Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και προστασία των καταναλωτών στην Ευρωπαϊκή και Ελληνική έννομη τάξη

Abstract

Nowadays, with the adoption of the Winter Package, aiming at transforming the electricity markets, the Energy Union and EU are well on their way to becoming a prosperous, modern, competitive, and climate-neutral economy.The present study consists of two sections. The first section examines the liberalization process of the electricity sector while the latter focuses on the energy consumer protection legislative toolbox, under the E.U. and Greek regulatory regime.More specifically, the first section aims to investigate and elucidate the legislative framework that accompanied the liberalization process of the electricity sector. All the parameters that contributed to the liberalization process of the electricity sector are studied via a thorough review of the complex underlying legislative system. The pathway from liberalization to market coupling is outlined while the common vision of creating a single electricity market drives the liberalization process.The second section focuses on the Winter Package regulatory recast, featuring a wide range of different measures empowering consumers to act. The significant effect of the energy consumers on the market regulation is investigated alongside with the evolution of their role. The new Electricity Directive measures strengthen the existing consumer rights and extend them, introducing a series of new rights, targeting to the transformation of the role of the energy consumer to the concept of "active customer". In addition, the Greek regime’s energy consumer protection framework is presented, together with a review of the reported energy consumers’ claims.The EU vision and the reflected Winter Package policies, transforming energy consumers into actors of the economic transition, coincides perfectly with the technological revolution and the digitization of energy (digitalization and digital energy) equipping them not only with legislative tools but also with tangible solutions. Nevertheless, the ever-increasing digitization of the energy sector also raises regulatory concerns. The emerging Blockchain technology, attempting to resolve these issues, is being further investigated in the context of this study as a potentially supportive technology for the digital transformation and the associated active role of the customer.

Σήμερα, η νέα δέσμη μέτρων του Χειμερινού Πακέτου με σκοπό τον μετασχηματισμό των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί πραγματικότητα θέτοντας την Ενεργειακή Ένωση αλλά και την Ευρώπη στον σωστό δρόμο για να καταστεί ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και ουδέτερη από κλιματική άποψη οικονομία. Η παρούσα μελέτη διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος εξετάζεται η διαδικασία απελευθέρωσης του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και στο δεύτερο η προστασία των ενεργειακών καταναλωτών, τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στην ελληνική έννομη τάξη.Ειδικότερα, το πρώτο μέρος αποσκοπεί στη διερεύνηση και στην παρουσίαση του νομοθετικού πλαισίου που ακολούθησε η διαδικασία απελευθέρωσης του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Μέσα από μία ενδελεχή χρονολογική παρουσίαση του πολύπλοκου νομοθετικού συστήματος που καλύπτει το εγχείρημα της απελευθερωτικής διαδικασίας του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, φωτίζονται όλες οι πτυχές και οι παράμετροι που συνετέλεσαν προ τούτο. Ακολούθως, διαγράφεται η πορεία από την απελευθέρωση στην διασύνδεση των αγορών καθώς το κοινό όραμα της δημιουργίας μιας ενιαίας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας δίνει συνέχεια στην απελευθερωτική διαδικασία.Το δεύτερο μέρος της παρούσας μελέτης επικεντρώνεται στις ρυθμιστικές αλλαγές που η δέσμη του Χειμερινού Πακέτου προωθεί με γνώμονα την πληρέστερη προστασία των ενεργειακών καταναλωτών. Εκκινώντας από τη διερεύνηση του ρόλου των καταναλωτών στη ρύθμιση των αγορών και συγκεκριμένα ως το όχημα που συμβάλει στην εύρυθμη λειτουργία τους, παρακολουθείται η εξελικτική πορεία της έννοιας των ενεργειακών καταναλωτών αλλά και ο ρόλος που καλούνται να προσλάβουν μετά τις ρυθμιστικές αλλαγές του Χειμερινού Πακέτου. Συγκεκριμένα, όλες οι νέες ρυθμίσεις κωδικοποιούνται στη νέα Οδηγία για την ηλεκτρική ενέργεια η οποία ενισχύει τα ήδη υπάρχοντα δικαιώματα των καταναλωτών, συστήνει μία σειρά νέων δικαιωμάτων και κυρίως στοχεύει στον μετασχηματισμό των ενεργειακών καταναλωτών ώστε να προσλάβουν την έννοια του «ενεργού πελάτη» με παράλληλη άρση των εμποδίων για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, παρουσιάζεται η προστασία των ενεργειακών καταναλωτών στην ελληνική έννομη τάξη ενώ ταυτόχρονα απεικονίζονται και τα παράπονα που εκφράζουν οι καταναλωτές ενέργειας.Η πολιτική βούληση αλλά και η ρυθμιστική απεικόνιση στη δέσμη μέτρων του Χειμερινού Πακέτου για τη μετατροπή των καταναλωτών σε φορείς της ενεργειακής μετάβασης, συμπλέει απόλυτα με την τεχνολογική επανάσταση και την ψηφιοποίηση της ενέργειας (digitalization and digital energy) εξοπλίζοντας τους καταναλωτές όχι μόνο με νομοθετικές εξαγγελίες αλλά και με απτές λύσεις. Ωστόσο, η συνεχώς αυξανόμενη ψηφιοποίηση του ενεργειακού τομέα εγείρει και κανονιστικά ζητήματα. Η αναδυόμενη τεχνολογία Blockchain, επιχειρεί να οριοθετήσει τη ρύθμιση τέτοιων ζητημάτων και για το λόγο αυτό η λειτουργία της διερευνάται στα πλαίσια της παρούσας μελέτης ως μια προοπτική ενίσχυσης των ενεργών πελατών σε αυτή την τάση ψηφιοποίησης του ενεργειακού τομέα.