Επικοινωνία της επιστήμης: σχεδιασμός, εφαρμογή και ανάλυση του αντίκτυπου των δράσεων που την αξιοποιούν

Abstract

Science Communication (SC) encompasses every effort on behalf of someone more specialised on a particular subject to pass on scientific knowledge to an audience less or even non - specialised on this subject. The objectives of this dissertation are to explore the potential of SC to constitute a means of education, to document its audience and the audience’s understanding of SC, as well as to document the opinions of members of the scientific community on the applications of SC. In order to meet the above objectives: - The audience for SC in Greece was mapped through a survey that was based on a sample of 1,015 people, allowing the documentation of the human landscape for SC. - The research was realised through the internet and was supported by a well-known member of the scientific community, as well as through live stand-up theatre performances, which had science as their subject. - Furthermore, field applications of SC took place. Their resonance and impact with the audiences were documented and an analysis of their results was concluded. These applications concern: - The “Time for Chemistry” event that was hosted in the mall “The Mall Athens” on the occasion of the completion of 150 years from the invention of the Periodic Table of chemical elements by D. Mendeleev. “Time for Chemistry” attracted 9,000 spectators and constitutes an example of live implementation of SC involving active participation of a wide audience. Through the particular events that were held during “Time for Chemistry”, with which the audience interfaced, an especially designed software was employed in order to document the differentiations in cognitive content regarding the subjects of the hosted events. The audience was invited to use this application and participate in a knowledge quiz prior and following its participation in the “Time for Chemistry” events so as to draw all necessary comparisons. The demographic characteristics of the audience were also documented and its attitude towards SC was explored through a questionnaire. - Stand-up theatre performances on the subject of SC that were held in Athens. These are classified under the category of a live application of SC where the audience has no active participation. Through these performances it was possible to measure the differentiation that was accomplished regarding the cognitive improvent of the audience on each of the subjects that was presented through an appropriately designed written test. The audience was invited to respond to the test questions both prior and following the performance in order for the comparison of relative results to be made possible. - The webcast “Science Lab” that was released in cooperation with the British Council in Greece. During this broadcast a wide spectrum of chemistry experiments using simple materials was presented, serving as a suggestion for a common parent-child activity while restrictive social measures were in place due to the COVID-19 pandemic. This regards an application of SC where the audience was able to watch the events remotely, while also having the option of posing questions. The demographic characteristics of the audience were examined, the webcast’s resonance and impact with the audience was measured, as well as the attitude of the audience towards SC, so as to draw results that could be compared against those of the general questionnaire mentioned above. - A documentation of the opinions of very well-known members of the scientific community in Greece on SC was realised. Through these interviews we collected data that concerns the viewpoints of these members in regard to SC and also in regard to the audience as to which SC actions are targeted and to the characteristics that anyone who wishes to realise SC activities is required to cultivate. The methodology employed combines elements that belong primarily to Descriptive Research, but also to Explanatory Research, and was realised through Surveys and Correlational Studies. The result of the research that derives from the central questionnaire is that the applications of SC are addressed to individuals who belong to a wide age spectrum, but target especially younger people, who have a manifested interest in sciences. The general understanding is that through SC educational goals may be met - either separately or in support of more traditional teaching techniques. This understanding was found to be slightly more widespread around younger people. Moreover, it was evidenced that a positive attitude towards the educational role of contemporary mediums on behalf of individuals reinforced the acquisition of knowledge through these. The degree of fulfilment that an individual experiences from the information acquired regarding scientific discoveries appears to correlate with their educational level. Through “Time for Chemistry” and the application “Periodic Table(t)” a significant improvement in cognitive level regarding the event’s main subject was recorded and statistically