Οι όμιλοι αριστείας, δημιουργικότητας και καινοτομίας των προτύπων και πειραματικών γενικών λυκείων

Abstract

The present study focuses on the organization, functioning, and significance of the peer groups of excellence, creativity, and innovation in the Model and Experimental High Schools (MEHS). It aims to investigate the views of the members (teachers and students) of the peer groups in the MEHS of Attica. Furthermore, the evaluation of their significance as structured extracurricular activities, their relationship with creativity, innovation, and excellence, and their contribution to the potential transformation of the educational process within the framework of the 21st-century knowledge society will be examined. Focusing on the operation of these peer groups in post-compulsory secondary education, the potential development of these collective learning processes into enclaves within the school framework itself (bottom-up), promoting a student-centered orientation of knowledge and thereby helping to overcome the predominantly exam-oriented focus of the MEHS will be highlighted. A qualitative research approach was chosen, using semi-structured interviews with teachers and focus group interviews with students. Twenty-seven (27) peer group coordinators participated in the research, three from each of the nine MEHS in Attica. Seventy-two (72) students, members of the peer groups, participated in the focus group interviews, with six students allocated in each of the twelve groups. The research design used was “qualitative content analysis”, and the principles of “thematic analysis” were applied to analyze the qualitative data.The findings of this research indicate that the peer groups of the MEHS have the potential, if not through excellence and innovation, then at least through creativity, to contribute to the transformation of the educational process. This potential can be realized provided the positive aspects of their organization and functioning are leveraged, and their learning methods are integrated into the learning process within formal education, particularly at the stage of post-compulsory secondary education, where an exam-oriented focus prevails.The key issue, therefore, is whether the peer groups of the MEHS will continue to operate, the framework under which their operation will be supported, and whether their functioning can have a positive effect on the establishment and operation of peer groups in other public schools, particularly in High Schools. Additionally, it is important to pinpoint if the positive aspects of their functioning (educational methods, practices, and tools) can be implemented in the design of academic curricula within formal education, and their impact on the learning process in the classroom.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως θέμα την οργάνωση, τη λειτουργία και τη σημασία των ομίλων αριστείας, δημιουργικότητας και καινοτομίας των Προτύπων και των Πειραματικών Γενικών Λυκείων (ΠΠΛ). Κρίθηκε σκόπιμο να διερευνηθούν οι απόψεις των μελών (εκπαιδευτικών και μαθητών) των ομίλων των ΠΠΛ της Αττικής, προκειμένου να αποτιμηθεί η σημασία της θεσμοθέτησής τους ως δομημένων εξωδιδακτικών σχολικών δραστηριοτήτων, να προσδιοριστεί η σχέση τους με τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την αριστεία, αλλά και η συμβολή τους στη δυνατότητα μετασχηματισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στο πλαίσιο της κοινωνίας της γνώσης του 21ου αιώνα. Η εστίαση της συγκεκριμένης έρευνας στη λειτουργία των ομίλων στη δευτεροβάθμια μεθυποχρεωτική εκπαίδευση αποσκοπεί να αναδείξει τη δυνατότητα των συγκεκριμένων συλλογικών διαδικασιών μάθησης να εξελιχθούν σε «νησίδες» μέσα στον ίδιο τον σχολικό οργανισμό (bottom-up) για την προώθηση του μαθητοκεντρικού προσανατολισμού της γνώσης, ώστε να συμβάλουν στην υπέρβαση του κατεξοχήν εξετασιοκεντρικού προσανατολισμού των ΠΠΛ. Ως καταλληλότερη ερευνητική προσέγγιση επιλέχτηκε η ποιοτική ερευνητική μελέτη και τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν είναι η ημιδομημένη συνέντευξη για τους εκπαιδευτικούς και η ομαδική εστιασμένη συνέντευξη για τους μαθητές.Ο αριθμός των εκπαιδευτικών – συντονιστών των ομίλων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν συνολικά είκοσι επτά (27), τρεις από καθένα από τα εννέα ΠΠΛ της Αττικής. Ο αριθμός των μαθητών, μελών των ομίλων, που συμμετείχαν στις ομαδικές εστιασμένες συνεντεύξεις ήταν εβδομήντα δύο (72), έξι μαθητές σε καθεμιά από τις συνολικά δώδεκα ομάδες, που δημιουργήθηκαν. Ο ερευνητικός σχεδιασμός που επιλέχθηκε για τη συγκεκριμένη ποιοτική έρευνα είναι αυτός της «ανάλυσης ποιοτικού περιεχομένου» και για την ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων της έρευνας αξιοποιήθηκαν οι αρχές της «θεματικής ανάλυσης». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, οι όμιλοι των ΠΠΛ διαθέτουν τις προϋποθέσεις, αν όχι μέσω της αριστείας και της καινοτομίας, τουλάχιστον μέσω της δημιουργικότητας, να συμβάλουν στον μετασχηματισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, εάν αξιοποιηθούν οι θετικές πτυχές της οργάνωσης και της λειτουργίας τους, εάν αξιοποιηθούν οι τρόποι διεξαγωγής της μαθησιακής τους διαδικασίας στη μαθησιακή διαδικασία που συντελείται στην τάξη στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στη βαθμίδα της μεθυποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που επικρατεί ο εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι εάν οι όμιλοι των ΠΠΛ θα συνεχίσουν να λειτουργούν και σε τι πλαίσιο, εάν η λειτουργία τους θα υποστηριχθεί, εάν η λειτουργία τους μπορεί να επιδράσει θετικά στη σύσταση και στη λειτουργία των ομίλων και στα υπόλοιπα δημόσια σχολεία, πόσο μάλλον στα Γενικά Λύκεια, και εάν οι θετικές πτυχές της λειτουργίας τους (εκπαιδευτικές μέθοδοι, πρακτικές και εργαλεία) μπορούν να αξιοποιηθούν στον σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών για τη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης, αλλά και να επηρεάσουν την υλοποίηση της μαθησιακής διαδικασίας στη σχολική τάξη.