Παράγοντες και πρακτικές αειφορίας σε βιομηχανικές επιχειρήσεις

Abstract

The concept of sustainability is an increasing concern to modern businesses, which are trying to adapt to an ever-changing environment. For this reason, they follow specific guidelines and management standards, targeting the three pillars of sustainability: economy, society and environment. To improve their sustainability performance, companies use standards and strategies that allow them to monitor the results they achieve each time. International organizations such as the EU and the UN are targeting specific sustainability priorities, which aim to encourage and mobilize business for more balanced, sustainable development. Companies that create value through sustainable practices are more likely to make sustainability a factor in their corporate culture, educate employees on how to integrate sustainability into their work and attract customers and business partners, and achieve competitive advantage. The aim of this thesis is to highlight the role and value of sustainability for businesses, with a particular focus on environmental and social management and the factors that can influence the adoption or not of sustainability standards and practices, both from the internal and external environment of businesses. This is an innovative approach to the role of sustainability for business, where for the first time sustainability is related to a multitude of factors in the internal and external environment of businesses, in order to reveal the mechanisms that influence the ways in which it is managed through the respective practices, with a particular emphasis on social and environmental management. In order to achieve the purpose and objectives of the thesis, a primary quantitative survey of a nationwide scope was conducted on a sample of 172 companies operating in Greece in the food and beverage sector. The participating undertakings can be characterized as experienced in the field of sustainability, as the selection criteria included ISO 9000 and ISO 14000 certification, while stratified sampling was then carried out by turnover and number of employees. In this way, companies were divided into small, medium and large. The analysis of the findings confirmed what previous research efforts have supported, but also provided new insights into the issue of sustainability in the business sector. The increasing level of maturity of Greek businesses on sustainability issues, which now deal with it holistically and not selectively, with regard to the three pillars, economy, society and environment, is emphatically identified in the present research, responding to the skepticism and criticism that they had received in previous research efforts. Modern Greek businesses, regardless of their size, take sustainable development seriously and progressively increase their sustainability initiatives. However, there is considerable scope for further expansion of its application, both within companies that have already adopted this approach and by companies that have not yet adopted sustainability practices. The results of the survey identified that the use of standards and tools correlates with perceptions of sustainability issues at an overall level and regardless of the size of the business. Two different groups of enterprises are identified in the total population, which are divided into those for which the use of standards and tools acts as a factor in the adoption of sustainability practices, and those for which the use of standards and tools seems "disconnected" from it. However, businesses of all sizes can be identified that use standards and tools either "essentially", or 'formally', in the sense of applying a formalistic framework rather than a value system for the business. Internal incentives for Greek companies are of greater importance than external incentives. Although this finding may be exclusively related to the Greek food and beverage industrial sector that was investigated, to these results can be added the differences observed between Social and Environmental Management as well as the differences resulting from the size of the enterprises. Regarding barriers to adopting sustainability practices, the results supported the relatively more financially rational attitude of larger companies. Small and medium-sized enterprises may be the most affected by barriers because of the costs associated with staff training, consultancy fees and investment costs to improve environmental performance. Large companies are more affected by the barriers because of costs associated with staff training, consultancy fees and investment costs to improve environmental performance, however, large companies are not immune to these disincentives. The new Sustainability Operational Framework developed in this thesis emerged through the documentation of the empirically investigated relationships and is able to jointly support the Environmental and Social management of organisations in order to achieve the sustainability goals they have set. Through the proposal of specific steps, it gives the opportunity to businesses to monitor their progress and make the necessary corrective actions to achieve the desired result. By incorporating the size factor, it ensures that it can be universally applied by SMEs and large companies alike, while its simplicity offers flexibility and ease of understanding, so that it can be adapted to the needs of the business quickly and without major changes, both in strategy and sustainability practices and in the day-to-day operation of businesses.

Η έννοια της αειφορίας απασχολεί όλο και περισσότερο τις σύγχρονες επιχειρήσεις, οι οποίες προσπαθούν να προσαρμοστούν σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, ακολουθούν συγκεκριμένες κατευθύνσεις και πρότυπα διαχείρισης, στοχεύοντας στους τρεις πυλώνες της αειφορίας, οικονομία, κοινωνία και περιβάλλον. Για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στον τομέα της αειφορίας, οι εταιρείες χρησιμοποιούν τα πρότυπα και τις στρατηγικές που τους επιτρέπουν να παρακολουθούν τα αποτελέσματα που επιτυγχάνουν κάθε φορά. Διεθνείς φορείς, όπως η ΕΕ και ο ΟΗΕ στοχεύουν σε συγκεκριμένες προτεραιότητες αειφορίας, που ως στόχο τους έχουν την ενθάρρυνση και την κινητοποίηση τω επιχειρήσεων για μια πιο ισορροπημένη, βιώσιμη ανάπτυξη. Οι εταιρείες που δημιουργούν αξία μέσα από αειφορικές πρακτικές, είναι πιο πιθανό να καταστήσουν την αειφορία παράγοντα της εταιρικής τους κουλτούρας, να εκπαιδεύσουν τους υπαλλήλους για το πώς να ενσωματώσουν τη βιωσιμότητα στην εργασία τους και να προσελκύουν πελάτες και επιχειρηματικούς εταίρους και να επιτύχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να αναδείξει το ρόλο και την αξία της αειφορίας για τις επιχειρήσεις, με έμφαση ειδικότερα στην περιβαλλοντική και κοινωνική διαχείριση και στους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την υιοθέτηση ή μη προτύπων και πρακτικών αειφορίας, τόσο από το εσωτερικό, όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων. Πρόκειται για μία καινοτόμο προσέγγιση του ρόλου της αειφορίας για τις επιχειρήσεις, όπου για πρώτη φορά συσχετίζεται η αειφορία με πληθώρα παραγόντων του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος των επιχειρήσεων, ώστε να αποκαλυφθούν οι μηχανισμοί επηρεασμού των τρόπων διαχείρισης της, μέσω των αντίστοιχων πρακτικών, με ιδιαίτερη έμφαση στην κοινωνική και περιβαλλοντική διαχείριση. Για την επίτευξη του σκοπού και των στόχων της διατριβής πραγματοποιήθηκε πρωτογενής ποσοτική έρευνα πανελλήνιας εμβέλειας σε δείγμα 172 επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και ανήκουν στον κλάδο τροφίμων και ποτών. Οι επιχειρήσεις που συμμετείχαν μπορούν να χαρακτηριστούν έμπειρες στο κομμάτι της αειφορίας, καθώς εντός των κριτηρίων επιλογής ήταν η πιστοποίησή τους κατά ISO 9000 και ISO 14000, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε στρωματοποιημένη δειγματοληψία κατά κύκλο εργασιών και αριθμό εργαζομένων. Με τον τρόπο αυτό οι εταιρίες χωρίστηκαν σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες.Η ανάλυση των ευρημάτων επιβεβαίωσε τα όσα υποστήριξαν προηγούμενες ερευνητικές προσπάθειες, αλλά προσέφερε και καινούργια δεδομένα για το ζήτημα της αειφορίας στον επιχειρηματικό τομέα. Το αυξανόμενο επίπεδο ωριμότητας των ελληνικών επιχειρήσεων σε θέματα αειφορίας, οι οποίες πλέον την αντιμετωπίζουν ολιστικά και όχι επιλεκτικά, αναφορικά με τους τρεις πυλώνες, οικονομία, κοινωνία και περιβάλλον, εντοπίζεται εμφατικά στην παρούσα έρευνα απαντώντας στον σκεπτικισμό και την κριτική που είχαν δεχθεί σε προηγούμενες ερευνητικές προσπάθειες. Οι σύγχρονες ελληνικές επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους, αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα τη βιώσιμη ανάπτυξη και αυξάνουν προοδευτικά τις πρωτοβουλίες τους σε θέματα αειφορίας. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια περαιτέρω επέκτασης της εφαρμογής της, τόσο εντός των επιχειρήσεων που έχουν ήδη επιλέξει τη συγκεκριμένη προσέγγιση, όσο και από επιχειρήσεις που μέχρι τώρα δεν έχουν υιοθετήσει πρακτικές για την αειφορία. Τα αποτελέσματα της έρευνας εντόπισαν ότι η χρήση προτύπων και εργαλείων συσχετίζεται με τις αντιλήψεις για θέματα αειφορίας σε συνολικό επίπεδο και ανεξάρτητα από το μέγεθος των επιχειρήσεων. Εντοπίζονται δύο διαφορετικές ομάδες επιχειρήσεων που συναντώνται στο συνολικό πληθυσμό, οι οποίες διαχωρίζονται στις επιχειρήσεις για τις οποίες η χρήση προτύπων και εργαλείων λειτουργεί ως παράγοντας υιοθέτησης πρακτικών αειφορίας, και σε αυτές για τις οποίες η χρήση προτύπων και εργαλείων φαίνεται «αποσυνδεδεμένη» από αυτή. Ωστόσο, εντοπίζονται επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους που χρησιμοποιούν πρότυπα και εργαλεία είτε «ουσιαστικά», είτε «τυπικά», με την έννοια της εφαρμογής ενός φορμαλιστικού πλαισίου και όχι ενός συστήματος αξιών για την επιχείρηση.Τα εσωτερικά κίνητρα για τις ελληνικές επιχειρήσεις αναδεικνύονται σε βαρύνουσας σημασίας σε σχέση με τα εξωτερικά κίνητρα. Αν και αυτό το εύρημα μπορεί να αφορά αποκλειστικά τον ελληνικό βιομηχανικό κλάδο των τροφίμων και ποτών που διερευνήθηκε, σε αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να προστεθούν οι διαφοροποιήσεις που παρατηρήθηκαν μεταξύ Κοινωνικής και Περιβαλλοντικής Διαχείρισης καθώς και οι διαφοροποιήσεις που προέκυψαν από το μέγεθος των επιχειρήσεων. Αναφορικά με τα εμπόδια υιοθέτησης πρακτικών αειφορίας, τα αποτελέσματα υποστήριξαν την σχετικά πιο ορθολογική με χρηματοοικονομικά κριτήρια στάση των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Μπορεί οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να επηρεάζονται περισσότερο από τα εμπόδια, εξαιτίας του κόστους που σχετίζεται με εκπαίδευση προσωπικού, αμοιβές συμβούλων και επενδυτικό κόστος για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων, ωστόσο, οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν είναι άτρωτες απέναντι σε αυτούς τους ανασταλτικούς παράγοντες. Το νέο Λειτουργικό Πλαίσιο Αειφορίας που αναπτύχθηκε στην παρούσα διατριβή προέκυψε μέσα από την τεκμηρίωση των σχέσεων που διερευνήθηκαν εμπειρικά και είναι σε θέση να υποστηρίξει από κοινού την Περιβαλλοντική και Κοινωνική διαχείριση των οργανισμών προκειμένου να πετύχουν τους στόχους αειφορίας που έχουν θέσει. Μέσα από την πρόταση συγκεκριμένων βημάτων δίνει την ευκαιρία στις επιχειρήσεις να παρακολουθήσουν την πορεία τους και να κάνουν τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις για να πετύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Έχοντας εντάξει τον παράγοντα του μεγέθους, διασφαλίζεται η δυνατότητα καθολικής εφαρμογής του από μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ η απλότητά του προσφέρει ευελιξία και ευκολία στην κατανόηση, ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί γρήγορα και χωρίς μεγάλες αλλαγές, τόσο στην στρατηγική και στις πρακτικές αειφορίας, όσο και στην καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων.