Εκπαιδευτική έρευνα στη διδακτική του μαθήματος Γεωλογία: Γεωγραφία στη Μέση Εκπαίδευση και πρόταση διδασκαλίας

Abstract

The present Doctoral Thesis on the topic: "Educational Research in Teaching Geology Geography Course in Secondary Education and Didactic Proposal", is aimed at examing Geoscience knowledge and Environmental attitudes of the 3rd class Junior High School (JHS) students, since after graduating from JHS, they never encounter Geological and Geographical concepts again during their school life, therefore they are never assessed or examined in this area. A total of 1502 high school students from 75 schools from the 13 regions of Greece were participated.The educational research through the questions, most of which were accompanied by visual material, asked the students about everyday issues, urged them to use critical thinking, to compare situations in order to find the best solution and were asked about ecological issues. These issues are suggested by international trends in the teaching of Geosciences. With this research, it became apparent whether the objectives of the Curriculum are being implemented, as well as whether the students can use this knowledge and skills in everyday issues that they are very likely to be confronted with.The results of the analysis showed that although the students consider the lesson easy and their grades are high, about half of the students have lack of basic Geological and Geographical knowledge and Geospatial skills useful for their life (Klonari & Likouri 2015˙ Apostolopoulou & Klonari, 2011˙ Likouri et al., 2017˙ Σπανός & Ρέντζος, 2007). Significant misunderstandings were identified in the perception of Geomorphology, the forces that shape Earth’s surface and the correlation between the phenomena that are caused by endogenous forces (earthquakes, volcanic activity and mountains’ formation). In consequence of that, students have the inability to perceive the effects of endogenous forces on human life. Furthermore, they have misunderstandings on earthquake prevention and protection measures, which is also supported by the international bibliography (Αποστολοπούλου κ.α., 2009˙ Τσουνάκος κ.α., 2010˙ Κουτσόπουλος & Πηγάκη, 2007˙ Dickerson et al., 2005˙ Likouri et al., 2017˙ Χριστόφαλου & Χαλκιά, 2015˙ Νικολαράκη & Σκουμιού, 2015˙ Σπυράτος & Χαλκιά, 2007˙ Κλωνάρη, 2007b˙ Vasconcelos et al., 2017˙ Κυριακού, 2011˙ Arrhenius et al., 2020).Also, half of the students are unaware of the impact of cities on the environment and climate but are concerned about the health risk due to the pollution, which is also supported by the international bibliography (Guo et al., 2018˙ Gottlieb, 2013˙ Ramaswami et al., 2012). Half of the students are uninterested in natural resources management or simply do not have an opinion, which reveals a very limited environmental awareness of the increasing environmental issues that humanity face. Finally, an important impact on the children’s answers have the gender, the location of the school, the educational level of education of the parents, the games and leisure activities, but also the combination of the above, with the main finding that the location of the school and/ or their parents' level of education are regulators of their performance.Research results showed that the objectives of the Curriculum are not implemented and the students are deprived of the basic knowledge for their subsequent everyday life. The international trends in the teaching of Geosciences, place great emphasis on critical thinking, the scientific way of working and environmental issues and it is obvious that the knowledge and attitudes of the students fall short not only of the objectives of the Curriculum but also of the general objectives of Geosciences trends.The results of the research led to proposals in order to reduce the lack of knowledge and misunderstandings in specific cognitive areas of the Curriculum on the course of Geology Geography in Secondary Education so as to achieve more effective learning of students and of the expected learning outcomes but also to identify key shortcomings in the subject of Geosciences, as it is formed at the international level. The results can be used to provide schools, the Ministry of Education and everyone that may be interested in with valuable information that could lead to high quality education to 21st century people.

Η παρούσα Διδακτορική Διατριβή με θέμα: «Εκπαιδευτική Έρευνα στη Διδακτική του Μαθήματος Γεωλογία Γεωγραφία στη Μέση Εκπαίδευση και Πρόταση Διδασκαλίας», είχε σαν σκοπό τη διερεύνηση Γεωλογικών και Γεωγραφικών γνώσεων και Περιβαλλοντικών στάσεων των μαθητών/τριών της Γ΄ Γυμνασίου, διότι οι μαθητές αυτοί, τελειώνοντας το Γυμνάσιο, δεν έρχονται ποτέ ξανά κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής σε επαφή με Γεωγραφικές και Γεωλογικές έννοιες, ως εκ τούτου δεν αξιολογούνται και δεν ελέγχονται ποτέ για αυτές. Στην έρευνα συμμετείχαν 1502 μαθητές/-ήτριες Γ΄ Γυμνασίου 75 σχολείων από τις 13 περιφέρειες της Ελλάδος.Η εκπαιδευτική έρευνα μέσα από τα ερωτήματα, τα περισσότερα των οποίων συνοδεύτηκαν και από οπτικό υλικό, έθεσε στους/στις μαθητές/-ήτριες ζητήματα της καθημερινότητας, τους/τις ώθησε να χρησιμοποιήσουν κριτική σκέψη, να συγκρίνουν καταστάσεις για να βρουν τη βέλτιστη λύση και έθεσε οικολογικούς προβληματισμούς, θέματα που προτάσσουν και οι διεθνείς τάσεις της διδακτικής των Γεωεπιστημών. Με την έρευνα αυτή, έγινε αντιληπτό κατά πόσο υλοποιούνται οι στόχοι του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών (ΑΠΣ), καθώς και κατά πόσο οι μαθητές/-ήτριες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες αυτές σε καθημερινά ζητήματα με τα οποία είναι πολύ πιθανό να έρθουν αντιμέτωποι/-ες.Τα αποτελέσματα των αναλύσεων έδειξαν ότι παρόλο που οι μαθητές/-ήτριες θεωρούν το μάθημα εύκολο και βατό και οι βαθμοί τους είναι υψηλοί, οι μισοί/-ές περίπου μαθητές/-ήτριες υπολείπονται σε βασικές Γεωγραφικές και Γεωλογικές γνώσεις και γεωχωρικές δεξιότητες χρήσιμες για τη ζωή τους όπως υποστηρίζει και η βιβλιογραφία (Klonari & Likouri 2015˙ Apostolopoulou & Klonari, 2011˙ Likouri et al., 2017˙ Σπανός & Ρέντζος, 2007). Σημαντικές παρανοήσεις εντοπίστηκαν σε θέματα αντίληψης της γεωμορφολογίας, των δυνάμεων που τη διαμορφώνουν και στη συσχέτιση των φαινομένων που προκαλούν οι ενδογενείς δυνάμεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι μαθητές/-ήτριες να μην μπορούν να αξιολογήσουν την έκταση και τις επιδράσεις της γεωμορφολογίας στη ζωή του ανθρώπου, καθώς και να έχουν σημαντικά κενά στις γνώσεις των μέτρων πρόληψης και προστασίας από τους σεισμούς, το οποίο επίσης υποστηρίζεται από τη διεθνή βιβλιογραφία (Αποστολοπούλου κ.α., 2009˙ Τσουνάκος κ.α., 2010˙ Κουτσόπουλος & Πηγάκη, 2007˙ Dickerson et al., 2005˙ Likouri et al., 2017˙ Χριστόφαλου & Χαλκιά, 2015˙ Νικολαράκη & Σκουμιού, 2015˙ Σπυράτος & Χαλκιά, 2007˙ Κλωνάρη, 2007b˙ Vasconcelos et al., 2017˙ Κυριακού, 2011˙ Arrhenius et al., 2020). Επίσης, οι μισοί/-ές μαθητές/-ήτριες αγνοούν τη επίδραση των πόλεων στο περιβάλλον και στο κλίμα αλλά ανησυχούν για την υγεία των κατοίκων τους που κινδυνεύει λόγω της ρύπανσης, εύρημα που υποστηρίζεται κι αυτό από τη διεθνή βιβλιογραφία (Guo et al., 2018˙ Gottlieb, 2013˙ Ramaswami et al., 2012). Όσον αφορά την αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, οι μισοί/-ές μαθητές/-ήτριες αδιαφορούν ή απλά δεν έχουν άποψη, γεγονός που φανερώνει πολύ περιορισμένη περιβαλλοντική συνείδηση σχετικά με τα συνεχώς αυξανόμενα περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Τέλος, αναδείχθηκε ο ρόλος που διαδραματίζουν το φύλο, η τοποθεσία του σχολείου, το επίπεδο μόρφωσης των γονιών, τα παιχνίδια και οι δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, αλλά και συνδυασμός των άνω στις απαντήσεις των παιδιών, με κύριο εύρημα ότι η τοποθεσία του σχολείου και/ή το επίπεδο μόρφωσης των γονιών αποτελούν ρυθμιστικούς παράγοντες των επιδόσεών τους.Από τα αποτελέσματα της έρευνας είναι φανερό ότι δεν υλοποιούνται οι στόχοι του ΑΠΣ και οι μαθητές/-ήτριες στερούνται τα βασικά εφόδια για την μετέπειτα κοινωνική τους ζωή. Οι διεθνείς τάσεις τη διδακτικής των Γεωεπιστημών, δίνουν μεγάλη έμφαση στην κριτική σκέψη, στον επιστημονικό τρόπο εργασίας και στα περιβαλλοντικά ζητήματα και όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας οι γνώσεις και στάσεις των μαθητών/τριών υπολείπονται όχι μόνο των στόχων του ΑΠΣ αλλά και των γενικών στόχων των τάσεων των Γεωεπιστημών. Τα αποτελέσματα της έρευνας οδήγησαν σε προτάσεις για την αντιμετώπιση της έλλειψης γνώσεων και παρανοήσεων σε συγκεκριμένες γνωστικές περιοχές του ΑΠΣ του μαθήματος Γεωλογία Γεωγραφία για την Μέση Εκπαίδευση έτσι ώστε να επιτευχθεί αποτελεσματικότερη μάθηση των μαθητών/τριών σχετικά με τους σκοπούς και τους στόχους του ΑΠΣ και των αναμενόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων αλλά και να εντοπιστούν βασικές ελλείψεις στη θεματολογία των Γεωεπιστημών, όπως αυτή διαμορφώνεται σε διεθνές επίπεδο. Τα αποτελέσματα δύνανται να χρησιμοποιηθούν για να παράσχουν στα σχολεία, στο Υπουργείο Παιδείας και σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς πολύτιμες πληροφορίες που θα βοηθήσουν στην παροχή υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης στους/στις νέους/-ες του 21ου αιώνα.