Πολυσταδιακή στρωματοποιημένη επιδημιολογική μελέτη δεικτών χρήσης υπηρεσιών υγείας

Abstract

Introduction-Purpose: Citizens' health depends on the health services provided and their improvement is a dynamic and continuous process. In addition, in the modern reality with the many economic problems, the provision of good health services is a priority and at the same time a challenge for every state. The purpose of this dissertation was to display the use, accessibility, responsiveness and estimation of primary health care costs in relation to socio-demographic characteristics and the health status of the participants.Material-Methods: The sample of the study consisted of 1133 people from the region of Thrace (mean age 52.29 ± 15.19 years; 54.4% women) who were selected using a multistage stratified sampling scheme. The health status and socio-demographic characteristics of the participants were recorded as well as the frequency of use, the reason for the visit, the type of primary health care used, the reason for selection, the responsiveness and the estimated cost of the health services. Results: In the last month, 48,7% of participants visited a primary health care facility. In particular, 28,1% turned to public services, 18,7% to private and 1,9% to both. The main reasons for visiting the private services were the preventive health examinations (7,6% of the total sample), in the regional public medical practice – National health centers and in the clinics of the insurance company were the prescription (11,7% and 3,7%, respectively) and in the outpatient clinics of the Hospital was the transient disease (2,8%). Independent predictors for the use of health services were female gender (aOR=1,44, p=0,005), age>65 years (aOR=1,61, p=0,003), chronic health problem (aOR=2,23, p <01001), depression (aOR=1,40, p=0,038), possession of public health insurance (aOR =0,52, p=0,029) and very good health (aOR=0,19, p <0,001). In particular, visits to private services were associated with higher education (aOR=8,10, p<0,001), public health insurance (aOR=3.86, p=0,001), high income (aOR=2,81, p=0,027) and female gender (aOR=1,95, p=0.001), while access to public services was associated with unemployment (aOR=5,15, p<0,001), low educational level (aOR=5,2, p<0,001), the Greek expatriates (aOR=3,09, p=0,015), living in a rural area (aOR=1,79, p=0,007) and the absence of public health insurance (aOR =2, 94, p=0,027). People aged 65 years (aOR=3,02, p<0,001), Greek Muslims (aOR=4,93, p<0,001), rural residents (aOR=6,62, p<0,001), semi-urban areas residents (aOR=8,17, p<0,001), primary school graduates (aOR=5,22, p=0,001) and people with chronic health problems (aOR =1,81, p=0,024 ), addressed the public regional/ health center. The outpatient clinics of the Hospital were visited more often by men (aOR=3,15, p=0,001), Greek expatriates (aOR=7,82, p<0,001), primary school graduates (aOR =7,06, p=0,001 ), people with very low income (aOR=6,66, p=0,013) and people with chronic health problems (aOR=2,43, p=0,001), while city dwellers (aOR=35,02, p<0,001), householders (aOR =7,86, p<0,001), the unemployed (aOR=4,27, p=0,007) and retirees (aOR =4,12, p=0,001) contacted the office of their insurance company. The annual average number of visits to primary health care services was 4 visits (25th - 75th percentile, 3 to 6 visits). Unfulfilled primary health services were reported by 39,5% of the participants and most often women (42,4%, p=0,034), young people (44,65, p=0,015), divorced (68,2%, p<0,001), Greek expatriates (64,7%, p<0,001), low-income people (55,1%, p<0.001), the uninsured (70,8%, p<0,001) and people with poor or very poor health (60,0%, p= 0,005). The annual expenditure for primary health services amounted to € 50 for 57,3%, to € 51 to € 150 for 24,9%, to € 151 to € 300 for 13,9%, to € 301 to 1000 € for the 3,4% and more than 1000 € for the 0,2% of the participants. The reasons for choosing health services were quick access (59,6%), shorter waiting list (56,9%), shorter queue (56,8%) and lower financial burden (51,6%). The choice of health services due to faster access was more common in women (aOR=1,60, p= 