Οικολογία και φυσιολογία του χαμαιλέοντα (Chamaeleo spp.) στην Ελλάδα

Abstract

The subject of this study is the biology of the two chameleon species that exist in Greece, the Common Chameleon Chamaeleo chamaeleon and the African Chameleon Chamaeleo africanus. Field work took place in Samos island for C. chameleon and in Pylos for C. africanus. For each individual the measurements of 16 morphometric variables and 10 ratios were taken. The mean of snout to vent length for C. chameleon is 111,56 mm for males and 115,33 mm for females. The relevant values for C. africanus are 140,86 mm and 137,29 mm. Sexual dimorphism was found in both species. Males of C. chameleon have larger casque. About C. africanus, males have longer tail (as well as total body length) and larger casque. Most of the variables in C. chameleon have smaller values than those of C. africanus with the exception of the eye's diameter. Cluster analysis showed that specimens from Iberian Peninsula, north Africa, Saudi Arabia and Middle East are clustered together, while the conspecific from Samos is not clustered. For C. africanus specimens from Pylos and north Africa are grouped together. The population density was estimated using "capture-marking-recapture" method and transects. The total population of C. africanus was 196 to 301 individuals, while of C. chameleon in Samos was 30600 to 40000 individuals. Radiotransmitters were put on eleven individuals in order to estimate the home range and the movements of chameleons. The mean distance of movements in two days, was 371,55 cm for C. africanus and 500,18 cm for C. chameleon. The home range was 39,22 m² to 76,67 m² in C. chameleon and 53,28 m² to 441,91 m² in C. africanus. The study of the food ecology of the species was based on the peptic system and fecal contents. C. chameleon eats mainly Coleoptera, Hymenoptera, Diptera, and Hemiptera, while C. africanus plant remains, Coleoptera, Hemiptera, and Hymenoptera. Niche breadth is high for both species indicating that they have a specific diet (euryphagous), without any diet specialization. For the study of thermal ecology, data were collected from the field and the laboratory. A statistically significant difference was found in the body temperatures between the two chameleon species, C. chameleon presenting the higher values In both species body temperature is positively correlated to air temperature. The selected body temperatures were 26-36°C for C. chameleon and 25-35°C for C. africanus. The results of our study indicate that both species are occasional thermoregulators, presenting thermal flexibility. For the study of reproductive ecology we used specimens that were found dead on roads as well as museum specimens. Both chameleon species lay eggs once a year. The Common Chameleon lays 4-31 eggs (mean 16.0) and the African Chameleon 4-43 (mean 23.5).

Μελετάται η βιολογία δύο ειδών χαμαιλέοντα που συναντώνται στον Ελληνικό χώρο, του Κοινού Χαμαιλέοντα Chamaeleo chamaeleon και του Αφρικανικού Χαμαιλέοντα Chamaeleo africanus. Η έρευνα πεδίου έγινε στη Σάμο για το είδος C. chamaeleon και στην Πύλο για το C. africanus. Για τα μορφομετρικά χαρακτηριστικά μετρήθηκαν 16 μορφομετρικές μεταβλητές και 10 λόγοι μεταβλητών. Η μέση τιμή του μήκους κεφαλοκορμού για τον Κοινό Χαμαιλέοντα είναι 111,56 mm για τα αρσενικά άτομα και 115,33 mm για τα θηλυκά. Οι αντίστοιχες τιμές για τον Αφρικανικό Χαμαιλέοντα είναι 140,86 mm και 137,29 mm. Και στα δύο είδη διαπιστώθηκε φυλετικός διμορφισμός. Τα αρσενικά άτομα του Κοινού Χαμαιλέοντα έχουν μεγαλύτερο κράνος, στον Αφρικανικό Χαμαιλέοντα τα αρσενικά έχουν μεγαλύτερη ουρά, ολικό μήκος σώματος και κράνος. Ο Κοινός Χαμαιλέοντας έχει μικρότερες τιμές από τον Αφρικανικό στις περισσότερες μεταβλητές, με εξαίρεση τη διάμετρο του ματιού. Χρησιμοποιώντας την ιεραρχική ομαδοποίηση βρέθηκε ότι τα άτομα από την Ιβηρική Χερσόνησο, τη βόρεια Αφρική, τη Σαουδική Αραβία και τη Μέση Ανατολή ομαδοποιούνται, ενώ τα άτομα από τη Σάμο δεν ομαδοποιούνται. Τα άτομα του Αφρικανικού Χαμαιλέοντα από την Πύλο και τη βόρεια Αφρική ομαδοποιούνται. Η πληθυσμιακή πυκνότητα υπολογίστηκε με τη μέθοδο «σύλληψης-μαρκαρίσματος-επανασύλληψης» και τη μέθοδο των διαδρομών. Το μέγεθος του πληθυσμού του Αφρικανικού Χαμαιλέοντα ήταν από 196 μέχρι 301 άτομα, ενώ του Κοινού Χαμαιλέοντα στη Σάμο, ήταν από 30600 μέχρι 40000 άτομα. Μελετήσαμε τον ζωτικό χώρο και τις μετακινήσεις των ζώων τοποθετώντας μικροπομπούς σε 11 χαμαιλέοντες. Η μέση τιμή απόστασης μετακίνησης μεταξύ δύο ημερών ήταν 371,55 cm για τον Αφρικανικό Χαμαιλέοντα και 500,18 cm για τον Κοινό. Ο ζωτικός χώρος βρέθηκε να είναι από 39,22 m² μέχρι 76,67m² στον Κοινό Χαμαιλέοντα και από 53,28 m² μέχρι 441,91 m² στον Αφρικανικό. Η μελέτη της τροφικής οικολογίας έγινε με βάση το περιεχόμενο του πεπτικού σωλήνα και των περιττωμάτων. Η διατροφή του Κοινού Χαμαιλέοντα βρέθηκε ότι αποτελείται κυρίως από Κολεόπτερα, Υμενόπτερα, Δίπτερα και Ημίπτερα, ενώ του Αφρικανικού Χαμαιλέοντα από φυτικά υπολείμματα, Κολεόπτερα, Ημίπτερα και Υμενόπτερα Οι χαμαιλέοντες έχουν μια συγκεκριμένη δίαιτα (ευρυφαγία), χωρίς κάποια τροφική εξειδίκευση. Για τη μελέτη της οικολογίας της θερμορύθμισης έγιναν μετρήσεις στο πεδίο και στο εργαστήριο. Ο Κοινός Χαμαιλέοντας παρουσιάζει υψηλότερες τιμές στις θερμοκρασίες σώματος. Και στα δύο είδη η θερμοκρασία σώματος συσχετίζεται θετικά με τη θερμοκρασία του αέρα. Οι επιλεγόμενες θερμοκρασίες που υπολογίστηκαν στο εργαστήριο είναι 26-36°C για τον Κοινό Χαμαιλέοντα και 25- 35°C για τον Αφρικανικό. Και τα δύο είδη χαμαιλέοντα είναι περιστασιακοί θερμοσυμμορφωτές, εμφανίζοντας πλαστικότητα στη θερμική τους συμπεριφορά. Για τη μελέτη της οικολογίας της αναπαραγωγής χρησιμοποιήθηκαν χαμαιλέοντες που βρέθηκαν σκοτωμένοι στους δρόμους, καθώς και δείγματα μουσείων. Και τα δύο είδη παράγουν μόνο μία γέννα το χρόνο. Ο Κοινός Χαμαιλέοντας γεννά 4-31 αυγά (μέσο όρο 16), ενώ ο Αφρικανικός 4-43 (μέσο όρο 23).