Η σχέση μουσικής και λόγου στο μελοδραματικό έργο των Ελλήνων συνθετών της πρώτης γενιάς της Εθνικής Μουσικής Σχολής Διονυσίου Λαυράγκα, Μανώλη Καλομοίρη και Μάριου Βάρβογλη

Abstract

The aim of this dissertation is the comparative study of the way of setting to music modern greek language in the operas "Dido" (1906-1909) by Dionysios Lavrangas, the "Master-Builder (Protomastoras)" (1915, revisions 1929/1939) by Manolis Kalomiris and "The afternoon of love" (1935) by Marios Varvoglis. Within this framework were examined: first, their librettos and their literary prototypes, which served as their bases, second, the parameters morphological and musicodramaturgical arrangement, morphic shape, phrasal structure, musicodramaturgical characteristics, tempo, melody, leitmotivs, rhythm, musical setting of the verses, arrangement of the strong and weak beats of the bar, dynamics, tonality, harmony, accompaniment and orchestration with regard to text and dramaturgy, third, the elements contributing to the realization of their "greek character" and fourth, the influence the three modern greek composers have received from the European musical tradition. The three composers chose as basis for their librettos literary works of greek contemporary writers written in greek. With the various parameters they aimed at propounding specific words of the text with special gravity or/and important dramaturgical elements of the work. Most of the characteristics are common in all three operas. As regards the musical characteristics of their works they were influenced to a great degree by composers of the countries where they had studied or/and had worked. Elements of the greek traditional music discerned generally in the whole "Master-Builder", in restricted parts in "The afternoon of love" and none at all in "Dido" - in which prevails often an archaic character.

Στόχος της διατριβής αυτής είναι η συγκριτική μελέτη του τρόπου μελοποίησης του νεοελληνικού λόγου στις όπερες "Διδώ" (1906-1909) του Διονύσιου Λαυράγκα, "Ο Πρωτομάστορας" (1915, αναθεωρήσεις 1929/1939) του Μανώλη Καλομοίρη και "Το Απόγευμα της Αγάπης" (1935) του Μάριου Βάρβογλη. Στο πλαίσιο αυτό εξετάστηκαν: πρώτον, τα λιμπρέτα τους και τα λογοτεχνικά πρότυπα που αποτέλεσαν τη βάση τους, δεύτερον, οι παράμετροι μορφολογική και μουσικοδραματουργική διάρθρωση, μορφικό σχήμα, φραστική δομή, μουσικοδραματουργικά χαρακτηριστικά, tempo, μελωδία, εξαγγελτικά μοτίβα, ρυθμός, μελοποίηση των στίχων, διάρθρωση ισχυρών και ασθενών μερών του μέτρου, δυναμική, τονικότητα, αρμονία, συνοδεία και ενορχήστρωση ως προς το κείμενο και τη δραματουργία, τρίτον, τα στοιχεία, που συντέλεσαν στην πραγμάτωση του "ελληνικού χαρακτήρα" τους και τέταρτον, η επίδραση που έχουν δεχθεί τρεις Νεοέλληνες συνθέτες από την έντεχνη ευρωπαϊκή μουσική παράδοση. Οι τρεις συνθέτες επιλέγουν ως βάση για τα λιμπρέτα τους λογοτεχνικά έργα Ελλήνων σύγχρονών τους συγγραφέων, που είναι γραμμένα σε ελληνική γλώσσα. Με τις διάφορες παραμέτρους επιδιώκουν να προβάλουν συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα ή/και σημαντικά δραματουργικά στοιχεία του έργου. Τα περισσότερα χαρακτηριστικά είναι κοινά και στις τρεις όπερες. Ως προς τα μουσικά χαρακτηριστικά των έργων τους έχουν δεχθεί επίδραση σε μεγαλύτερο βαθμό από τους συνθέτες των χωρών, στις οποίες σπούδασαν ή/και εργάστηκαν στη συνέχεια. Στοιχεία από την παραδοσιακή μας μουσική διακρίνονται γενικά σ ‘όλον τον "Πρωτομάστορα", σε περιορισμένα σημεία στο "Απόγευμα της Αγάπης" και καθόλου στη "Διδώ" - σ’ αυτήν δίνεται σε αρκετά σημεία αρχαιοπρεπής χαρακτήρας.