0,001), in people with higher educational level (aOR=10,4, p<0,001), in people ≤40 years old (aOR=1,73, p=0,012) and in people with very good health (aOR= 1,66, p=0,012). Independent predictors for the choice of health services due to the shorter waiting list was the age ≤40 years (aOR =1,79, p=0,006), the unmarried life (aOR =1,84, p=0,004), the Greek expatriates (aOR=0,41, p=0,005), the highest educational level (aOR=8,95, p<0,001), the monthly family income 1501 € to 2000 € (aOR=4,82, p<0,001) and> 2000 € (aOR=4,46, p<0,001) and the very good state of health (aOR=1,8, p<0,001), while the least time in the "queue" was chosen by the Greek expatriates (aOR=0,49, p =0,015), the people with the highest educational level (aOR=4,88, p<0,001), people with a family income of more than € 2000 (aOR = 2,51, p = 0,012) and people with very good health (aOR=3,30, p<0,001). Finally, the choice of primary health services due to lower financial burden was more common among Greek expatriates (aOR=2,08, p=0,029), among primary school graduates (aOR =2,38, p<0,001), among those with less family income from € 500 (aOR=2,64, p=0,002), to people with very poor health (aOR=3,30, p=0,048) and to people with chronic problems (aOR=1,84, p=0,001).In the last year the responsiveness of public primary health services was recorded as very good by 12,9% of the participants, as good by 44,2%, as moderate by 34,7%, as bad by 6,1% and as very poor by 2,1%. Respectively, the responsiveness of private primary health services was recorded as very good by 34,9%, as good by 54,6%, as moderate by 9,7%, as poor by 0,5% and as very poor by 0,3%. People with low educational level (p <0,001), people with low family monthly income (p<0,001) and people with poor self-reported health status (p =0,036) had a positive view on the responsiveness of public health services, while people with high family monthly income (p=0,008), people with good / very good health (p<0,001) and those with public safety (p=0,001) have a positive opinion on the responsiveness of private services health. In the public health services, the worst evaluation was observed in the quality of the waiting room (3,10±0,85) and in the cleanliness of the space (3,17±0,96), while in the private ones in the behavior of the paramedical staff (4,16±0,69). On the contrary, a more positive assessment in the public services was recorded in the attention and general attitude shown by the doctors / nurses (3,69±0,84) towards the citizens (3,69 ± 0,84) as well as in the respect of their privacy during the physical examination / treatment (3,63±0,90), while in the private services the most positive evaluation concerned the cleanliness of the premises (4,45±0,67), the behavior of the medical staff (4,33±0,65) and thorough and understandable information (4,27±0,70).12.7% of participants reported being hospitalized the previous year. People with self-reported very poor / ill health (aOR=2,69, p<0,001), Greek Muslims and Greek expatriates (aOR=1,60, p=0,015) and the depressed (aOR=1,91, p=0,001) are at higher risk of hospitalization, while the risk is lower for people with a monthly income over € 500 (aOR=0,61, p=0,038). Poor treatment by the health system at least once reported 12,4% of the sample. 4,5% due to citizenship, race and language, 3,2% due to lack of money, 1,9% due to lack of social security, 1,1% due to social class, 1,1% due to health status, 0,3% due to political beliefs and 0,2% due to gender and religion. Conclusions: The socio-economic characteristics of citizens are related to the use of health services, and affect their access. People in disadvantaged socio-economic status do not enjoy health services equally and the State must take care to solve the problem. Strengthening social structures could be a useful tool for this purpose. Also, the responsiveness of the primary public health services lags behind in material-technical and building structure, increasing the dissatisfaction of the citizens and the state with national or European programs for improvement and stable maintenance of the existing structures could increase the satisfaction of the recipients.

