Μελέτη του θαλάσσιου φυτοβένθους στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου

Abstract

The benthic marine macrophytic biodiversity, as well as the structure of marine phytocommunities were studied in Laganas bay (National Marine Park of Zakynthos). The current survey includes: the study of composition and structure of the dominant benthic communities on hard substrata in the infralittoral zone, the record of phytocommunities on soft substrata, the description of the epiphytic macroflora on leaves and rhizomes of the marine phanerogam Posidonia oceanica and finally the estimation of the effects on native biocommunities after the introduction of alien species. Seasonal sampling, in two continuous years, took place in nine characteristic sites on hard substrata in the infralittoral zone for the study of the benthic phytocommunities. For the inventory and identification of phytocommunities on soft substrata, SCUBA-diving observations were undertaken. Two seasonal samplings (summer and winter period) took place in order to describe the composition and structure of the epiphytic communities on Posidonia oceanica leaves and rhizomes under a bathymetric gradient (5m, 10m and 15m depth). The hard substrata in Laganas bay is restricted close to the coasts, mainly at the eastern part of the gulf but also at the western part, whereas the majority of the underwater landscape consists of soft substrata, either unvegetated or occupied by marine phanerogams. In the studied area a total of 188 macroalgal taxa at specific and infraspecific level were identified, allotted in 3 classes, 23 orders, 43 families, 107 genera, 172 species, 1 subspecies, 11 varieties and 1 form. 149 of the identified species are new to Zakynthos Island, 52 to the Ionian Islands, 36 to the Greek coasts of the Ionian Sea and 12 to the Greek coasts. As regards to the number of collected species, the red algae dominate with 122 representatives whereas the brown and green algae participate with 32 and 34 representatives, respectively. The development of macroalgae varies temporally according to the systematic group in which they belong. Rhodophyceae exhibit a qualitative and quantitative maximum during spring and summer, whereas a minimum in autumn and winter. Fucophyceae present higher coverage and number of taxa in spring and lower values are recorded in summer. Chlorophyceae exhibit a maximum coverage in summer and higher number of taxa in winter. Regarding the dominance of the macroalgae classes, Rhodophyceae dominate qualitative and Fucophyceae quantitative in all of the sampling sites, whereas Chlorophyceae exhibit a congener variation of the dominance indices. The value of R/P ratio in the studied area is 3.81 and the flora is characterized as warm-temperate. This observation is amplified by the composition of the chorological spectrum. The Atlantic element dominates by a percentage of 40.54%, the Cosmopolite and Mediterranean follow by 30.27% and 15.14% respectively, the Pantropical contributes with a relatively high percentage (8.65%) and the Indo-Pacific element participates by 4.32%.

Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας μελετήθηκε η θαλάσσια βενθική μακροφυτική ποικιλότητα, καθώς και η δομή των θαλάσσιων φυτοκοινωνιών στην περιοχή του κόλπου του Λαγανά (Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου). Αναλυτικά, πραγματοποιήθηκε η μελέτη της δομής των κυρίαρχων βενθικών φυτοκοινωνιών του σκληρού υποστρώματος της υποπαράλιας ζώνης, η καταγραφή των φυτοκοινωνιών του μαλακού υποστρώματος, η μελέτη της δομής της φυτοκοινωνίας των φύλλων και της φυτοκοινωνίας των ριζωμάτων του θαλάσσιου φανερόγαμου Posidonia oceanica και η εκτίμηση της επίδρασης των αλλόχθονων ειδών στις αυτόχθονες μονάδες βλάστησης. H μελέτη των φυτοκοινωνιών του σκληρού υποστρώματος στην περιοχή του Ε.Θ.Π.Ζ. περιελάμβανε εποχικές δειγματοληψίες για δύο συναπτά έτη σε 9 σταθμούς. Για την καταγραφή των βενθικών κοινωνιών του μαλακού υποστρώματος έγιναν πλόες σε όλη την περιοχή του κόλπου του Λαγανά και με αυτόνομη κατάδυση ταυτοποιήθηκαν οι μονάδες βλάστησης. Η περιγραφή της δομής της κοινωνίας του θαλάσσιου φανερόγαμου Posidonia oceanica υλοποιήθηκε με τη διεξαγωγή δειγματοληψιών σε δύο εποχές (θερινή και χειμερινή περίοδος) στα βάθη των 5m, 10m και 15m. Το σκληρό υπόστρωμα στην περιοχή μελέτης είναι σχετικά σπάνιο και περιορίζεται στις ανατολικές και δυτικές ακτές συνήθως μέχρι τα 10 μέτρα βάθος, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της θαλάσσιας περιοχής του κόλπου του Λαγανά χαρακτηρίζεται από μαλακό υπόστρωμα, όπου είτε απουσιάζει η βλάστηση, είτε αναπτύσσονται λειμώνες θαλάσσιων φανερόγαμων. Συνολικά προσδιορίστηκαν 188 ταξινομικές μονάδες (taxa) μακροφυκών που κατανέμονται σε 3 κλάσεις, 23 τάξεις, 43 οικογένειες, 107 γένη, 172 είδη, 1 υποείδος, 11 ποικιλίες και 1 φόρμα. Από τα προσδιορισθέντα taxa, 149 αναφέρονται για πρώτη φορά στη νήσο Ζάκυνθο, 52 στα Ιόνια νησιά, 36 στις ελληνικές ακτές του Ιονίου και 12 αναφέρονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Από τα παραπάνω, τα Ροδοφύκη κυριαρχούν ποιοτικά με 122 taxa, ενώ τα Φαιοφύκη και τα Χλωροφύκη αντιπροσωπεύονται από 32 και 34 taxa αντίστοιχα. Η ανάπτυξη των μακροφυκών ποικίλει εποχικά ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκουν. Τα Ροδοφύκη παρουσιάζουν ποιοτικά και ποσοτικά τις μέγιστες τιμές κατά την εαρινή και θερινή περίοδο και τις ελάχιστες κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες. Τα Φαιοφύκη παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες τιμές της κάλυψης και του αριθμού των taxa την άνοιξη και τις μικρότερες το καλοκαίρι. Τα Χλωροφύκη είναι περισσότερα σε αριθμό κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ το μέγιστο της κάλυψής τους παρατηρείται κατά τους θερινούς μήνες. Όσον αφορά στις τρεις κλάσεις των μακροφυκών, παρατηρήθηκε σε όλους τους σταθμούς σημαντική ποιοτική επικράτηση των Ροδοφυκών και ποσοτική των Φαιοφύκων. Τα Χλωροφύκη παρουσιάζουν παρόμοια μεταβολή και των δύο συντελεστών επικράτησης.