Οι επιδράσεις της ηθικής στους ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας: από την έναρξη των αγώνων έως το τέλος της κλασικής εποχής (776 - 336 π. Χ.)

Abstract

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της αρχαιότητας διέγραψαν μια πορεία που ήταν ταυτισμένη με το ηθικό υπόβαθρο των κοινωνιών της αρχαίας Ελλάδας. Ξεκίνησαν ως θρησκευτική τελετουργία προς τιμή του Ολύμπιου Δία και συνέχισαν να διατηρούν για αιώνες τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα. Το ηθικό περιεχόμενο των Ολυμπιάδων αποτύπωνε κάθε φορά και την ηθική συγκρότηση του κοινωνικού συνόλου, και ήταν ανάλογο με τις επικρατούσες ηθικές αρχές της κάθε εποχής. Έτσι στους αρχαϊκούς χρόνους, όπου ο άνθρωπος ήταν δεμένος με την παράδοση και τη θρησκεία και όπου το θρησκευτικό συναίσθημα διαμόρφωνε την ηθική υπόσταση της κοινωνίας, οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονταν στα πλαίσια μιας αυστηρής θρησκευτικής ηθικής, που λειτουργούσε αποτρεπτικά προς κάθε εκδήλωση παραβατικότητας. Όσο χρόνο υπερίσχυε το θρησκευτικό συναίσθημα στις κοινωνίες των ελληνικών πόλεων, η απορρέουσα θρησκευτική ηθική αποτελούσε εγγύηση για τους απαραβίαστους όρους και κανόνες των Ολυμπιακών Αγώνων. Με το πέρασμα στην κλασική εποχή και την επικράτηση των φιλοσοφικών θεωριών, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις του λαού κλονίζονται και η ύπαρξη των θεών αρχίζει να αμφισβητείται. Παράλληλα οι σοφιστές με τη διδασκαλία τους θα διαδώσουν τις νέες αντιλήψεις του ωφελιμισμού, με συνέπεια ο άνθρωπος να στραφεί προς τη διεκδίκηση του ατομικού συμφέροντος και τη χρησιμοθηρία. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα αρχίσουν πλέον να αποβάλλουν τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα και οι αγωνιζόμενοι, αποκτώντας τη νοοτροπία του επαγγελματία αθλητή, θα συμμετέχουν σ’ αυτούς όχι πια ως προσκυνητές του Ολύμπιου Δία, αλλά ως διεκδικητές μιας προσοδοφόρας νίκης. Μέσα σ’ αυτήν τη νέα ηθική πραγματικότητα εκδηλώνονται, από το τέλος του 5ου αι. π. Χ., οι πρώτες παραβατικές ενέργειες, οι οποίες θα κλιμακωθούν κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα, μια κατάσταση που θα συνεχιστεί σε ολόκληρη την υπόλοιπη πορεία των Ολυμπιακών Αγώνων έως την οριστική τους κατάργηση.