ΣΚΟΠΟΣ: Η υγεία των πολιτών εξαρτάται από τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας και η βελτίωση τους αποτελεί μια δυναμική και συνεχή διαδικασία. Επιπρόσθετα, στη σύγχρονη πραγματικότητα με τα πολλά οικονομικά προβλήματα, η παροχή καλών υπηρεσιών υγείας αποτελεί προτεραιότητα και παράλληλα πρόκληση για κάθε κράτος. Σκοπός της παρούσης διδακτορικής διατριβής ήταν η χαρτογράφηση της χρήσης , της προσβασιμότητας, της ανταποκρισιμότητας και της εκτίμησης των δαπανών των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας σε σχέση με κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά και την κατάσταση της υγείας των συμμετεχόντων. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΙ: Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 1133 άτομα από την περιοχή της Θράκης (μέση ηλικία 52,29±15,19 έτη; 54,4% γυναίκες) που επιλέχθηκαν με την μέθοδο της στωματοποιημένης δειγματοληψίας. Καταγράφηκαν η κατάσταση της υγείας και τα κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων καθώς και η συχνότητα χρήσης, ο λόγος επίσκεψης, ο τύπος πρωτοβάθμιας υπηρεσίας υγείας που χρησιμοποιήθηκε, ο λόγος επιλογής, η ανταποκρισιμότητα και η εκτιμώμενη δαπάνη των υπηρεσιών υγείας. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. Τον τελευταίο μήνα το 48,7% των συμμετεχόντων επισκέφτηκε μια δομή πρωτοβάθμιας υπηρεσίας υγείας. Ειδικότερα το 28,1% απευθύνθηκε σε δημόσιες υπηρεσίες, το 18,7% σε ιδιωτικές και το 1,9% και στις δύο. Η κυριότερη αίτια επίσκεψης στις ιδιωτικές υπηρεσίες ήταν οι προληπτικές εξετάσεις υγείας (7,6% του συνολικού δείγματος), στα περιφερικά ιατρεία-κέντρα υγείας και στα ιατρεία του ασφαλιστικού φορέα ήταν η συνταγογράφηση (11,7% και 3,7%, αντίστοιχα) και στα εξωτερικά ιατρεία του Νοσοκομείου ήταν η παροδική αρρώστια (2,8%). Ανεξάρτητοι προβλεπτικοί παράγοντες για τη χρήση υπηρεσιών υγείας ήταν το γυναικείο φύλο (aOR=1,44, p=0,005), η ηλικία >65 έτη (aOR=1,61, p=0,003), το χρόνιο πρόβλημα υγείας (aOR=2,23, p<0,001), η κατάθλιψη (aOR=1,40, p=0,038), η κατοχή δημόσιας ασφάλειας υγείας (aOR=0,52, p=0,029) και η πολύ καλή κατάσταση υγείας (aOR=0,19, p<0,001). Ειδικότερα, η επίσκεψη στις ιδιωτικές υπηρεσίες συσχετίσθηκε με την ανώτατη εκπαίδευση (aOR=8,10, p<0,001), τη δημόσια ασφάλεια υγείας (aOR=3,86, p=0,001), το υψηλό εισόδημα (aOR=2,81, p=0,027) και το γυναικείο φύλο (aOR=1,95, p=0,001), ενώ η επίσκεψη στις δημόσιες υπηρεσίες συσχετίσθηκε με την ανεργία (aOR=5,15, p<0,001), το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (aOR=5,27, p<0,001), τους Έλληνες ομογενείς (aOR=3,09, p=0,015), τη διαμονή σε αγροτική περιοχή (aOR=1,79, p=0,007) και την απουσία δημόσιας ασφάλειας υγείας (aOR=2,94, p=0,027). Στο περιφερειακό ιατρείο - κέντρο υγείας απευθύνθηκαν τα άτομα ηλικίας >65 ετών (aOR=3,02, p<0,001), οι Έλληνες μουσουλμάνοι (aOR=4,93, p<0,001), οι κάτοικοι αγροτικών (aOR=6,62, p<0,001) και ημιαστικών περιοχών (aOR=8,17, p<0,001), οι απόφοιτοι δημοτικού (aOR=5,22, p=0,001) και τα άτομα με χρόνιο πρόβλημα υγείας (aOR=1,81, p=0,024). Τα εξωτερικά ιατρεία του Νοσοκομείου επισκέφτηκαν συχνότερα οι άνδρες (aOR=3,15, p=0,001), οι