Συμμετοχική δημοσιογραφία: πρακτικές, προκλήσεις και προοπτικές

Abstract

Journalism is often approached in theory and research through the lens of audience participation in news production. The inherent characteristics of the second generation of the World Wide Web, in relation to the existing social and economic conditions, highlight the user’s central role in the news process and favor new possibilities of content consumption and production. Media organizations adopt tools and applications on their websites, enabling the integration of user-generated content. Participatory journalism is seen as a driving force for strengthening the democratic ideal and reconnecting the mainstream media with the community. However, empirical studies question its feasibility, highlighting journalists’ and users’ lack of interest, as well as the problems of dark participation that arise. This dissertation studies audience participation in journalism within the context of Greek media organizations. For this purpose, the adoption of participatory journalism on the websites of daily nationwide newspapers is explored, with the focus on the tools provided and the content moderation methods used. The analysis of the evolution of the phenomenon records the existence of few and strictly controlled tools, which leave little room for content creation to users. Furthermore, participation is examined as a concept and as a practice in the context of a collaborative journalism organization that seeks to maintain strong ties with its readers. Using a combination of quantitative and qualitative methods, the dissertation explores how audience participation is perceived and implemented. It is found that participation is a multidimensional process, which evolves in the strategic environment set by the medium and is shaped by the journalists’ perceptions and attitudes. At the same time, user expectations and motivations influence the final participatory experience and its intended impact. Finally, in the context of the thesis, it is investigated whether and how the utilization of the semantic web technologies can contribute to the management of participatory journalism. In this direction, an application for submitting, editing, checking and publishing content is proposed. Its structural characteristics are determined based on surveys of journalists and users, while, following its development, the application is evaluated by experts after empirical use.

Η συμμετοχή του κοινού στην παραγωγή των ειδήσεων αποτελεί συχνά το πρίσμα υπό το οποίο προσεγγίζεται θεωρητικά και ερευνητικά η δημοσιογραφία. Τα εγγενή χαρακτηριστικά της δεύτερης γενιάς του παγκόσμιου ιστού σε συνάρτηση με τις υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες αναδεικνύουν τον ρόλο του χρήστη σε κομβικό για την ειδησεογραφική διαδικασία και ευνοούν νέες δυνατότητες κατανάλωσης και παραγωγής περιεχομένου. Οι οργανισμοί των μέσων υιοθετούν στους διαδικτυακούς τους τόπους εργαλεία και εφαρμογές, επιτρέποντας την ενσωμάτωση του περιεχομένου που παράγεται από τους χρήστες. Η συμμετοχική δημοσιογραφία αντιμετωπίζεται ως κινητήρια δύναμη ενίσχυσης της δημοκρατίας και επανασύνδεσης των κυρίαρχων μέσων με την κοινότητα. Ωστόσο, εμπειρικές έρευνες αμφισβητούν την ελκυστικότητά της και υπογραμμίζουν την έλλειψη ενδιαφέροντος των δημοσιογράφων και των χρηστών, καθώς και τα προβλήματα σκοτεινής συμμετοχής που ανακύπτουν. Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά τη συμμετοχή του κοινού στη δημοσιογραφία μέσα στο πλαίσιο των οργανισμών των ελληνικών μέσων. Για τον σκοπό αυτό ερευνάται αρχικά η υιοθέτηση της συμμετοχικής δημοσιογραφίας στους διαδικτυακούς τόπους των ημερήσιων εφημερίδων πανελλαδικής κυκλοφορίας μέσα από τα εργαλεία που παρέχονται και τις μεθόδους εποπτείας του περιεχομένου που χρησιμοποιούνται. Η ανάλυση της εξελικτικής πορείας του φαινομένου καταγράφει την ύπαρξη λίγων και αυστηρά ελεγχόμενων εργαλείων, τα οποία αφήνουν μικρά περιθώρια δημιουργίας περιεχομένου στους χρήστες. Στη συνέχεια εξετάζεται η συμμετοχή ως έννοια και ως πρακτική στο περιβάλλον ενός συνεργατικού δημοσιογραφικού οργανισμού που επιδιώκει τη διατήρηση ισχυρών δεσμών με τους αναγνώστες του. Με τη χρήση ενός συνδυασμού ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων ερευνάται ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αντιληπτή και πραγματώνεται η συμμετοχή του κοινού. Διαπιστώνεται ότι πρόκειται για μία πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία εξελίσσεται στο στρατηγικό περιβάλλον που θέτει το μέσο και διαμορφώνεται με γνώμονα τις αντιλήψεις και τις στάσεις των δημοσιογράφων. Ταυτόχρονα, οι προσδοκίες και τα κίνητρα των χρηστών επηρεάζουν την τελική συμμετοχική εμπειρία και τον επιδιωκόμενο αντίκτυπό της. Τέλος, στο πλαίσιο της διατριβής ερευνάται αν και με ποιον τρόπο η αξιοποίηση των τεχνολογιών του σημασιολογικού ιστού μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση της συμμετοχικής δημοσιογραφίας. Προς την κατεύθυνση αυτή προτείνεται μία εφαρμογή υποβολής, επεξεργασίας, ελέγχου και δημοσίευσης περιεχομένου. Τα δομικά χαρακτηριστικά της καθορίζονται με βάση έρευνες σε δημοσιογράφους και χρήστες, ενώ, αφού αναπτυχθεί, αξιολογείται από ειδικούς μετά από εμπειρική χρήση.