Αφηγήσεις και συναισθήματα σε κίνηση: μια έρευνα-δημιουργία για τη χωρική εμπειρία μέσα από τη χρήση κινητών ψηφιακών μέσων

Abstract

The present doctoral thesis explores issues of spatiality and mobility/non-mobility in public space, through an interdisciplinary and compositional approach, that brings-together concepts and theories from cultural and media studies with the fields of philosophy, anthropology (of the space/the senses), affect theory and non-representational theory. Methodologically, the thesis turns towards ‘research-creation’ practices –which lies at the intersection between research, theory and art– while it focuses on creative practices through the use of mobile digital media, and particularly locative media. More specifically, the thesis explores issues related to the spatial experiences of thirteen residents of the America Square neighborhood (Athens), subjects with different socio/political, cultural and gender characteristics. These issues, that emerged during fieldwork, are approached through a specific methodology named: ‘narratives-in-motion’ –which I developed in the context of the PhD research– as well as through the experience of the sound-based locative media walk entitled: america², which I designed and implemented –with research material from my fieldwork– in this same area. The thesis, also, explores the multiple ways in which america² mediates the narratives/the experiences of my interlocutors, bringing them back to this initial space in which they were produced and to which they are directly related. A particular emphasis is given on the potential fields that open up when these stories are experienced, anew, through the ‘locative narrative’, either by my interlocutors or by other walking subjects/users of the locative application. america² re-contextualizes all the issues that this thesis already raises on a theoretical and epistemological level, constituting –in addition to being a methodological and creative medium– a tool of analysis and critical thinking. In this context, I argue –while I, also, suggest specific practices in this regard– that when locative media walks are adopted within a ‘research-creative’ context for the exploration of the lived experience in space a) non-visible aspects of this spatial experience can be made visible b) new, non-dominant, sensory, narrative and affective flows and dis-placements can be produced, and finally, c) those media walks can themselves constitute possible fields of resonance, co-movement and encountering, in the exact same space(s) that they are placed.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά ζητήματα χωρικότητας και κινητικότητας/μη κινητικότητας στον δημόσιο χώρο, μέσα από μια διε-επιστημονική και συνθετική προσέγγιση, η οποία φέρει κοντά έννοιες και θεωρίες από τις πολιτισμικές σπουδές, τις σπουδές των μέσων, της επικοινωνίας και του ψηφιακού πολιτισμού με τα πεδία της φιλοσοφίας, της ανθρωπολογίας (του χώρου/των αισθήσεων), της θεωρίας του συναισθήματος και της μη-αναπαραστατικής θεωρίας. Μεθοδολογικά «στρέφεται» σε πρακτικές της έρευνας-δημιουργίας [research-creation] –η οποία εντοπίζεται στη διατομή μεταξύ θεωρίας, τέχνης και έρευνας– εστιάζοντας σε δημιουργικές πρακτικές σχεδιασμού περιεχομένου με τη χρήση κινητών ψηφιακών μέσων –και συγκεκριμένα των περιπατητικών τοποθεσιακών μέσων [locative media walks]. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή διερευνά ζητήματα χωρικής εμπειρίας δεκατριών κατοίκων της πλατείας Αμερικής (Αθήνα), υποκειμένων με διαφορετικά κοινωνικά, πολιτισμικά, φυλετικά και έμφυλα χαρακτηριστικά. Τα ζητήματα αυτά προέκυψαν κατά το στάδιο της έρευνας πεδίου και προσεγγίζονται μέσα από τη μεθοδολογία αφηγήσεις σε-κίνηση –την οποία ανέπτυξα στο πλαίσιο της έρευνάς μου– καθώς και μέσα από την εμπειρία του ηχητικά-βασισμένου περιπατητικού τοποθεσιακού έργου america², που σχεδίασα και υλοποίησα με υλικό από την έρευνα πεδίου. Στη διατριβή διερευνώνται, επίσης, οι πολλαπλοί τρόποι μέσα από τους οποίους το america² δύναται να διαμεσολαβεί τις αφηγήσεις/εμπειρίες των συνομιλητριών μου, επαναφέροντάς τες στον χώρο, στον οποίο παράχθηκαν και στον οποίο αφορούν. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα δυνητικά πεδία που «διανοίγονται» όταν οι ιστορίες/εμπειρίες αυτές βιώνονται, εκ νέου, μέσω της τοποθεσιακής αφήγησης [locative narrative], είτε από τις αρχικές συνομιλήτριές μου, είτε από άλλα περιπατητικά υποκείμενα-χρήστες της τοποθεσιακής εφαρμογής. Το america², «ανα-συγκροτεί» όλα τα ζητήματα που η διατριβή θέτει σε θεωρητικό και επιστημολογικό επίπεδο, συνιστώντας –πέρα από ένα μεθοδολογικό και δημιουργικό «μέσο»– και ένα κριτικό «εργαλείο» ανάλυσης και ανα-στοχασμού. Στο πλαίσιο αυτό, υποστηρίζεται –και προτείνονται συγκεκριμένες πρακτικές σε σχέση με αυτό– πως όταν τα περιπατητικά τοποθεσιακά μέσα υιοθετούνται στο πλαίσιο μιας έρευνας-δημιουργίας για τη διερεύνηση της βιωμένης χωρικής εμπειρίας, δύνανται να καταθιστούν ορατές μη εμφανείς πτυχές της χωρικής εμπειρίας, να παράγουν νέες –πέραν των κυρίαρχων– αφηγηματικές, αισθητηριακές και συν-αισθηματικές ροές και μετα-τοπίσεις στον χώρο, καθώς και να καθίστανται, και τα ίδια, ενδεχομενικά πεδία συν-ήχησης, συν-κίνησης και συν-άντησης εντός του χώρου αυτού.