Έλληνες ομογενείς (aOR=7,82, p<0,001), οι απόφοιτοι του δημοτικού (aOR=7,06, p=0,001), τα άτομα με πολύ χαμηλό εισόδημα (aOR=6,66, p=0,013) και τα άτομα με χρόνιο πρόβλημα υγείας (aOR=2,43, p=0,001), ενώ οι κάτοικοι των πόλεων (aOR=35,02, p<0,001), τα άτομα που ασχολούνται με τα οικιακά (aOR=7,86, p<0,001), οι άνεργοι (aOR=4,27, p=0,007) και οι συνταξιούχοι (aOR=4,12, p=0,001) απευθύνθηκαν στο ιατρείο του ασφαλιστικού τους φορέα. Ο ετήσιος διάμεσος αριθμός επισκέψεων σε δομές πρωτοβάθμιας υπηρεσιών υγείας ήταν 4 επισκέψεις (25ο – 75ο εκατοστημόριο, 3 έως 6 επισκέψεις). Ανεκπλήρωτες πρωτοβάθμιες υπηρεσίες υγείας δήλωσε το 39,5% των συμμετεχόντων και συχνότερα οι γυναίκες (42,4%, p=0,034), τα νεαρά άτομα (44,65, p=0,015), οι διαζευγμένοι (68,2%, p<0,001), οι Έλληνες ομογενείς (64,7%, p<0,001), τα άτομα με χαμηλό εισόδημα (55,1%, p<0,001), οι ανασφάλιστοι (70,8%, p<0,001) και στα άτομα με κακή ή πολύ κακή υγεία (60,0%, p=0,005). Η ετήσια δαπάνη για τις πρωτοβάθμιες υπηρεσίες υγείας ανερχόταν στα 50€ για το 57,3%, στα 51€ έως 150€ για το 24,9%, στα 151€ έως 300€ για το 13,9%, στα 301€ έως 1000€ για το 3,4% και περισσότερο από τα 1000€ για το 0,2% των συμμετεχόντων. Οι λόγοι επιλογής υπηρεσιών υγείας ήταν η γρήγορη πρόσβαση (59,6%), η μικρότερη λίστα αναμονής (56,9%), η μικρότερη αναμονή στην "ουρά" (56,8%) και η χαμηλότερη οικονομική επιβάρυνση (51,6%). Η επιλογή των υπηρεσιών υγείας λόγω της γρηγορότερης πρόσβασης ήταν συχνότερη στις γυναίκες (aOR=1,60, p=0,001), στα άτομα με ανώτατο μορφωτικό επίπεδο (aOR=10,47, p<0,001), στα άτομα ηλικία ≤40 ετών (aOR=1,73, p=0,012) και στα άτομα με πολύ καλή κατάσταση της υγείας (aOR=1,66, p=0,012) Ανεξάρτητοι προβλεπτικοί παράγοντες για την επιλογή υπηρεσιών υγείας λόγω της μικρότερης λίστας αναμονής ήταν η ηλικία ≤40 έτη (aOR=1,79, p=0,006), ο άγαμος βίος (aOR=1,84, p=0,004), οι Έλληνες ομογενείς (aOR=0,41, p=0,005), το ανώτατο μορφωτικό επίπεδο (aOR=8,95, p<0,001), το μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα 1501€ έως 2000€ (aOR=4,82, p<0,001) και >2000€ (aOR=4,46, p<0,001) και η πολύ καλή κατάσταση της υγείας (aOR=1,89, p<0,001), ενώ τον λιγότερο χρόνο στην "ουρά" αναμονής το επέλεξαν οι Έλληνες ομογενείς (aOR=0,49, p=0,015), τα άτομα με ανώτατο μορφωτικό επίπεδο (aOR=4,88, p<0,001), τα άτομα με οικογενειακό εισόδημα περισσότερο από 2000€ (aOR=2,51, p=0,012) και τα άτομα με πολύ καλή κατάσταση υγείας (aOR=3,30, p<0,001). Η επιλογή τέλος των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας λόγω χαμηλότερης οικονομικής επιβάρυνσης ήταν συχνότερη στους Έλληνες ομογενείς (aOR=2,08, p=0,029), στους απόφοιτους του δημοτικού (aOR=2,38, p<0,001), στα άτομα με οικογενειακό εισόδημα λιγότερο από 500€ (aOR=2,64, p=0,002), στα άτομα με πολύ κακή υγεία (aOR=3,30, p=0,048) και στα άτομα με χρόνιο πρόβλημα (aOR=1,84, p=0,001).