Οικολογία και προστασία του νυχτοκόρακα, Nycticorax nicticorax nycticorax L.,1758, στην τεχνητή λίμνη Κερκίνη του Ν.Σερρών

Abstract

The present thesis concerns the ecology of the Black-crowned Night heron(Nycticorax nycticorax). It was worked out through the years 1995-1996 at the Kerkini reservoir of Serres. An artificial lake constructed in order to regulate the floodwater supply of the Strymon River, to control sediment deposition and to provide an irrigation reservoir for the Serres agricultural plain. At Kerkini there can be found one of the largest heronries of the Mediterranean that is facing serious problems mainly due to fluctuation of the water level. Up until 1995 heron breeding came about in two colonies (one in the old riverbed and one in the new riverbed of the Strymon) in which apart from the Black-crowned Night heron, nest Pygmy cormorants, Little egrets, Squacco herons, Spoonbills etc. In 1996 the heronry found on the west bank of the old riverbed was abandoned.Black-crowned Night herons arrive at the wetland in the second third of Marchand roost in the riverside forest, in places that will later on make up the nest sites. The number of breeding pairs varied from 900 to 980 during the years that the study lasted. The laying period begins by the end of March until the middle of April during which the ground has been flooded by water to depths 30 - 50 cm. The nests are built within dense tree vegetation (salix sp.) at a mean height of 2,58 - 3,38 above ground. The mean clutch size varied from 3,56 in 1995 to 3,61 in 1996. Egg losses in A colony in 1995 was 53,19% of egg total while in Β colony the respective percentage varied from 5,20% (1995) to 9,83% (1996). The major cause of egg losses was nestflooding. The mean number of nestlings having survived until the age of 18 days was 2,44 in 1995 and 3,23 in 1996, while the losses in A colony in 1995 was 36,92% and in Β colony they varied from 5,20% (1995) to 14,74 (1996). The nestling losses were mainly due to nest floodings. The lake's water level during 1995 increased gradually up to 36,33 m a.s.I. (27/05) which resulted in a great number of nest floodings. On the contrary in 1996 the lake's water level increased suddenly the first half of April reaching 35,75 m a.s.I. on 15/04 and therefore the Black-crowned Night herons built nests higher up and so had greater breeding success.The first hatched nestlings grew up better than the next. Bill length is suggested as the most suitable measurement to estimate the age of the Black-crowned Nightheron. Black-crowned Night herons feed mainly at night time except during breeding season whereas they feed throughout the daytime. They wait for quite some time hiding in the vegetation or in the lower branches of trees over the water, seeking out their prey while making few attempts to capture it. They hardly move at all and rarely hunt their prey on foot. During breeding season the major foraging sites of the Blackcrowned Night heron are along the banks of the Strymon up to the Vironia bridge and the irrigation channels east of Kerkini and south of water supply Y2, Important foraging sites mainly during summer months are ponds formed by receding water levels and also the banks of the river.The Black-crowned Night heron's diet consists of fish (86,47%) with a predominance of Bleak (Albumus alburnus) (71,47%). Amphibians and insects contribute less to its diet. During breeding season the birds spent most of the day (except hours 12:00 - 18:00) searching for food.

Η παρούσα διατριβή αφορά την οικολογία ενός είδους ερωδιού, του νυχτοκόρακα (Nycticorax nycticorax), που εκπονήθηκε τα έτη 1995 - 1996στη λίμνη Κερκίνη του Ν. Σερρών, μία τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε γιατην αντιμετώπιση των πλημμυρικών παροχών του Στρυμόνα, τη συγκράτησητων φερτών υλών και την άρδευση της πεδιάδας των Σερρών. Στην Κερκίνη βρίσκεται μια από τις μεγαλύτερες αποικίες ερωδιών της Μεσογείου που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα που οφείλονται κυρίως στην αυξομείωση της στάθμης του νερού. Έως το 1995 η αναπαραγωγή των ερωδιών εξελισσόταν σε δύο αποικίες (μία στην παλιά κοίτη και μία στην νέα κοίτη του Στρυμόνα) στις οποίες εκτός από τους νυχτοκόρακες φωλιάζουν κορμοράνοι, λαγγόνες, λευκοτσικνίαδες, κρυπτοτσικνιάδες, χουλιαρομύτες κ.λπ. Το 1996 η αποικία που βρισκόταν στην δυτική όχθη της παλαιάς κοίτης του ποταμού εγκαταλείφθηκε.Οι νυχτοκόρακες φθάνουν στον υγρότοπο το δεύτερο δεκαήμερο του Μαρτίου και κουρνιάζουν στο παραποτάμιο δάσος, στις θέσεις που αργότερα θα αποτελέσουν τους χώρους φωλεοποίησης. Μικρός αριθμός ατόμων ξεχειμωνιάζει στην ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου. Ο αριθμός των αναπαραγόμενων ζευγαριών κυμάνθηκε, κατά τα δύο έτη που διήρκεσε η έρευνα, από 900 έως 980. Η ωοτοκία ξεκινάει από το τέλος Μαρτίου έως μέσα Απριλίου κι ενώ το έδαφος έχει κατακλυστεί από νερό βάθους 30 - 50 cm. Οι φωλιές κατασκευάζονται στο εσωτερικό της κόμης των δένδρων (salix sp.) σε μέσο ύψος 2,58 - 3,38 m από την επιφάνεια του εδάφους.Ο μέσος αριθμός αβγών ανά φωλιά κυμάνθηκε από 3,56 το 1995 έως3,61 το 1996. Οι απώλειες των αβγών στην αποικία Α το 1995 ήταν 53,19 %επί του συνόλου των αβγών ενώ στην αποικία Β το αντίστοιχο ποσοστό κυμάνθηκε από 5,20% (1995) έως 9,83% (1996). Κυριότερη αιτία απώλειας αβγών ήταν η κατάκλιση των φωλιών.Ο μέσος αριθμός πτερωθέντων νεοσσών ήταν 2,44 το 1995 και 3,23 το1996, ενώ οι απώλειες στην αποικία Α το 1995 ήταν 36,92% και στην αποικία Β κυμάνθηκαν από 5,20% (1995) έως 14,74% (1996). Οι απώλειες νεοσσών οφείλονταν κατά κύριο λόγο στην κατάκλιση των φωλιών.Η στάθμη της λίμνης κατά το 1995 αυξάνονταν σταθερά μέχρι τα 36,33m a.s.Ι. (27/05) με αποτέλεσμα να κατακλυστεί μεγάλος αριθμός φωλιών.Αντίθετα το 1996 η στάθμη της λίμνης αυξήθηκε απότομα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου φτάνοντας τα 35,75 m a.s.Ι, στις 15/4, οπότε οι νυχτοκόρακες κατασκεύασαν, αργότερα, τις φωλιές τους πιο ψηλά κι έτσι είχαν μεγαλύτερη επιτυχία αναπαραγωγής.Οι πρώτοι σε σειρά εκκόλαψης νεοσσοί αυξάνονταν καλύτερα από τους επόμενους, ενώ το μήκος του ράμφους προτείνεται ως η καταλληλότερη μέτρηση για την εκτίμηση της ηλικίας νεοσσών του νυχτοκόρακα.Οι νυχτοκόρακες τρέφονται κυρίως την νύχτα εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου που τρέφονται καθόλη τη διάρκεια της ημέρας.Περιμένουν αρκετή ώρα κρυμμένοι στη βλάστηση ή στα χαμηλά κλαδιά των δέντρων, πάνω από το νερό, αναζητώντας τα θύματα τους ενώ κάνουν λίγες προσπάθειες σύλληψης τους. Μετακινούνται ελάχιστα και σπάνια κυνηγούν τα θύματα τους περπατώντας. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο οι πιο κατάλληλες περιοχές διατροφής του νυχτοκόρακα είναι οι όχθες του Στρυμόνα μέχρι το ύψος της γέφυρας της Βυρώνειας και οι αρδευτικές διώρυγες ανατολικά της Κερκίνης και νότια της υδροληψία Υ2. Καλές περιοχές διατροφής, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, είναι οι μικρές λίμνες που σχηματίζονται από την υποχώρηση της στάθμης του νερού καθώς και οι όχθες της λίμνης.Η τροφή του νυχτοκόρακα αποτελείται κατά 86,47% από ψάρια με κυρίαρχο είδος το σίρκο (Albumus alburnus) (71,47%). Μικρότερη συμμετοχή στο διαιτολόγιο του έχουν τα αμφίβια και τα έντομα. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου τα πουλιά αφιερώνουν το μεγαλύτερο τμήμα της ημέρας (πλην των ωρών 12:00 - 18:00) αναζητώντας την τροφή τους.