Ποιοτική και ποσοτική σύνθεση της βενθικής μακροπανίδας και μειοπανίδας σε λιμνοθαλάσσια οικοσυστήματα της Βόρειας Ελλάδας με διαφορετικό βαθμό απομόνωσης

Abstract

The aim of this study was to describe the structure of macrofaunal (benthic and epibenthic) and meiobenthic assemblages, their spatial distribution and the main environmental factors which affect their distribution in lagoons with different degree of isolation. A series of samples were collected from 22 stations (October 1997) from three lagoons situated in the North Aegean Sea: the open lagoon of Vassova (Kavala), the semi-closed lagoon of Piges (Kavala) and the closed lagoon of Alykes Kitrous (Thermaikos Gulf, Pieria). The sampling stations were selected after a preliminary study, in order to be representative of the specific characteristics of each lagoon. At each station, two replicate samples of benthic macrofauna, epifauna and meiofauna were collected and also seventeen (17) physicochemical variables were measured in both water column and sediment. Samples were also collected for the determination of phytoplankton, zooplankton and aquatic plants. For the seasonal variation of benthic assemblages, samples were collected from the reference station 19 (Piges lagoon) during summer and winter and the density but also the biomass of benthic assemblages were determined. Macrofauna was identified at species (when possible) or at higher taxonomic level, while meiofauna was identified at high taxonomic level. The phytobenthos, phytoplankton and zooplantkon were identified at genus level, while aquatic plants were identified at species level. The macrofaunal diversity was assessed with six indices (H’, d, J’, V, indices of Hill, Δ+). Faunal samples were subjected to cluster analysis and non-metric multidimensional scaling (MDS) ordination. To determine if there were any differences between groups of samples, the ANOSIM test was used, while the contribution of discriminating species and higher taxa in average similarity and dissimilarity, was determined by using the SIMPER procedure. Ordinations of the measured environmental variables were carried out by correlation-based principal components analysis (PCA). The relationship between the measured environmental variables and the macrofaunal community structure was explored by carrying out BIOENV analysis. In conclusion, the three faunal assemblages showed similar distribution patterns between the three lagoons. Spatial variability was significantly affected from the degree of isolation from the sea, but also from the combined effect of factors like those which describe the physical or chemical nature of the water (salinity-temperature, oxygen), the sediment type (mean diameter, silt-clay percentage) and the hydrodynamism (bottom water currents). Among those factors, the hydrodynamism seems to play a key role in shaping the benthic assemblages in lagoonal ecosystems.

Ο στόχος της διδακτορικής διατριβής ήταν η περιγραφή της σύνθεσης των μακροπανιδικών (βενθική μακροπανίδα, επιπανίδα) και μειοβενθικών συνευρέσεων, σε λιμνοθαλάσσια οικοσυστήματα με διαφορετικό βαθμό απομόνωσης, προκειμένου να διερευνηθεί εάν οι βενθικές συνευρέσεις διαφοροποιούνται χωρικά και να εντοπισθούν οι πιθανοί παράγοντες που επηρεάζουν αυτή τη διαφοροποίηση. Για το σκοπό αυτό συγκροτήθηκε ένα πλέγμα 22 σταθμών σε τρία λιμνοθαλάσσια οικοσυστήματα της Βόρειας Ελλάδας: το ανοιχτό οικοσύστημα της Βάσσοβας (Καβάλα), το ημίκλειστο οικοσύστημα των Πηγών (Καβάλα) και το κλειστό οικοσύστημα των Αλυκών Κίτρους (Πιερία). Οι σταθμοί δειγματοληψίας επιλέχτηκαν μετά από προκαταρκτική έρευνα και ήταν αντιπροσωπευτικοί του συνόλου των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της κάθε λιμνοθάλασσας. Σε κάθε σταθμό, συλλέχθηκαν δείγματα για τον ποσοτικό προσδιορισμό της βενθικής μακροπανίδας, της επιπανίδας (πάνω σε φύκη και φανερόγαμα) και της μειοπανίδας και μετρήθηκαν 17 φυσικοχημικές παράμετροι στο νερό και στο ίζημα (Οκτώβριος 1997). Παράλληλα, συλλέχθηκαν δείγματα για τον προσδιορισμό του φυτοπλαγκτού και του ζωοπλαγκτού και δείγματα των υδρόβιων φυτών. Στo πλαίσιo προκαταρκτικής διερεύνησης της εποχικής διαφοροποίησης των βενθικών συνευρέσεων, συλλέχθηκαν βενθικά δείγματα από έναν σταθμό αναφοράς (σταθμός 19) του οικοσυστήματος των Πηγών κατά τη διάρκεια δύο εποχών (καλοκαίρι-χειμώνας) στα οποία μετρήθηκε η αφθονία και προσδιορίστηκε η βιομάζα των μακροβενθικών και μειοβενθικών συνευρέσεων (Ιούλιος 1999, Φεβρουάριος 2000). Συμπερασματικά, η βενθική μακροπανίδα, η επιπανίδα και η μειοπανίδα παρουσίασαν παρόμοιο πρότυπο κατανομής και οργάνωσης στα λιμνοθαλάσσια οικοσυστήματα που μελετήθηκαν. Η κατανομή των τριών βενθικών συνευρέσεων, επηρεάστηκε από το βαθμό απομόνωσης του κάθε οικοσυστήματος, αλλά και από το συνδυασμό άλλων παραγόντων όπως αυτών που περιγράφουν τη φυσική και χημική κατάσταση του νερού (αλατότητα-θερμοκρασία, οξυγόνο), τα χαρακτηριστικά του ιζήματος (μέγεθος κόκκων, ποσοστό ιλύος-αργίλου) και τον υδροδυναμισμό (CE). Μεταξύ αυτών των παραγόντων, o υδροδυναμισμός φαίνεται να διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο.