Χλωριδική ποικιλότητα, πρότυπα ενδημισμού, τύποι οικοτόπων και προτεραιότητες διατήρησης στα όρη Ολίγυρτος και Φαρμακάς της Πελοποννήσου

Abstract

Aim of this thesis is to investigate the plant diversity and habitat types of the mountains Oligirtos and Farmakas as well as to determine the patterns of endemism and the conservation priorities of plant taxa and habitat types. The study area comprises the neighboring mountains Oligirtos and Farmakas, located in NE Peloponnisos in S Greece. It borders the Stimfalia plain to the north, Mt. Saitas to the west, Kandila plain and Mts. Lirkio and Skiathis to the south and Mt. Megalovouni to the east. The highest peak of Oligirtos is Skipiza (1,935 m a.s.l.) and of Farmakas is Avizes (1,615 m a.s.l.). The largest part of the mountains under study is covered by limestone. The floristic survey showed that 1,001 plant taxa are found in the study area, of which 11 are Pteridophyta, 9 Gymnosperms and the remaining 981 Angiosperms. The majority of them (983 taxa) are native plants, including archaeophytes, while only 18 taxa are alien taxa, established in the area. The 1,001 taxa are distributed in 439 genera and 102 families, while 888 species and subspecies (88.7 %) are new records for the region. Among them there are 10 taxa that are new records for the flora of the Peloponnese, with the most important being the Greek endemic species Taraxacum copidophylloides, known until now only from central and northern Greece. The flora of Oligyrtos includes 744 species and subspecies, belonging to 363 genera and 92 families. Of these, 636 (85.5 %) are new records for the mountain. The flora of Farmakas includes 769 species and subspecies, belonging to 381 genera and 92 families. Of these, 763 (99.2 %) are new records for the mountain. Hemicryptophytes and therophytes prevail in the life form spectrum of the study area. Based on the Sørensen index of the total flora for each of the two mountains, Oligyrtos shows the greatest floristic affinity with the mountains of North Peloponnese Farmakas, Saitas, Erymanthos, Kyllini and Panachaiko while Farmakas with Oligyrtos, Saitas, Pateras, Kithaironas, Elikonas, Panachaiko and Erymanthos. Based on the Greek endemic taxa, Oligyrtos shows the greatest floristic affinity with the mountains Farmakas, Saitas, Erymanthos, Mainalo and Kyllini, while Farmakas with Oligyrtos, Saitas, Erymanthos, Mainalo and Panachaiko. Of the total flora of the study area, 78 taxa—64 in Oligirtos and 51 in Farmakas—are included in national or international red lists, or are protected by national or international legislation. A total of 13 natural and semi-natural habitat types were recorded and mapped in the study area; 12 appear in Oligyrtos and 13 in Farmakas. Of these, five are of national interest, eight are included in Annex I of Directive 92/43/EEC, while one is a priority habitat type (9560*). The conservation degree of the majority of the habitat types recorded was assessed as Favourable (FV). However, the conservation degree of three habitat types in Oligirtos and of five in Farmakas was assessed as Unfavourable-inadequate (U1). Most of the habitat types assessed as U1 concern vegetation associated with increased soil moisture. For these five habitat types as well as for some threatened plant taxa, management measures are deemed necessary for their conservation and restoration.

Σκοπός της διατριβής αποτελεί η έρευνα της χλωριδικής ποικιλότητας και των τύπων οικοτόπων των γειτονικών ορεινών όγκων του Ολίγυρτου και του Φαρμακά καθώς και ο προσδιορισμός των προτύπων ενδημισμού και των προτεραιοτήτων διατήρησης των φυτικών taxa και των τύπων οικοτόπων. Η περιοχή μελέτης ανήκει διοικητικά στις περιφερειακές ενότητες Αργολίδας, Αρκαδίας και Κορινθίας, της περιφέρειας Πελοποννήσου. Στα βόρεια, συνορεύει με το όρος Κυλλήνη και την πεδιάδα της Στυμφαλίας, στα δυτικά με το όρος Σαϊτά, στα νότια με την πεδιάδα της Κανδήλας και τα όρη Λύρκειο και Σκίαθι και στα ανατολικά με το όρος Μεγαλοβούνι. Υψηλότερη κορυφή του Ολίγυρτου είναι η Σκίπιζα (1.935 m) και του Φαρμακά οι Αβυζές (1.615 m). Το μεγαλύτερο τμήμα των υπό μελέτη ορέων καλύπτεται από ασβεστολιθικούς σχηματισμούς. Η χλωριδική έρευνα έδειξε ότι στην περιοχή μελέτης εντοπίζονται 1.001 φυτικά taxa, εκ των οποίων 11 είναι Πτεριδόφυτα, 9 Γυμνόσπερμα και τα υπόλοιπα 981 Αγγειόσπερμα. Στην πλειονότητά τους (983 taxa) πρόκειται για ιθαγενή φυτά, συμπεριλαμβανομένων των αρχαιοφύτων, ενώ μόλις 18 taxa είναι ξενικά, εγκατεστημένα στην περιοχή μελέτης. Τα 1.001 taxa κατανέμονται σε 439 γένη και 102 οικογένειες, ενώ 888 είδη και υποείδη (88,7 %) αποτελούν νέες αναφορές για την περιοχή. Ανάμεσά τους υπάρχουν 10 taxa που αποτελούν νέες αναφορές για τη χλωρίδα της Πελοποννήσου, με σημαντικότερο το ελληνικό ενδημικό είδος Taraxacum copidophylloides, γνωστό μέχρι σήμερα μόνο από την κεντρική και βόρεια Ελλάδα. Η χλωρίδα του Ολίγυρτου περιλαμβάνει 744 είδη και υποείδη, που ανήκουν σε 363 γένη και 92 οικογένειες. Από αυτά, 636 (85,5 %) είναι νέες αναφορές για το όρος. Η χλωρίδα του Φαρμακά περιλαμβάνει 769 είδη και υποείδη, που ανήκουν σε 381 γένη και 92 οικογένειες. Από αυτά, 763 (99,2 %) είναι νέες αναφορές για το όρος. Από τον προσδιορισμό των βιομορφών προκύπτει πως στην περιοχή μελέτης επικρατούν τα ημικρυπτόφυτα και τα θερόφυτα. Με βάση τον δείκτη Sørensen για το σύνολο της χλωρίδας τους, ο Ολίγυρτος εμφανίζει τη μεγαλύτερη χλωριδική συγγένεια με τα όρη της Β Πελοποννήσου Φαρμακά, Σαϊτά, Ερύμανθο, Κυλλήνη και Παναχαϊκό ενώ ο Φαρμακάς με τα όρη Ολίγυρτο, Σαϊτά, Πατέρα, Κιθαιρώνα, Ελικώνα, Παναχαϊκό και Ερύμανθο. Με βάση τα ελληνικά ενδημικά taxa, ο Ολίγυρτος εμφανίζει τη μεγαλύτερη χλωριδική συγγένεια με τα όρη Φαρμακά, Σαϊτά, Ερύμανθο, Μαίναλο και Κυλλήνη ενώ ο Φαρμακάς με τα όρη Ολίγυρτο, Σαϊτά, Ερύμανθο, Μαίναλο και Παναχαϊκό. Από το σύνολο της χλωρίδας της περιοχής μελέτης, 78 taxa —64 στον Ολίγυρτο και 51 στον Φαρμακά— περιλαμβάνονται σε ερυθρούς καταλόγους, εθνικούς ή διεθνείς, ή προστατεύονται από την εθνική ή τη διεθνή νομοθεσία. Στους δύο ορεινούς όγκους καταγράφηκαν και χαρτογραφήθηκαν συνολικά 13 φυσικοί και ημιφυσικοί τύποι οικοτόπων. Στον Ολίγυρτο εμφανίζονται οι 12 ενώ στον Φαρμακά και οι 13. Από αυτούς, πέντε είναι εθνικού ενδιαφέροντος, οκτώ περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, ενώ ένας είναι οικότοπος προτεραιότητας (9560*). Ο βαθμός διατήρησης των περισσότερων οικοτόπων στα δύο όρη αξιολογήθηκε ως Ικανοποιητικός (FV), ωστόσο για τρεις οικοτόπους του Ολίγυρτου και πέντε του Φαρμακά ο βαθμός διατήρησης αξιολογήθηκε ως Μη ικανοποιητικός-Ανεπαρκής (U1). Η πλειονότητα των οικοτόπων με Ανεπαρκή (U1) βαθμό διατήρησης αφορούν βλάστηση που συνδέεται με αυξημένη εδαφική υγρασία. Για τους πέντε αυτούς τύπους οικοτόπων αλλά και για ορισμένα απειλούμενα φυτικά taxa κρίνεται απαραίτητη η προστασία ή/και η λήψη διαχειριστικών μέτρων για την διατήρηση και την αποκατάστασή τους.