontaneous flora in Thessaloniki area, investigate the distribution of plants in different spatial units and compare the current floristic records to previous ones. Four urban development sectors have been identified and the floristic inventory has been carried out in 26 collection sites (including a semi-quantitative estimation for each taxon’s population) and in 19 biotope types (10 semi-natural, 9 anthopogenic). In total, 1,012 taxa (147 alien, 3 new records for Greece and 391 for Thessaloniki area) have been recorded. Most of the taxa are present in a small number of biotopes and collection sites, appearing in small scattered populations, while almost all collection sites and biotopes include plant taxa that have been exclusively recorded there. With respect to their distribution in the urban development sectors, 4 groups of plants have been identified and with respect to their distribution in biotope categories 3 groups. The increase of anthropogenic biotopes of the collection sites is significantly correlated with their floristic composition (increase of alien, decrease of indigenous taxa). The critical taxonomic and nomenclatural control of previous floristic records in the study area has revealed the existence of 968 taxa which can be confirmed at a percentage >70%. In total, the comparison of previous with current floristic records shows a >54% floristic change, while urbanization in the study area seems to be related to the decrease of the number of taxa per surface unit (higher in W Thessaloniki after World War II), to a “loss” of 347 taxa (mainly indigenous plants of semi-natural biotopes) and to an increase of aliens (American taxa doubled). Among the 176 aliens, 93 taxa are characterized as neophytes, 52 taxa as archaeophytes and 23 taxa are recognized as invasive.

Στην παρούσα έρευνα επιχειρείται η αναγνώριση και καταγραφή της αυτοφυούς χλωρίδας στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, διερευνάται η κατανομή των φυτών σε διαφορετικές ενότητες χώρου και οι σημερινές χλωριδικές καταγραφές συγκρίνονται με παλαιότερες. Διακρίθηκαν τέσσερις τομείς αστικής ανάπτυξης και η καταγραφή της χλωρίδας έγινε σε 26 σταθμούς συλλογής (με ημιποσοτική εκτίμηση των πληθυσμών των taxa) και σε 19 τύπους βιοτόπων (10 ημιφυσικοί, 9 ανθρωπογενείς). Συνολικά, καταγράφηκαν 1.012 taxa (147 αλλόχθονα, 3 νέες αναφορές για την Ελλάδα και 391 για την περιοχή της Θεσσαλονίκης). Η πλειονότητα των taxa απαντά σε μικρό αριθμό βιοτόπων και σταθμών, με μικρούς και σποραδικούς πληθυσμούς, ενώ σχεδόν όλοι οι σταθμοί και οι βιότοποι περιλαμβάνουν φυτικά taxa που απαντούν αποκλειστικά σε αυτούς. Ως προς την κατανομή των φυτών στους τομείς αστικής ανάπτυξης διακρίθηκαν 4 ομάδες και ως προς τις κατηγορίες βιοτόπων, 3 ομάδες. Η αύξηση του αριθμού ανθρωπογενών βιοτόπων στους σταθμούς συλλογής σχετίζεται σημαντικά με τη χλωριδική σύνθεσή τους (αύξηση αλλοχθόνων, ελάττωση αυτοχθόνων). O ταξινομικός και ονοματολογικός έλεγχος των προγενέστερων χλωριδικών καταγραφών για την περιοχή έρευνας υπέδειξε την ύπαρξη 968 taxa που επιβεβαιώνονται σε ποσοστό >70%. Η σύγκριση των προγενέστερων καταγραφών με τις σημερινές υποδεικνύει χλωριδική μεταβολή >54%, ενώ η αστικοποίηση στην περιοχή έρευνας φαίνεται να συνδέεται με ελάττωση του αριθμού taxa ανά μονάδα επιφάνειας (μεγαλύτερη στη Δ Θεσσαλονίκη μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο), με απώλειες 347 taxa (κυρίως αυτόχθονα φυτά ημιφυσικών βιοτόπων) και με αύξηση των αλλοχθόνων (υπερδιπλασιασμός αμερικανικών taxa). Μεταξύ των 176 αλλοχθόνων, 93 taxa χαρακτηρίζονται ως νεόφυτα, 52 taxa ως αρχαιόφυτα και 23 taxa αναγνωρίζονται ως εισβολείς.