verified. Moreover, 70,8 % of the audience expressed the belief that the event’s objective in disseminating the message of the completion of 150 years from the invention of the Periodical Chart was accomplished. In addition to this, it was documented that SC is rendered more effective through similar events and that SC combines both the educational and the entertainment component. During the stand-up theatre performances on the subject of science a statistically significant improvement of the cognitive content of the audience was documented regarding the specific content that the audience was exposed to. Moreover, 84,3% of the audience stated that the performance motivated them to research more regarding the scientific subjects presented on their own. Through the webcasts “Science Lab” the most significant components that render a broadcast, which promotes a scientific subject most, most successful were evidenced. These include the ability to popularise theory, the style of the presentations and the degree of impressiveness of the experiments that are enacted. It is to be noted that 95,3 % of the audience stated that it was within its intentions to attempt to try out an experiment that it had watched during the webcasts. However, 42% of the above percentage was motivated by impressionability, while 58% had a concrete understanding of the process of execution, as well as of the safety measures that would need to first be in place in order to conduct such an experiment. 44,9 % regarded that what they had drawn from the webcast was both information and knowledge and it was proven that this percentage does not differ significantly from the respective percentage that derived from the general questionnaire of the research. From the interviews with the members of the scientific community it was documented that the main drivers for the application of SC are love towards the sciences, the realisation that the narration and the clarification of concepts and terms were a field of interest to them from their young age, a sense of personal entertainment that they gained from this engagement, as well as the need to express certain concerns that they held. The interviewees do not have a clear understanding as to who constitutes their audience in reality. Especially those who are engaged in internet activities pointed out as a major obstacle in recording the types of audience that follow their activities the fact that digital platforms demand a prior declaration on behalf of their audience as to their being an adult, even if this does not correspond to reality. The members of the scientific community consider the introduction of courses regarding the education of SC techniques in higher education as very important, given the fact that these constitute a useful tool for new scientists. The innovation of our research lies in the following components: - The human landscape for a SC audience in Greece was documented for the first time. This will be a uniquely useful targeting tool in designing and realising activities that regard SC. - The educational role of SC was verified through the realised events and activities and the techniques in statistical inference that were employed. - For the very first time in Greece an understanding of the audience for SC, as well as members of the scientific community was researched and documented, while the impact and the expectations regarding SC activities was documented. During the course of the present research we have presented our results in the four following conventions: - The 7th Convention “New Pedagogue” that was held in Athens on 19 September 2020 (ISBN: 978-618-82301-6-3), - The 4th Convention for Chemistry for graduate and postgraduate students of the Aristotle University of Thessaloniki that was held online on 20 and 21 March 2021.- The 5th Convention for Chemistry for graduate and postgraduate students of the Aristotle University of Thessaloniki that was held on 2 and 3 April 2022, where two papers were presented respectively. - The 8th International Convention of the Scientific Association for the Promotion of Educational Innovation (EEPEK) that was held hybridly between 14 and 16 October 2022 in Larissa. The paper presented was titled: “The educational imprint of Science Communication “Chemistry Time””. The presentation was given through video (ISBN: 978‐618‐5562‐14‐4).Furthermore, we have published articles and an article summary in the following Journals and in the specified chronological order: - The 21st issue of the Journal “New Pedagogue” in November 2020 (ISSN 2241-6781).- The 22nd issue of the Journal “New Pedagogue” in January 2021 (ISSN 2241-6781).- The 23rd issue of the Journal “New Pedagogue” in March 2021 (ISSN 2241-6781).- A summary of our research in the International Journal “Proceedings International” (ISSN 2668-6384), vol. 3, Issue 3, 2021, 3-4.The published articles and the links to those are supplied in the Index of the present Dissertation. We hope that the results of the present research will support the efforts of those who apply or will attempt to apply SC in the future.

Η Επικοινωνία της Επιστήμης (ΕτΕ) περιλαμβάνει κάθε εγχείρημα να μεταλαμπαδευτεί επιστημονική γνώση από κάποιον πιο ειδικό στο ζήτημα προς ένα κοινό λιγότερο ή και καθόλου εξειδικευμένο με τη συγκεκριμένη θεματική. Σκοποί της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της ικανότητας της ΕτΕ να αποτελέσει εκπαιδευτικό μέσο, η καταγραφή του κοινού της και η αποτύπωση της αντίληψης του για αυτή, όσο και η αποτύπωση της γνώμης των κοινωνών της επιστήμης για τις εφαρμογές της ΕτΕ. Για την υπηρέτηση των σκοπών: - έγινε χαρτογράφηση της ανθρωπογεωγραφίας του κοινού της ΕτΕ στην Ελλάδα με έρευνα μέσω ερωτηματολογίου σε δείγμα 1015 ατόμων. Η έρευνα πραγματοποίηθηκε τόσο μέσω διαδικτύου υποστηριζόμενη από δημοφιλή κοινωνό της επιστήμης, όσο και δια ζώσης σε θεατρικές παραστάσεις stand-up με θεματική την επιστήμη.- πραγματοποιήθηκαν εφαρμογές πεδίου της ΕτΕ. Κατεγράφησαν η απήχηση και ο αντίκτυπος που αυτές προκάλεσαν και έγινε ανάλυσή των αποτελεσμάτων τα οποία προέκυψαν. Οι εφαρμογές αφορούν: - την εκδήλωση «Ώρα Χημείας» η οποία πραγματοποιήθηκε στο εμπορικό κέντρο “The Mall Athens” με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την επινόηση του Περιοδικού Πίνακα των χημικών στοιχείων από τον D. Mendeleev. Η «Ώρα Χημείας» προσέλκυσε 9000 θεατές. Η εκδήλωση αποτελεί παράδειγμα δια ζώσης εφαρμογής της ΕτΕ με ενεργό συμμετοχή του κοινού. Μέσα από τις δράσεις που υλοποιήθηκαν στην «Ώρα Χημείας» με τις οποίες το κοινό ήρθε σε διεπαφή, έγινε καταγραφή της διαφοροποίησης του γνωστικού περιεχομένου του σχετικά με τη θεματική της εκδήλωσης μέσω ειδικά σχεδιασμένου λογισμικού. Το κοινό καλούνταν να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή και να συμμετάσχει σε ένα παιχνίδι γνώσεων πριν και μετά τη συμμετοχή του στις δράσεις της «Ώρας Χημείας», ώστε να είναι εφικτή η σύγκριση. Επιπλέον συνελλέγησαν δημογραφικά χαρακτηριστικά του κοινού και εξετάστηκε η στάση του σχετικά με την ΕτΕ μέσω ερωτηματολογίου. - τις θεατρικές παραστάσεις stand-up με θεματική την επιστήμη οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα. Πρόκειται για δια ζώσης εφαρμογή της ΕτΕ όπου το κοινό δεν έχει ενεργό συμμετοχή. Μέσα από τις παραστάσεις ελέγθηκε η διαφοροποίηση που επιτεύχθηκε στο γνωστικό περιεχόμενο του κοινού σχετικά με τη θεματική που παρουσιάστηκε, μέσω κατάλληλα διαμορφωμένου γραπτού test. Το κοινό κλήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις του test πριν και μετά την παράσταση ώστε να υπάρχει η δυνατότητα σύγκρισης των αποτελεσμάτων.- τη διαδικτυακή εκπομπή “ScienceLab” που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο της Ελλάδας. Στη διάρκεια της εκπομπής παρουσιάστηκε ένα ευρύ φάσμα από πειράματα Χημείας με απλά υλικά, ως πρόταση για κοινή δράση γονιών – παιδιών στη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων λόγω του ιού covid-19. Πρόκειται για εφαρμογή της ΕτΕ όπου το κοινό παρακολούθησε εξ αποστάσεως με δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων. Εξετάστηκαν μέσω ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του κοινού της εκπομπής, η απήχηση και ο αντίκτυπός της καθώς και η στάση του κοινού για την ΕτΕ, ώστε να μπορούν να συγκριθούν τα αποτελέσματα με αυτά του γενικού ερωτηματολογίου.- έγινε καταγραφή της γνώμης των δημοφιλέστερων κοινωνών της Επιστήμης στην Ελλάδα σχετικά με την ΕτΕ μέσω προσωπικών συνεντεύξεων. Μέσω των συνεντεύξεων συλλέξαμε στοιχεία που αφορούν την οπτική των κοινωνών της επιστήμης για την ΕτΕ, το κοινό στο οποίο οι δράσεις αυτές απευθύνονται και τη σκιαγράφηση των χαρακτηριστικών που θα πρέπει να καλλιεργήσει όποιος θα ήθελε να πραγματοποιήσει δράσεις της ΕτΕ.Η μεθοδολογία μας συνδυάζει στοιχεία κυρίως περιγραφικής έρευνας (Descriptive Research) αλλά και επεξηγηματικής έρευνας (Explanatory Research) και υλοποιήθηκε μέσω τεχνικών ερευνητικής μελέτης (Surveys) και συσχετιστικής μελέτης (Correlational Studies).Ως αποτέλεσμα της έρευνας από το κεντρικό ερωτηματολόγιο είναι ότι οι εφαρμογές της ΕτΕ απευθύνονται σε ευρύ ηλικιακό φάσμα αλλά κυριότερα στους νέους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν εκδηλωμένο ενδιαφέρον για τις επιστήμες. Η γενική αντίληψη είναι ότι μέσω της ΕτΕ μπορεί να επιτευχθεί εκπαίδευση – είτε αυτόνομα είτε υποστηρικτικά των παραδοσιακών τεχνικών διδασκαλίας, με μια μικρή υπεροχή της αντίληψης αυτής στους νεότερους ανθρώπους. Επιπλέον διαφάνηκε ότι η θετική στάση του ατόμου σχετικά με τον εκπαιδευτικό ρόλο των σύγχρονων μέσων, ενισχύει την απόκτηση γνώσεων από κάποιο από αυτά τα μέσα. Ο βαθμός πληρότητας που αισθάνεται κάποιος ως προς την πληροφόρηση σχετικά με τις επιστημονικές ανακαλύψεις, φαίνεται να σχετίζεται με την εκπαιδευτική του βαθμίδα. Από την «Ώρα Χημείας» και μέσω της εφαρμογής “Periodic Table(t)” κατεγράφη και επιβεβαιώθηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση του γνωστικού επιπέδου σχετικά με τη θεματική της εκδήλωσης. Επιπλέον το κοινό σε ποσοστό 70,8% έκρινε ότι η εκδήλωση πέτυχε το σκοπό της για τη διάδοση του μηνύματος συμπλήρωσης των 150 χρόνων από την επινόηση του Περιοδικού Πίνακα. Συμπληρωματικά κατεγράφη ότι η ΕτΕ καθίσταται αποτελεσματικότερη μέσω τέτοιων εκδηλώσεων και ότι η ΕτΕ συνδυάζει τον εκπαιδευτικό με τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα.Στις θεατρικές παραστάσεις stand-up με θεματική την επιστήμη παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση του γνωστικού περιεχομένου του κοινού σχετικά με όσα παρουσιάστηκαν σε αυτές. Επιπλέον σε ποσοστό 84,3% το κοινό δήλωσε ότι η παράσταση αποτέλεσε κίνητρο ώστε να αναζητήσουν περισσότερα σχετικά με τις επιστημονικές θεματικές της. Οι διαδικτυακές εκπομές “ScienceLab” ανέδειξαν ως πιο σημαντικούς παράγοντες που καθιστούν μια εκπομπή με θεματική την επιστήμη ενδιαφέρουσα, την ικανότητα να εκλαϊκεύεται η θεωρία, το ύφος της παρουσίασης και τα εντυπωσιακά πειράματα που παρουσιάζονται. Μάλιστα ποσοστό 95,3% δήλωσε ότι ήταν στις προθέσεις του να δοκιμάσει να πραγματοποιήσει κάποιο από τα πειράματα που παρακολούθησε. Ωστόσο το 42% εξ αυτών ως κίνητρο είχε τον εντυπωσιασμό και το 58% την κατανόηση τόσο της διαδικασίας εκτέλεσης όσο και των κανόνων ασφαλείας που θα έπρεπε να τηρηθούν. Το 44,9% έκρινε ότι αυτό που αποκόμισε από την εκπομπή ήταν εξίσου πληροφόρηση και γνώση και αποδείχθηκε ότι αυτό το ποσοστό δε διαφέρει στατιστικά σημαντικά από το αντίστοιχο που προέκυψε από το γενικό ερωτηματολόγιο της έρευνας. Από τις συνεντεύξεις με τους κοινωνούς της επιστήμης κατεγράφη ότι οι κύριες αφορμές για ενασχόληση με εφαρμογές της ΕτΕ αποτελούν η αγάπη για τις επιστήμες, η συνειδητοποίηση ότι η διήγηση και επεξήγηση εννοιών αποτελούσαν από τη νεαρή τους ηλικία πεδίο ενδιαφέροντος, η προσωπική τους διασκέδαση αλλά και η ανάγκη εκφρασης των προβληματισμών τους. Οι ίδιοι οι κοινωνοί δεν έχουν ξεκάθαρη εικόνα του κοινού τους. Ειδικά όσοι ασχολούνται με διαδικτυακές δράσεις επεσήμαναν ως τροχοπέδη στην καταγραφή του κοινού τους το ότι οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες προαπαιτούν τη δήλωση εκ μέρους του κοινού ότι είναι ενήλικο, έστω κι αν αυτό δεν ισχύει. Επομένως χάνουν τη δυνατότητα να έχουν δημογραφικά χαρακτηριστικά των θεατών τους. Οι κοινωνοί της επιστήμης θεωρούν σημαντικό να ενταχθούν μαθήματα εκμάθησης τεχνικών της ΕτΕ στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση ως χρήσιμο προσόν για τους νέους επιστήμονες. Η καινοτομία της έρευνάς μας έγκειται στα ακόλουθα:- επετεύχθη η καταγραφή της ανθρωπογεωγραφίας του κοινού της ΕτΕ στην Ελλάδα, που θα αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στόχευσης για το σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων που αφορούν την ΕτΕ. - επιβεβαιώθηκε ο εκπαιδευτικός ρόλος της ΕτΕ μέσα από τις δράσεις που υλοποιήσαμε και τις τεχνικές στατιστικής συμπερασματολογίας.- κατεγράφη για πρώτη φορά στην Ελλάδα η αντίληψη του κοινού της ΕτΕ αλλά και των κοινωνών της επιστήμης και προέκυψε τόσο η απήχηση όσο και η προσδοκία σχετικά με τις δράσεις της ΕτΕ. Κατά τη διάρκεια της έρευνας παρουσιάσαμε αποτελέσματά της σε τέσσερα συνέδρια: - Στο 7ο Συνέδριο «Νέος Παιδαγωγός» το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 19 Σεπτεμβρίου 2020 (ISBN: 978-618-82301-6-3).- Στο 4ο Συνέδριο Χημείας Μεταπτυχιακών και Προπτυχιακών Φοιτητών ΑΠΘ το οποίο έλαβε χώρα διαδικτυακά στις 20 και 21 Μαρτίου 2021.- Στο 5ο Συνέδριο Χημείας Μεταπτυχιακών και Προπτυχιακών Φοιτητών ΑΠΘ το οποίο έλαβε χώρα δια ζώσης στις 2 και 3 Απριλίου 2022. (Παρουσιάστηκαν δύο εργασίες). - Στο 8ο Διεθνές Συνέδριο της Επιστημονικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστημονικής Καινοτομίας (ΕΕΠΕΚ) που πραγματοποιήθηκε υβριδικά από τις 14 ως τις 16 Οκτωβρίου 2022 στη Λάρισα. Η εργασία που παρουσιάστηκε είχε τίτλο: «Το εκπαιδευτικό αποτύπωμα της Επικοινωνίας της Επιστήμης «Ώρα Χημείας»». Η εισήγηση παρουσιάστηκε μέσω βίντεο (ISBN: 978‐618‐5562‐14‐4).Επιπλέον δημοσιεύσαμε άρθρα με την ακόλουθη χρονολογική σειρά:- Στο 21ο τεύχος του Περιοδικού «Νέος Παιδαγωγός» τον Νοέμβριο 2020 (ISSN 2241-6781).- Στο 22ο τεύχος του Περιοδικού «Νέος Παιδαγωγός» τον Ιανουάριο 2021 (ISSN 2241-6781). - Στο 23ο τεύχος του Περιοδικού «Νέος Παιδαγωγός» τον Μάρτιο 2021 (ISSN 2241-6781).- Περίληψη της εργασίας μας στο Διεθνές Περιοδικό “Proceedings International” (ISSN 2668-6384), vol. 3, Issue 3, 2021, 3-4. Αναλυτικά οι δημοσιευμένες εργασίες και οι σύνδεσμοι για αυτές παρέχονται στο Παράρτημα της Διατριβής. Τα συμπεράσματα της έρευνας ελπίζουμε να υποστηρίξουν την προσπάθεια όσων υλοποιούν ή θα επιχειρήσουν να πραγματοποιήσουν ΕτΕ.