Τον τελευταίο χρόνο η ανταποκρισιμότητα των δημόσιων υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας καταγράφηκε ως πολύ καλή από το 12,9% των συμμετεχόντων, ως καλή από το 44,2%, ως μέτρια από το 34,7%, ως κακή από το 6,1% και ως πολύ κακή από το 2,1%. Αντιστοίχως η ανταποκρισιμότητα των ιδιωτικών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας καταγράφηκε ως πολύ καλή από το 34,9%, ως καλή από το 54,6%, ως μέτρια από το 9,7%, ως κακή από το 0,5% και ως πολύ κακή από το 0,3%. Θετική άποψη για την ανταποκρισιμότητα των δημόσιων υπηρεσιών υγείας είχαν τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (p<0,001), τα άτομα με χαμηλό οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα (p<0,001) και τα άτομα με κακή αυτό-αναφερόμενη κατάσταση της υγείας τους (p=0,036), ενώ τα άτομα με υψηλό οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα (p=0,008), τα άτομα με καλή/πολύ καλή κατάσταση της υγείας (p<0,001) και οι έχοντες δημόσια ασφάλειας (p=0,001) έχουν θετική γνώμη για την ανταποκρισιμότητα των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας.Στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας, χειρότερη αξιολόγηση παρατηρήθηκε στην ποιότητα της αίθουσας αναμονής (3,10±0,85) και στην καθαριότητα του χώρου (3,17±0,96), ενώ στις ιδωτικές στην συμπεριφορά του παραϊατρικού προσωπικού (4,16±0,69). Αντιθέτως, θετικότερη αξιολόγηση στις δημόσιες υπηρεσίες καταγράφηκε στη προσοχή και τη γενική συμπεριφορά που έδειξαν οι γιατροί/νοσηλευτές (3,69±0,84) προς στους πολίτες (3,69±0,84) καθώς και στον σεβασμό της ιδιωτικότητα τους κατά την σωματική εξέταση/θεραπεία (3,63±0,90), ενώ στις ιδιωτικές υπηρεσίες η θετικότερη αξιολόγηση αφορούσε την καθαριότητα του χώρου (4,45±0,67), την συμπεριφορά του ιατρικού-νοσηλευτικού προσωπικού (4,33±0,65) και την διεξοδική και κατανοητή ενημέρωση (4,27±0,70). Το 12,7% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι νοσηλεύτηκε κατά το προγούμενο έτος. Μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας διατρέχουν τα άτομα με αυτό-αναφερόμενη πολύ κακή/κακή υγεία (aOR=2,69, p<0,001), οι Έλληνες μουσουλμάνοι και οι Έλληνες ομογενείς (aOR=1,60, p=0,015) και οι καταθλιπτικοί (aOR=1,91, p=0,001), ενώ μικρότερος είναι ο κίνδυνο στα άτομα με μηνιαίο εισόδημα άνω των 500€ (aOR=0,61, p=0,038). Άσχημη αντιμετώπιση από το σύστημα υγείας τουλάχιστον μία φορά ανέφερε το 12,4% του δείγματος. Το 4,5% λόγω υπηκοότητας, φυλής και γλώσσας, το 3,2% λόγω έλλειψης χρημάτων, το 1,9% λόγω έλλειψης κοινωνικής ασφάλισης, το 1,1% λόγω κοινωνικής τάξης, το 1,1% λόγω κατάστασης υγείας, το 0,3% λόγω πολιτικών πεποιθήσεων και το 0,2% λόγω φύλου και θρησκεύματος. Συμπεράσματα. Τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των πολιτών συσχετίζονται με τη χρήση των υπηρεσιών υγείας, και επηρεάζουν την πρόσβασή τους. Άτομα που βρίσκονται σε μειονεκτική κοινωνικοοικονομική κατάσταση δεν απολαμβάνουν ισότιμα τις υπηρεσίες υγείας και η Πολιτεία πρέπει να μεριμνήσει για την επίλυση του προβλήματος. Η ενίσχυση των κοινωνικών δομών θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για το σκοπό αυτό. Επίσης η ανταποκρισιμότητα των πρωτοβάθμιων δημόσιων υπηρεσιών υγείας υστερούν σε υλικό-τεχνική και κτιριακή δομή αυξάνοντας την δυσαρέσκεια των πολιτών και το κράτος με προγράμματα εθνικά η και ευρωπαϊκά βελτίωσης και σταθερής συντήρησης των υπαρχουσών δομών θα μπορούσε να αυξήσει την ικανοποίηση των ληπτών.