Επιχειρησιακή συνέχεια λειτουργιών και ανθεκτικότητα εγκαταστάσεων απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής: η περίπτωση των Ελληνικών Πετρελαίων

Abstract

Climate change already has far-reaching impacts on the oil industry, putting the operation, reliability, and growth of the sector at risk. Oil infrastructure has multi-decadal lifetime projections; thus, climate change and extreme weather events such as extreme temperatures, hurricanes, high winds, lightning strikes, storm surges, flooding, etc., pose an extra challenge to the oil supply chain, from upstream to downstream. The impacts of climate change are anticipated to become stronger in the future, leading to higher costs and more severe accidents in the oil industry’s facilities and surrounding communities. Oil refineries are among industrial installations that are vulnerable to climate extreme events, whose frequency and intensity have been increasing over the last decades. Building resilience in resources to withstand climate-related hazards and to recover fast, at low human and material cost is required. In this thesis, an action research effort was presented for the design of a viable decentralized climate-resilience providing virtual organization in an oil refinery in Greece using the Viable System Model, by designing an organization that provides uninterrupted resilience through adaptation. The systematic review of the climate change risk assessment frameworks and of the climate change impacts on oil infrastructure, identified gaps in the current knowledge, and highlighted the need of a holistic and systematic approach. The studied organization was presented, outlining its most critical operations and facilities, as well as existing processes and practices for resilience, risk and crisis management. In this context, the organization’s extant risk management approach was adapted, and suggested a risk quantification process that incorporates future climate projections. Future climate projections/scenarios have been developed from simulations of the WRF-ARW (v3.6.1) model for the specific area, where the case company is located, in order to assess the likelihood of the occurrence of extreme events that could impact the operations of the company. While in the meantime, a list of critical assets with their threshold operational values was constructed and the impact of extreme events with respect to these values (exceedance) was determined. The specific objective of the study was to design a Climate Resilience Providing Organization (CRPO) in the refinery, a distributed organization-within-organization with the appropriate level of autonomy in its elements for easy adaptation, responsible for providing uninterrupted resilience to climate change. As a conclusion to this work, specific adaptation measures were recommended that would help to enhance the oil sectors’ resilience. Overall, this research underlined the importance of organizational cybernetics in general, and the Viable System Model in particular, in building resilience, through a distributed organization, to the dynamics of climate change/crisis in organizations and infrastructures, which is one of the pressing issues that society faces these days.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να γίνουν ισχυρότερες στο μέλλον, οδηγώντας σε υψηλότερο κόστος και πιο σοβαρά ατυχήματα στις εγκαταστάσεις της βιομηχανίας πετρελαίου και στις γύρω κοινότητες. Ως μέρος των υποδομών ζωτικής σημασίας, η βιομηχανία πετρελαίου παρέχει στις κοινότητες και στην ευρύτερη οικονομία απαραίτητα αγαθά και σημαντικές υπηρεσίες εδώ και πολύ καιρό. Τα διυλιστήρια πετρελαίου, ως μέρος της ευρύτερης αλυσίδας αξίας της βιομηχανίας πετρελαίου, συγκαταλέγονται στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που είναι ευάλωτες σε ακραία κλιματικά φαινόμενα, των οποίων η συχνότητα και η ένταση αυξάνονται τις τελευταίες δεκαετίες δημιουργώντας σοβαρές επιπτώσεις στη δομική ακεραιότητα των περιουσιακών στοιχείων, στη λειτουργικότητα των υπηρεσιών, στην επιχειρησιακή συνέχεια των οργανισμών, επηρεάζοντας μέχρι και την υγεία και ασφάλεια εργαζομένων, με τα ατυχήματα τύπου Natural Hazards Triggering Technological Accidents - Natech να είναι τα πιο χαρακτηριστικά και επικίνδυνα. Μια πρώτη ανασκόπηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη βιομηχανία πετρελαίου έδειξε ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι ακραίες θερμοκρασίες, τα ακραία υδρομετεωρολογικά φαινόμενα, οι άνευ προηγουμένου ακραίες καιρικές καταστροφές και οι ολοένα και πιο ασταθείς περιβαλλοντικές συνθήκες προξενούν ήδη επιχειρησιακές δυσλειτουργίες, καθιστώντας τα μέτρα προσαρμογής, τη διαχείριση των κινδύνων, τη διασφάλιση της επιχειρησιακής συνέχειας των οργανισμών, καθώς και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής κρίσιμης σημασίας. Επιπλέον η ανασκόπηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, των διασυνδέσεων και αλληλεξαρτήσεων, καθώς και των υφιστάμενων πλαισίων αξιολόγησης του κινδύνου για την κλιματική αλλαγή, αλλά και των υφιστάμενων πρακτικών για την αξιολόγηση της ανθεκτικότητας, εντόπισε κενά στην τρέχουσα γνώση, καθιστώντας την ανάγκη διαχείρισης του κλιματικού κινδύνου και την ανάπτυξη σχεδίων προσαρμογής που θα μετριάσουν και θα διαχειριστούν τους κινδύνους που αξιολογούνται ως επικίνδυνοι για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και εγκαταστάσεις, ως απαραίτητες. Στο πλαίσιο αυτό κρίθηκε απαραίτητο να προταθεί/εφαρμοστεί μια συγκροτημένη διαδικασία οργάνωσης και ταξινόμησης των επιμέρους κρίσιμων διαδικασιών-διεργασιών και των περιουσιακών στοιχείων της πετρελαιοβιομηχανίας, βασισμένη σε διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, εφαρμόζοντάς την σε ένα διυλιστήριο πετρελαίου στην Ελλάδα. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η ανάλυση της τρωτότητας των πιο κρίσιμων περιουσιακών στοιχείων και υπηρεσιών του τομέα της πετρελαιοβιομηχανίας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πραγματοποιήθηκε επίσης η κλιματική ανάλυση, βασιζόμενη στη χρήση του κλιματικού μοντέλου υψηλής ανάλυσης Advanced Weather Research and Forecasting (WRF-ARW - Μοντέλο Μετεωρολογικής Έρευνας και Πρόβλεψης) σε κλίμακα 5 × 5 km2, αφού εφαρμόστηκε πρώτα μια διαδικασία επαλήθευσής του με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα του γειτονικού σταθμού της Ε.Μ.Υ. για την αντίστοιχη ιστορική περίοδο (1980-2004). Στο πλαίσιο της κλιματικής ανάλυσης αναπτύχθηκαν υπολογιστικά οι μελλοντικές προβολές των κλιματικών συνθηκών για την περιοχή της Δυτικής Αττικής, όπου βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις (διυλιστήρια) των Ελληνικών Πετρελαίων. Για τις συγκεκριμένες κλιματικές παραμέτρους που μελετήθηκαν, υπολογίστηκαν οι περίοδοι επαναφοράς, η συχνότητα επανεμφάνισής τους καθώς και τα ακραία χαρακτηριστικά (extremes) με σκοπό τον υπολογισμό της πιθανοφάνειας (likelihood). Παράλληλα αξιολογήθηκαν και οι επιπτώσεις των ακραίων γεγονότων, ύστερα από διαδοχικές συναντήσεις, συνεντεύξεις και συζητήσεις με το τεχνικό προσωπικό και αρμόδιους υπεύθυνους σε θέματα στρατηγικής και σχεδιασμού σε εταιρικό επίπεδο του εν λόγω οργανισμού. Εφαρμόστηκε συγκεκριμένη μεθοδολογική προσέγγιση για την αξιολόγηση των κλιματικών κινδύνων και των επιπτώσεών τους με ποσοτικό τρόπο, εντοπίστηκαν οι μεγαλύτεροι κίνδυνο, η πιθανότητα εμφάνισής τους και ο συνολικός αντίκτυπος. Συγχρόνως προτάθηκε η ανάγκη για ενσωμάτωση του κλιματικού κινδύνου στα υπάρχοντα εργαλεία εκτίμησης κινδύνων που χρησιμοποιούν οργανισμοί και υποδομές, με σκοπό να αναγνωρίζονται, να προβλέπονται και να διαχειρίζονται με αποτελεσματικό τρόπο οι κλιματικοί κίνδυνοι. Στη συνέχεια διαμορφώθηκε μια γενική μεθοδολογία αξιολόγησης της οργανωσιακής ανθεκτικότητας των κρίσιμων υποδομών και των οργανισμών, μέσα από την ανάλυση της επιχειρησιακής του συνέχειας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με χρήση του Μοντέλου του Βιώσιμου Συστήματος. Η εν λόγω μεθοδολογία πρότεινε τον σχεδιασμό διεύθυνσης ή συστήματος -εντός-οργανισμού παροχής κλιματικής ανθεκτικότητας (CRPO- ΟΠΚΑ), ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την αδιάλειπτη, χωρίς διακύμανση «παροχή» ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, χρησιμοποιώντας διαφορετικές μορφές πληροφοριών, αυξάνοντας το εύρος αντιμετώπισης και την αποτελεσματικότητα απόκρισης του συνολικού οργανισμού. Αποτέλεσμα της εν λόγω ανάλυσης είναι η αύξηση του εύρους αντιμετώπισης και η αποτελεσματικότητα απόκρισης του συνολικού οργανισμού, με σκοπό να καταλήξει ο οργανισμός σε μια οργανωτική δομή που παρέχει ανθεκτικότητα στα περιουσιακά στοιχεία, στις παρεχόμενες υπηρεσίες και στο ανθρώπινο δυναμικό. Συνολικά η συγκεκριμένη εργασία καταπιάστηκε με αρκετές πλευρές της οργανωσιακής ανθεκτικότητας προτείνοντας ένα πλαίσιο με έμφαση (α) στην ενίσχυση της οργανωσιακής ανθεκτικότητας μέσω του Μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης - Viable system model (MBA-VSM), (β) στην αξιολόγηση της επικινδυνότητας, (γ) στη διατήρηση της επιχειρησιακής της συνέχειας, (δ) στην προστασία της δομικής ακεραιότητας υποδομών και περιουσιακών στοιχείων, (ε) στην προστασία της υγιεινής και της ασφάλειας των εργαζομένων, καθώς και (στ) στην παρουσίαση συγκεκριμένων παρεμβάσεων στο πλαίσιο της προσαρμογής της απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται τέτοιου είδους συστηματική διερεύνηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε ελληνική ΚΥ, αλλά και στην ελληνική πετρελαιοβιομηχανία και αποτελεί το πρώτο βήμα για τον προσδιορισμό της ανθεκτικότητας των εγκαταστάσεων παρόμοιων κρίσιμων υποδομών/ οργανισμών.