Η ρητορική εκπαίδευση μέσα από σύμμεικτα χειρόγραφα της περιόδου από τον 10ο μέχρι τον 12ο αιώνα

Abstract

One of the three main fields of the Trivium of the byzantine education was rhetoric. Because of the importance of the rhetorical theory that was being taught for the writing of byzantine literature, the understanding of this theory is very important for the philological study of the Byzantine texts. The teachers of Byzantium, the so called grammarians, were teaching their students by using mainly textbooks from antiquity and scholia from the same period. The present dissertation studies the manuscript codices from the 10th to the 12th centuries, which codices contain the rhetorical textbooks, the scholia and the rhetorical theory in general. The manuscript codices were studied as historical evidence for the education of the period from the 10th to the 12th centuries, because in those the grammarians copied the educational texts, but the codices were mainly studied as tools of the grammarians, which they used in their teachings. The conclusions from the philological and paleographical study of the codices are about the teaching methodology of the grammarians, the content of the theory that was being taught, the influence of the rhetorical theory in the literary production of Byzantium and the educational habits in the centuries under study.

Ένα από τα τρία εκπαιδευτικά πεδία της Τριττύος της βυζαντινής παιδείας ήταν η ρητορική. Λόγω της σημασίας που είχε η διδασκόμενη ρητορική θεωρία στη συγγραφή των βυζαντινών λογοτεχνικών έργων, η κατανόησή της καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική για την φιλολογική μελέτη των έργων αυτών. Κατά κύριο λόγο οι διδάσκαλοι του Βυζαντίου, οι λεγόμενοι γραμματικοί, εκπαίδευαν τους μαθητές τους στη ρητορική χρησιμοποιώντας εγχειρίδια της Αρχαιότητας, όπως και εκτεταμένα σχόλια πάνω σε αυτά. Η παρούσα διατριβή μελετά τους χειρόγραφους κώδικες της περιόδου από τον 10ο έως τον 12ο αι., στους οποίους περιέχονται τα ρητορικά εγχειρίδια, τα σχόλια και εν γένει η διδασκόμενη ρητορική θεωρία. Οι χειρόγραφοι κώδικες μελετήθηκαν ως ιστορικά τεκμήρια για την εκπαίδευση της περιόδου από τον 10ο έως τον 12ο αι., εφόσον οι γραμματικοί αντέγραψαν σε αυτά τα εκπαιδευτικά έργα, αλλά κυρίως μελετήθηκαν ως χρηστικά εργαλεία των γραμματικών, τα οποία χρησιμοποιούσαν κατά την διδασκαλία τους. Μέσα από τη φιλολογική και παλαιογραφική ανάλυση των κωδίκων προέκυψαν συμπεράσματα για τη διδακτική μεθοδολογία των γραμματικών, για το περιεχόμενο της διδασκόμενης θεωρίας, για την επιρροή της ρητορικής θεωρίας στη λογοτεχνική παραγωγή του Βυζαντίου και γενικότερα για τις εκπαιδευτικές συνήθειες των υπό μελέτη αιώνων.