Δείκτες απόπτωσης και πολλαπλασιασμού στο ηπατικό παρέγχυμα: ιστολογική και ανοσοϊστοχημική μελέτη σε νεκροτομικό υλικό

Abstract

Apoptosis is an important physiological mechanism of cell death, which depends on the expression of genes capable of inducing or inhibiting the process. It has a decisive role in the homeostasis and development of tissues. Hepatocyte proliferation is a well-described adaptive response to acute liver injuries such as those resulting from viruses, toxins, and partial hepatectomy. Hepatocyte proliferation is also thought to play an important role in maintaining hepatic function in chronic liver diseases. Aim of this study is to investigate the expression of apoptotic and proliferation markers of the cell in normal and pathological situations of the liver. Materials of this study are 71 individuals who undergone liver biopsy after sudden death. We also studied 15 liver specimens with pathology. Apoptotic and proliferation markers P21 P27 P53 bcl2. Ki67 and Bax are used for immunochemistry. P53 expression was nuclear. lt is overexpressed in cirrhosis in comparison to hepatitis B KÌ67 was overexpressed in no cancer liver diseases according to the liver injurie of the pathology beneath. Statistical difference was found between the expression of P21 in cirrhosis and Hepatocellular carcinoma P27 is overexpressed to hepatitis in comparison to cirrhosis and to cirrhosis in comparison to hepatocellular carcinoma. Bcl2 expression is statistically found different in hepatitis to cirrhosis and cirrhosis in comparison to metastasis. Bax is overexpressed in hepatitis in comparison to steatohepatitis and in hepatitis in comparison to cirrhosis. The evaluation of the hepatocyte proliferative index has been suggested as a useful tool for: (1) analyzing liver regeneration and carcinogenesis processes; (2) identifying cirrhotic patients at risk of developing hepatocellular carcinoma; (3) discriminating between normal, regenerative, and neoplastic liver in cytological or microhistological samples; and (4) predicting survival in hepatoctemized patients with hepatocellular carcinoma (3). Hepatocyte proliferative activity has rarely been assessed in patients with chronic liver damage as a tool to investigate its pathophysiology. In summary, we demonstrated in our study the expression of p21, p27, p53, MIB1 (ki-67), bcl-2, and bax expression at different levels in liver pathologies. Especially the confirmation of HCC diagnosis in early stages with use of p27 marker, improves the prognosis and survival of these patients. But the important contribution of this study to liver pathology is that when liver damage increases, then the expression of the markers increases as well. In clinical practice our results can be used at the aim treatment of HCC by forming the special treatment for each patient at the early stages, improving by this way the prognosis and survival of HCC patients.

Η απόπτωση είναι μια γενετικά προγραμματισμένη διαδικασία κυτταρικού θανάτου που παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και ομοιόσταση των ιστών. Ο πολλαπλασιασμός του ηπατοκυττάρου είναι μια καλά περιγραφόμενη απάντηση του οργανισμού σε ηπατική βλάβη, σαν αποτέλεσμα της δράσης ιών, τοξινών ακόμα και ηπατεκτομών. Η δράση του πιστεύεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο και στην χρόνια ηπατική νόσο. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση της έκφρασης των δεικτών της απόπτωσης και του πολλαπλασιασμού των κυττάρων τόσο σε φυσιολογικές όσο και σε παθολογικές καταστάσεις του ήπατος. Το υλικό της μελέτης αποτελούν 71 ιστοτεμάχια ήπατος και προήλθε από το εργαστήριο Ιατροδικαστικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων από άτομα που υπέστησαν ιατροδικαστική διερεύνηση μετά από αιφνίδιο ή βίαιο θάνατο. Επίσης μελετήθηκαν 45 ιστοτεμάχια ήπατος βιοπτικού υλικού με παθολογία. Οι αποπτωτικοί δείκτες και οι δείκτες πολλαπλασιασμού ki67, bax, p21, ρ27, p53,bcl2. Χρησιμοποιήθηκαν για την ανοσοιστοχημική μελέτη. Η έκφραση του Ρ53 είναι πυρηνική. Ανευρίσκεται αυξημένη στην κίρρωση και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα σε σχέση με την χρόνια ηπατίτιδα. Η έκφραση του ki67 παρατηρήθηκε αυξημένη σε μη καρκινικές παθήσεις του ήπατος ανάλογα με την σοβαρότητα της βλάβης της υποκείμενης ηπατικής νόσου. Στατιστικά σημαντική διαφορά ανευρίσκεται στην έκφραση της Ρ21 μεταξύ κίρρωσης και ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Η έκφραση της Ρ27 ανευρίσκεται αυξημένη σε ηπατίτιδα, στη κίρρωση και στο ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα σε σχέση με τη μετάσταση. Η bcl2 εκφράζεται αυξημένη σημαντικά σε ηπατίτιδα σε σύγκριση με την κίρρωση Και στη μετάσταση σε σχέση με το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Η Βαχ εκφράζεται ισχυρώς σε ηπατίτιδα σε σχέση με στεατοηπατίτιδα και σε ηπατίτιδα σε σχέση με την κίρρωση. Η αξιολόγηση των δεικτών πολλαπλασιασμού και απόπτωσης στις διάφορες παθήσεις του ήπατος που μελετήσαμε μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την α) αναγνώριση ασθενών με κίρρωση υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη ΗΚΚ, β) ανάλυση της διαδικασίας της ηπατικής αναγέννησης και της καρκινογένεσης, γ) αναγνώριση φυσιολογικού, αναγεννητικού και νεοπλασματικού ήπατος κυτταρολογικά και ιστολογικά με βιοψίες δια λεπτής βελόνης, δ) πρόγνωση της επιβίωσης των ασθενών με ΗΚΚ Συμπερασματικά αναδείξαμε την έκφραση των γονιδίων Ρ21, Ρ27, Ρ53, bcl-2 και Βαχ σε διάφορα επίπεδα και παθήσεις του ήπατος. Ειδικότερα η επιβεβαίωση της διάγνωσης του ΗΚΚ σε πρώιμα στάδια με χρήση του δείκτη Ρ27 βοηθά στη βελτίωση της πρόγνωσης της νόσου και στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών. Η σημαντική όμως προσφορά της εργασίας αυτής στις παθήσεις του ήπατος είναι η ανακάλυψη ότι όσο αυξάνεται η βαρύτητα της ηπατικής νόσου, τόσο αυξάνεται και η έκφραση των δεικτών (πίνακας 19). Κλινικά τα αποτελέσματα-συμπεράσματα της εργασίας αυτής μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση της πρόγνωσης του ΗΚΚ, λόγω του ότι οι στοχευμένες θεραπείες που εφαρμόζονται σήμερα δύναται να πραγματοποιηθούν νωρίτερα εξατομικευμένες για κάθε ασθενή.