Εκτίμηση παραγόντων κινδύνου (φυτοπροστατευτικά προϊόντα) στον αγροτικό πληθυσμό περιοχής Θεσσαλίας που πιθανόν να σχετίζονται με την ανάπτυξη νεοπλασιών (αιματολογικών)

Abstract

The causality of lymphohaematopoietic cancers (LHC) is multifactorial and studies investigating the association between chemical exposure and LHC have produced variable results. The aim of this study was to investigate the relationships between exposure to pesticides and LHC and the association between Paraoxonase 1 (PON1) gene polymorphisms (M55L and Q192R) and LHC in an agricultural region of Greece. A structured questionnaire was employed in a hospital-based case control study to gather information on demographics, occupation, exposure to pesticides, agricultural practices, family and medical history and smoking. To control for confounders, backward conditional and multinomial logistic regression analyses were used. To assess the dose-response relationship between exposure and disease, the chi-square test for trend was used. Genotyping of cases and controls was performed by using standard laboratory methods. Three hundred and fifty-four (354) histologically confirmed LHC cases diagnosed from 2004 to 2006 and 455 sex- and age-matched controls were included in the study. Pesticide exposure was associated with total LHC cases (OR 1.46), myelodysplastic syndrome (MDS) (OR 1.87) and leukaemia (OR 2.14) with a dose-response pattern. Pesticide exposure was independently associated with total LHC cases (OR 1.41) and leukaemia (OR 2.05) after controlling for age, smoking and family history (cancers, LHC and immunological disorders). Smoking during application of pesticides was strongly associated with total LHC cases (OR 3.29), MDS (OR 3.67), leukaemia (OR 10.15) and lymphoma (OR 2.72). This association was even stronger for total LHC cases (OR 18.18) when eating simultaneously with pesticide application. The genotyping included 316 cases 351 controls. The QQ genotype was associated with increased risk of LHC (OR 1.94). The QQ genotype in the recessive model was independently associated with LHC (OR 1.92), leukaemia (OR 1.99), lymphoma (OR 2.17) and plasmacell disease (OR 1.92) even after controlling for the confounders. We found no association between M55L polymorphism and LHC. Lymphohaematopoietic cancers were associated with pesticide exposure after controlling for confounders. Smoking and eating during pesticide application were identified as modifying factors increasing the risk for LHC. Carriers of the 192Q allele may have an increased risk for LHC. The results encourage further investigation on the PON1 polymorphisms and their importance on the individual’s susceptibility especially when exposure to pesticides occurs. The poor pesticide work practices identified during this study underline the need for educational campaigns for farmers.

Η Θεσσαλία είναι η δεύτερη περιφέρεια σε αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα. Η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (φππ) έχει συσχετιστεί με την ανάπτυξη καρκίνου του αίματος. Η γενετική προδιάθεση επηρεάζει την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Οι κυριότεροι στόχοι της μελέτης είναι η ποσοτικοποίηση της έκθεσης, η διερεύνηση των πρακτικών εφαρμογής των φππ καθώς και η διερεύνηση των πολυμορφισμών της ΡΟΝ1 (L55M και Q192R). Πρόκειται για μια μελέτη πασχόντων και μαρτύρων στους οποίους χρησιμοποιήθηκε προτυποιημένο ερωτηματολόγιο που περιελάμβανε δημογραφικά στοιχεία, επάγγελμα, έκθεση σε φππ, πρακτικές εφαρμογής τους, οικογενειακό και ατομικό ιατρικό ιστορικό και κάπνισμα. Λήφθηκαν δείγματα αίματος για γονιδιακή ανάλυση. Συγκεντρώθηκαν 354 ιστολογικά επιβεβαιωμένοι πάσχοντες και 455 μάρτυρες. Βρέθηκε ότι η έκθεση σε φππ αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αιματολογικών νεοπλασιών (OR 1,46), μυελοδυσπλαστικού συνδρόμου (ΜΔΣ) (OR 1,87) και λευχαιμίας (OR 2,14) και μάλιστα με σχέση δοσοεξάρτησης. Μετά τον έλεγχο των ακόλουθων συγχυτικών παραγόντων: οικογενειακό ιστορικό (για νεοπλασίες όλων των τύπων, αιματολογικές νεοπλασίες, ανοσολογικά νοσήματα), ηλικία και κάπνισμα, βρέθηκε ότι η έκθεση σε φππ αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αιματολογικών νεοπλασιών (OR 1,41) και συγκεκριμένα λευχαιμίας (OR 2,05). Το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εργασίας βρέθηκε ότι έχει ισχυρή συσχέτιση με την ανάπτυξη αιματολογικών νεοπλασιών (OR 3,29), ΜΔΣ (OR 3,67), λευχαιμίας (OR 10,15) και λεμφώματος (OR 2,72). Αυτή η συσχέτιση ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν ταυτόχρονα συνδυάζεται και με την κατανάλωση φαγητού κατά την εργασία (OR 18,18). Τα κριτήρια για να συμπεριληφθούν στην εργαστηριακή ανάλυση για τη γονοτύπωση της ΡΟΝ1 πληρούσαν 316 δείγματα πασχόντων και 351 δείγματα μαρτύρων. Ο γονότυπος QQ συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αιματολογικών νεοπλασιών (OR 1,94). Μετά τον έλεγχο των παραπάνω συγχυτικών παραγόντων βρέθηκε ότι ο γονότυπος QQ αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αιματολογικών νεοπλασιών (OR 1,92), λευχαιμίας (OR 1,99), λεμφώματος (OR 2,17) και πλασματοκυτταρικών δυσκρασιών (OR 1,92). Δεν βρέθηκε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση για τον πολυμορφισμό M55L της ΡΟΝ1. Η παρούσα μελέτη προσπαθεί να ποσοτικοποιήσει την συνολική έκθεση για όλη τη διάρκεια της ζωής των συμμετεχόντων, ενσωματώνοντας μεγέθη όπως η συχνότητα, η διάρκεια και η ένταση της έκθεσης. Η έκθεση σε φππ, το κάπνισμα και το φαγητό κατά τη διάρκεια της αγροτικής εργασίας καθώς και ο γονότυπος QQ βρέθηκε ότι συνδέονται με την ανάπτυξη αιματολογικών νεοπλασιών. Η αγροτική υγεία είναι ανάγκη να αποτελέσει πεδίο προτεραιότητας για τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας αλλά κάτι τέτοιο προϋποθέτει την ύπαρξη οργανωμένων υποδομών καθώς και κατάλληλη εκπαίδευση του αγροτικού πληθυσμού.