Enacting memoryscapes: urban assemblages and embodied memory in post-socialist tashkent

Abstract

Based on nine months of ethnographic fieldwork in Tashkent, Uzbekistan, this doctoral dissertation explores the ways in which embodied memory processes are generated by and through the interaction of humans with urban infrastructure and the ways in which they enact memoryscapes. Drawing upon a wide range of approaches from across several disciplines – anthropology, sociology, human and cultural geography, and science and technology studies – in order to propose a framework capable of capturing the multiplicity, fluidity, messiness, and contingency of memory, this dissertation suggests a reconceptualisation of the notion of the memoryscape which departs from the traditional structuralist representational approaches to the notion. Instead, it sees the memoryscape as an assemblage – more than one but less than many, at the same time collective and individual – enacted by means of the co-functioning of human and non-human components, and especially the various memory processes that this co-functioning generates. Accordingly, it argues that such a conceptualisation can provide us with an ontological, epistemological, and methodological apparatus suitable for understanding how memory processes are enacted in different ways at different sites within an urban context.In this direction, the analytical chapters of this dissertation are devoted to the examination of three urban infrastructure systems in Tashkent – the informal taxi economy, the centralised district heating system, and urban trees – and explore the various forms of embodied memory processes that, in each case, are generated by the co-functioning of humans and non-humans. While these systems – in more or less the same material form – can be found in most post-Soviet Central Asian cities, in the case of Tashkent their negotiation results in everyday practices and bodily processes that are characteristic of and exclusive to urban life in the capital of Uzbekistan. By offering a historical and technical background to each of the infrastructural systems selected and analysing the everyday context within which the practices produced and/or supported by them are situated, the chapters highlight the fact that the memory processes generated by means of these practices are unique as well. At the same time, however, they weave together memoryscapes that are both entities themselves and parts of larger memoryscapes, which essentially reveals each of these three infrastructure systems as an “oligopticon” offering sturdy but extremely narrow views of the whole, the “whole” in this case referring to both the city and to the memoryscape.

Βασισμένη σε εθνογραφική έρευνα πεδίου διάρκειας έντεκα μηνών στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν, η διδακτορική μου διατριβή μελετά τους τρόπους με τους οποίους η αλληλεπίδραση των κατοίκων της Τασκένδης με τις αστικές υποδομές διευκολύνεται από, και ταυτόχρονα παράγει, ενσωματωμένη μνήμη. Η εν λόγω διατριβή λαμβάνει υπόψη ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων από διάφορους κλάδους – όπως η ανθρωπολογία, η κοινωνιολογία, η ανθρωπογεωγραφία και οι σπουδές επιστήμης και τεχνολογίας (STS) – προκειμένου να προτείνει ένα πλαίσιο ικανό να συλλάβει την πολλαπλότητα, την πολυπλοκότητα και τη ρευστότητα της μνήμης. Επαναδιαπραγματεύεται την έννοια του memoryscape με έναν τρόπο που ξεφεύγει από την παραδοσιακή παραστατική αντιπροσωπευτική αντίληψη της έννοιας. Αντίθετα, αντιλαμβάνεται το memoryscape ως ένα τοπίο μνήμης που δημιουργείται μέσω της αλληλεπίδρασης ανθρώπων και τεχνολογίας. Κατά συνέπεια, αντί για μια ομοιόμορφη συλλογική κοινωνικοπολιτισμική διαδικασία που υλοποιείται στο χώρο ή/και μέσα από αντικείμενα, η διατριβή κατανοεί τη μνήμη ως ένα συλλογικό φαινόμενο ενσωματωμένο στις σωματικές μας πρακτικές, το οποίο βιώνεται και εκτελείται εξατομικευμένα από ανθρώπους που κινούνται μέσα στο χρόνο και στο χώρο της αισθητηριακής και συναισθηματικής ζωής. Μια τέτοια επαναπροσέγγιση της έννοιας του memoryscape προσφέρει ένα οντολογικό, επιστημολογικό και μεθοδολογικό όχημα κατάλληλο για την κατανόηση των διαφόρων τρόπων με τους οποίους λειτουργεί η μνήμη σε διαφορετικούς χώρους εντός του αστικού περιβάλλοντος.

Denne afhandling undersøger, baseret på ni måneders etnografisk feltarbejde i Taskjent, Usbekistan, hvordan kropsliggjorte hukommelsesprocesser skabes i interaktionen mellem mennesker og urban infrastruktur, samt hvordan disse processer frembringer memoryscapes. Ved at anvende metoder fra forskellige discipliner såsom antropologi, sociologi, human- og kulturgeografi samt videnskabs- og teknologistudier præsenteres en ny tilgang, der er i stand til at opfange hukommelsens rodede, flydende, tilfældige og mangeartede beskaffenhed. I afhandlingen foreslås en rekonceptualisering af memoryscapes som afviger fra de traditionelt strukturalistisk repræsentative forståelser af begrebet. Memoryscapes betragtes i stedet som en blanding – mere end én, men mindre end mange – kollektiv og individuel på én og samme tid. De skabes i samarbejdet mellem menneskelige og ikke-menneskelige komponenter med særlig fokus på de hukommelsesprocesser som det medfører. I overensstemmelse hermed argumenteres der for, at en sådan konceptualisering giver os et ontologisk, epistemologisk og metodologisk begrebsapparat til at forstå, hvordan hukommelsesprocesser bliver udført og forhandlet på forskellige måder, på forskellige steder, inden for en bymæssig sammenhæng.

På den baggrund er de analytiske kapitler i denne afhandling viet til undersøgelsen af tre urbane infrastruktursystemer i Tasjkent – den uformelle taxaøkonomi, det centraliserede fjernvarmesystem og byens træer. Hermed undersøges forskellige former for kropsliggjorte hukommelsesprocesser, som i de nævnte eksempler er skabt i samarbejde og forhandlinger mellem det menneskelige og ikke-menneskelige. Selv om disse systemer findes, i mere eller mindre samme form, i de fleste post-sovjetiske centralasiatiske byer, så resulterer forhandlingerne i Taskjent i dagligdagspraksisser og kropsliggjorte processer, som er karakteristiske og eksklusive for bylivet i hovedstaden i Usbekistan. Ved at give en historisk og teknisk redegørelse for de valgte infrastruktursystemer og analysere dagligdagskonteksten i hvilken de producerede praksisser er situeret, understreger kapitlerne det unikke i de hukommelsesprocesser der er skabt på baggrund af disser praksisser. På en og sammen tid skabes memoryscapes, der både er selvstændige enheder, men også dele af større memoryscapes. Derved åbenbares disse tre infrastruktursystemer som eksempler på et Latoursk “oligopticon,” der tilbyder robuste, men ekstremt afgrænsede syn på helheden. “Helheden” refererer i dette tilfælde både byen og til memoryscape.